Tarix fakulteti jahon tarixi kafedrasi sharq allomalari ilmiy merosi fanidan

Muhammad ibn Musoal-Xorazmiy (783-850) qadimgi Xorazm diyorida tugilib, voyaga yetadi. Goyatdaotkir zehn egasi va noyob qobiliyat sohibi bolganal-Xorazmiy yoshlik chogidan boshlab aniq va tabiiy fanlarni organishga qiziqdi, arab, fors, hind va yunon tillarini egalladi, bu tillarda yozilgan kitoblarni qunt bilan oqib, mutolaa qildi. U dastlabkitalimni xususiy muallimlardan oldi va songra osha davrning yirik marifat markazlaridan biri bolganMarv madrasasida oqidi. Xalifa Xorun ar-Rashidning ogliMamun xalifalik taxtiga otirgach (813 y.) Muhammad Musoal-Xorazmiyniozi bilan birga Bagdodga olib ketadi va u yerda tashkil etilgan Bayt ul-Hikmaga boshliq etib tayinladi. Bagdodda u Suriya, Iroq, Eron, Xuroson va Movaraunnahr olimlari bilan ijod qiladi.
Xorazmiy matematika, geometriya, astronomiya, geografiya, tarix ilmi va boshqa fanlar sohasida barkamol ijod qildi. Uning Al Jabr al muqobala (Tenglamalar va qarshilantirish), Hisob al-Hind (Hind hisobi), Kitab surat al-Arz (Yer surati haqida kitob), Kitabat-Tarix (Tarix kitobi), Kitabal-Amal Bil Usturlabat (Usturlob bilan ishlash haqida kitob) kabi asarlari olimga jahonshumul shuhrat keltirdi. Xorazmiy yaratgan 20 tadan ortiq asardan bizning davrimizgacha faqat 10 tasigina yetib kelgan.
Xorazmiy ijodi merosida Aljabr va al-muqobala kitobining ilmiy ahamiyati nihoyatda buyukdir. Bu kitobi bilan u matematika tarixida birinchi bolib algebra faniga asos soldi. Al-gebra atamasi ushbu kitobning al-jabr deb yuritilgan qisqacha nomining aynan ifodasidir. Xorazmiy nomi esa matematikada algoritm atamasi shaklida oz ifodasini topdi. Uning Al-jabr asari asrlar davomida avlodlar qolida yer olchash, ariq chiqarish, bino qurish, merosni taqsimlash va boshqa turli hisob va olchov ishlarida dasturilamal bolib xizmat qildi. Xorazmiyning bu risolasi XII asrdayoq Ispaniyada lotin tiliga tarjima qilinadi va qayta ishlanadi. Keyinchalik asrlar davomida Yevropa olimlari Xorazmiy asarlarini qayta-qayta ishlab, u asosda asarlar yozadilar. Xorazmiyning arifmetik risolasi hind raqamlariga asoslangan onlikpozitsion hisoblash sistemasi Yevropada, qolaversa, butun dunyo taraqqiyotida buyuk ahamiyat kasb etdi, algebrani mustaqil fan darajasiga kotardi.
Olimning Kitob at-Tarix (Tarix kitobi)da Xuroson , Kichik Osiyo va Movarounnahrning VIII-IX asrlar tarixiga oid qisqa va aniq malumotlar oz ifodasini topgan. XorazmiyningZij (Astronomik jadval), Quyosh soati haqida risola asarlari falakiyotshunoslik fanining rivojlanish taraqqiyotiga katta hissa qoshdi.