TəBİƏt elmləRİ VƏ Tİbb seriyasi series of natural sciences and mediCİNE

- 52 - 
Campanula
 
latifolia,  Campanula  rapunculoides,  Stenotaenia  macrocarpa,  Avena  persica, 
Chaerophyllum  aureum,  Anthriscus  sylvestris,  Origanum  vulgare,    Poa  nemoralis    və  s. 
nümayəndələri  ilə  yanaşı  paxlalılardan  Securigera  varia,  Vicia  variabilis,  Vicia  per-  egrina.  Vicia 
balansae,  Trifolium  pratense,  Lathyrus  miniatus,  Lathyrus  sylvestris,  kimi  növlər  də  qarışır. 
Meşəarası  açıqlıqlarda  yayılmış  mezofit  çəmənlərdə  Astraqalus  cicer,  Onobrychis  hajastana  növləri 
geniş  yayılıbdır.   
Subalp  qurşaq  yüksək  dağlıq  əraziləri  əhatə  edir.  Bu  ərazilər  əsasən  hamar    sahələr  olub, 
bəzi  yerlərdə  sərt  qayalıqlı  dağ  dərələrinə  rast  gəlinir.  Dağ-çəmən  torpaqları  üzərində  subalp 
hündürotluğu,  mezofit  təbiətli  müxtəlifotlu-taxıllı  çəmən  və  çəmən  bozqır  bitkiliyi  formalaşmışdır. 
Subalp  çəmənləri  çox  zaman  daşlı-qayalı  ərazilərdə,    meylliyi  artıq  olan  sahələrdə  parçalanaraq 
fraqmentlər  şəklində  nəzərə  çarpır.  Mezofit  təbiətli      subalp  hündürotluğu,  müxtəlifotlu-taxıllı 
çəmən  bitkiliyinin  tərkibində
 
Astragalus  glycyphylloides,    A.  glycyphyllos  kimi  növlrə  tez-tez  rast 
gəlinir.  Nisbətən  rütubətli  ərazilərdə  bu  təkibdə    A.  goktschaicus  və    A.  cicer
 
növünə  də  rast  gəlinir. 
Meşə  bitkiliyindən  fərqli  olaraq  subalp  elementləri  yeni  qruplaşmalar  əmələ  gətirə  bilməsələr  də 
müxtəlif  fitosenozların  formalaşmasında  mühüm  əhəmiyyətli  bitkilər  kimi  çıxış  edirlər  (2, 8).  
        Keçili  kəndindən  yuxarı  Ağabba  və  Camalqala  ərazisində,  Batabat  yaylağındakı  Zorbulaq, 
Xəzinə  təpəsi,  Dikdaş  kimi  ərazilərdə  Astracantha  insidiosa,  A.  aurea,  A.  flavirubens  kimi  növlər 
müxtəlif  bitkilərlə,  xüsusən,  Chaerophylleta  aureum,  Pastinaca  armena,  Cephalaria    procera,  
C.armeniaca, Bromopsis variegata, Deschampsia caespitosa, Poa pratensis, Potentilla argaea Poa 
nemoralis,  Poa  bulbosa,  Poa  pratensis,  Ranunculus  caucasicus,  Ranunculus    meyerianus, 
Potentilla  argentea,  Filipendula  ulmaria,  Inula    auriculata,  Phleum  phleoides,  Phleum  pretense, 
Festuca  valesiaca,  Dactulis  glomerata,  paxlalılardan  Trifolium  canescens,  Trifolium  pretense,  T. 
fontanum, T. trichocephalum, T.medium, Vicia balansae, V. nissoliana, V.grossheimii, V. variabilis, 
Lens  ervoides,  Lotus  tenuis,  L.corniculatus,  Lathyrus    chloranthys,  L.  pratensis,  L.  aphaca  kimi 
mezofit  növlərlə  əmələ  gətirdiyi  qruplaşmalar  geniş  əraziləri  əhatə  edirlər.  Bəzən  bu  tərkibə  az-çox 
dərəcədə  Astragalus  glycyphyllos,  A.  falcatus  kimi  növlər  də  əlavə  olunur.  Ordubad  rayonunun 
Cənnəb  kəndi  ərazisində  Astragalus  finitimus  növünün  əmələ  gətirdiyi  assosiasiyaya  yalnız  bu 
ərazidə  rast  gəlinmişdir.  Yüksəkliyə  doğru  bitki  qruplaşmalarının  tərkibində  az  miqdarda  olsa  da 
Astragalus polygala, A. goktschaicus, A. gezeldarensis  kimi  növlərə  də təsadüf  olunur. 
 Alp  qurşğın  bitkiliyi  dağ-çəmən  çimli  torpaqlar  üzərində  formalaşmış  dağların  yəhər 
hissələrini  əhatə  etməklə    çox  da  geniş  əraziləri  əhatə  etmirlər.  Alp  qurşağın  alp  xalıları  və  çəmən 
qruplaşmalarında  Alchemilla  sericea,  Carum  caucasicum,  Plantago  saxatilis,  Taraxacum  stevenii., 
kimi  bitkilər  geniş  əraziləri  əhatə  etsələr  də  kserofit  təbiətli  cənub  ekspozisiyalardakı  sərt 
yamaclarda  gəvən  növlərinin  digər  kserofit  bitkilərdən  ibarət  qruplaşmalar  tərkibində  geniş  şəkildə 
yayılması  nəzərdən  qaçmır.  Yüksək  dağ  qurşağı  bitkilərinə  bu  qurşağa  məxsus  ekoloji  faktorlar 
kompleksi  təsir  edir.  Bu  ərazi  bitkilərinin  həyat  fəaliyyətlərində,  fəsli  inkişaflarında,  quruluş  və 
fiziologiyasında  bu  faktorlar  xüsusi  əhəmiyytlidirlər.  Xüsusilə  yastıqşəkilli,  cırtdanboylu,  yerəyatan 
və  s.  əlamətlərə  malik  bitkilər  bu  ərazilərdə  çox  yayılmışlar.  Yüksək  dağlıq  ərazilərin  cənub  və 
cənub-şərq  ekspozisiyalı  sahələrindəki  daşlı-qayalı  ərazilərdə  Acantholimon        araxanum      Bunge,   
Astracantha    aurea   (Willd.)  Podlech,  A.   microcephala (Willd.) Podlech,  Onobrychis   cornuta 
kimi  bitki  növləri  ilə  yanaşı  Draba  bruniifolia  Stev.,  Campanula  aucheri  A.DC.,  Astragalus 
incertus  Ledeb.,  Saxifraga  cartilaginae  Willd.,  Saxifraga  sibirica  L.,  Arabis  caucasica  Schlecht 
kimi  yastıqşəkilli  bitki  növlərinin  də  yayılması  xarakterikdir.  Göstərilən  bitkilərlə  yanaşı  ara-sıra
  
Astragalus  incertus, 
 
Astragalus  polygala,    Astragalus  gezeldarensis
 
kimi  növlərə  də  rast  gəlinir.  
Mezofit  təbiətli  çəmənlik  ərazilərdə  Astragalus
 
alpinus  növü  yayılıbdır.  Alp  qurşağın  cənub  və 
cənub-şərq  istiqamətli  ekspozisiyalarındakı  ərazilərdə  yerləşən  daşlı-qayalı  sahələrdə  və  nisbətən 
sərtsahələrdə    akantolimonlu-traqakantlı  qruplaşmaların  geniş  yayıldığı  nəzərdən  qaçmır.  Bu 
ərazilərdə  Astragalus  euoplus,    Astracantha  aurea  kimi  növlər  akantolimonlarla  geniş  əraziləri 
əhatə  edirlər.  Daşlı-qayalı  ərazilərdəki  fitosenozların  tərkibinə  adətən    Draba  bruniifoli,  Campanula  
tridentata,  Minuartia    oreina  (Mattf.)  Schischk.,  Sibbaldia      parviflora    kimi  kiçik  yastıqşəkilli 
bitkilər  də  daxil  olur.  Daşlı-qayalı  alp  xalıları  əsasən  töküntü  və  qayalıqlarla  parçalanaraq  zolaqlar 
şəklində  nəzərə  çarpırlar.  Alp  xalılarının  yayıldığı  ərazilər  mütəmadi  şəkildə  otarılmaya  məruz 

---