Tədris prosesində elektron lövhələrdən və

Parts Library- kimyəvi reaktivlər və laboratoriyasi avadanlıqlara görə qruplaşdırılmış bölmələrdən ibarətdir. Properties- işçi sahədə istifadə olunan kimyəvi reaktivlər və laboratoriyasi avadanlıqlarının xassələrini və parametrlərinə düzəliş aparmaq imkanı yaradır.

Contents pane:

Getting Started- hazır mövzular bölməsi; Classifying Materials- Maddələrin təsnifatı, atom və malekulların quruluşu və xarakteristikası haqqında; Equations and Amounts- Miqdarlar və bərabərliklər Reaction Rates- Reaksiya sürətləri Energy- Enerji Water and Solutions- Su və çözeltiler Acids, Bases and Salts- Turşular, qələvilər və duzlar Electrochemistry- Elektrokimya The Periodic Table- Periodik cədvəl Rocks and Metals- Metallar və daşlar(Kimyəvi) Identifying Substances- Maddələrin təyin olunması Online Content- My Content- bir neçə hissəyə ayrılmaqdadır.

Crocodile Chemistry proqramın Parts Library bölməsində müxtəlif kimyəvi maddələr və laboratoriya avadanlıqları mövcuddur.


Parts Library:

Chemicals- kimyavi reaktivlər açıq və ya qablaşdırılmış halda. Equipment- müxtəlif elektrik və digər cıhazlar. Glassware- laboratoriya avadanlıqları. Indicators- maddələrin rəng çalarlarına görə səviyyələrinin ölçülmə şkalası. Presentation- redəktə üçün dəstəkləyici bölmə Mövcud metallar:
Adı	Yazılışı	Forması
		Toz	Maye		Bərk
Aluminium	Al				
Copper	Cu				
Gold	Au				
Iron	Fe				
Lead	Pb				
Lithium	Li				
Magnesium	Mg				
Mercury	Hg		
Platinum	Pt				
Potassium	K				
Silver	Ag				
Sodium	Na				
Zinc	Zn	

Mövcud metallar -Səhnəsindən İstifadə

Tozlarda- seçildiyində, aşağıdakı xüsusiyyətləri yerləşdiyi qabın üzərində əks olunur.

Kütləhazır qab içindəki metalın kütləsini bildirir.

FormaQablaşmanın içindəki qum dənəciyin xırda, orta və iri olamsını(Fine, Medium and Coarse) seçmək imkanı.

Mayelərdə- seçildiyində, aşağıdakı xüsusiyyətləri yerləşdiyi qabın üzərində əks olunur.

HəcmQablaşmanın içindəki mayenın həcmi (sm³).

Bərk- bərk reaktivlər, doğrudan, ələ götürülə bilər və onları reaksiya aparılan qablara əlavə etmək olar. Nəticədə reaktivin üzərinə sicanı gətirdikdə yanında sorğu pəncərəsi açılır. Reaktivin adı, atom quruluşu və qeyd aparmaq pəncərələri açılır.

Reaktivin adı- sicanı üzərinə gətirdikdə dialoq pəncərəsində işarənin üzərinə vurduqda maddənin adı görünür.

Atomun quruluşu- sicanı üzərinə gətirdikdə dialoq pəncərəsində işarənin üzərinə vurduqda maddənin atom quruluşu görünür.

Xüsusiyyətlər-sicanı üzərinə gətirdikdə dialoq pəncərəsində işarənin üzərinə vurmaqla maddənin xassələrini dialoq pəncərəsində yazmaq olur:

Reaksiya detalları:

Haqqında məlumatı göstər... Reaksiyalar Bərk/qatı maddələr Fiziki xassələri	Məlumat hissədə reaktivın detallarını tam və dolğun formada yazın.
Vizual nizamları Yazı tipi ölçüsü Yazı tipi rəngi Arxa plan rəngi	Reaksiya detalları yazı tipinin ölçüsünü, rəngini və arxa fon rəngini seçin.

Kimyəvi qablaşmada

• 
  Maye və qaz halında olan reaktivlər kimyəvi laboratoriya qablarinda yerləşdirilmişdir.
  
• 
  Hər bir qab, kimyəvi düstur ilə etiketlənir. Kursoru qabın üzərinə gətirdikdə kimyəvi adı tam göstərilir.
  
• 
  Kimyəvi reaktivin xassəsinə uyğun olaraq laboratoriya qabları cihazda qablaşdırılmalıdır.
  
• 
  Reaktiv öz qabından boşaldıldıqdan sonra avtomatik olaraq dolmuş hala gətirilir.
  
• 
  Hər laboratoriya qabının maksimum kütləsi və ya həcmi vardır. Bu qab içindəki kimyəvi reaktivin təbiətinə bağlıdır. Məsələn, bir reaktiv toz qaba gütləsi 1412g qədər doldurula bilər, ancaq alüminium yalnız 337g-ma qədər.
  
• 
  Reaktiv qabın həcmi, kütləsinə, sixliq faizinə və ya dənəciklərin ölçülərinə uyğun qablaşdırıla bilər:
  

Topaklar

Duz, buz və güllə kimi bəzi kimyəvi maddələr yumru şəklində mövcuddur. Bu topaklar doğrudan ələ və digər parçaları kimi davranarlar ola bilər - onlar hərəkət etdirilə bilər, çevirilə bilər və öz Reaksiya detalları və Atom tamaşaçı pəncərələr vardır. Lumps ayrıca gəmilərin xaricində reaksiyalar daxil edilə bilər.

Fiziki xüsusiyyətlər

Topaklar aşağıdakı fiziki xüsusiyyətlərə malikdir:

• 
  Sıxlıq
  
• 
  Kütlə
  
• 
  İstilik
  

Bu xüsusiyyətlər qrafiklə və ya Təqdim etmə parçalar istifadə edilərək izlənilə bilər.

Reaksiyalar

Topaklar reaksiyalar əsnasında həqiqi mümkün kimi hərəkət üçün dizayn edilmişdir:

• 
  Bunlar, əridilərək, məsələn, bərabər ölçüsü azaldıla bilər.
  
• 
  Bunlar qismən əridilə bilər.
  
• 
  Bunlar, qablı və ya qismən örtülə bilər.
  
• 
  Bunlar yumru xaricində görünən alovlar ilə yandıra bilər və s.
  

Rənglər

• 
  Mümkün olduqca, bütün kimyəvilərin rəngləri, standart işıqlandırma şərtlərində gerçək rəngləri sadiq təmsilləri vardır. Əks etdirmə ("parlaq") Yalnız təxminən göstərilər.
  
• 
  Rəng dərhal hər vaxt bir çözelti içində dağıt/paylanar.
  

Silgi boruları

Bir boru silmək üçün:

1. 
   Bunun üzərinə klikləyərək boru seçin.
   
2. 
   Ya da:
   

• 
  Klavliaturada Delete düyməsini sıxın
  
• 
  Telin qısayol menyusundan Sil seçin
  

Bağlı olduqları hissə silinərsə Borular avtomatik olarak silinəcəktir.

Boruların əşəkli

Əgər qaz silindirləri, Stoper ya da kondansatör üzərində, məsələn, müəyyən qisimlərinin üzərinə kursoru gətirərkən, əlaqə yastıqları görünər. Borular bu pedləri basaraq yaradıla bilər.

İki əlaqə pedləri arasında bir boru meydana gətirmək üçün:

1. Bir parçanın əlaqə pedi basın.

2. Əgər hər hansı bir nöqtədə boru bir döngə meydana gətirib basaraq, borunu sonlandırmaq istədiyiniz halda kursoru pada doğru hərəkət etdirin.

3. Əgər borunu sonlandırmaq istədiyiniz halda padı basın.

Bir boru meydana gətirmək və əlaqəsiz buraxın:

1. Bir parçanın əlaqə pedini basın.

2. Hər hansı bir nöqtədə boru bir döngə meydana gətirmək üçün, kursoru hərəkət etdirin.

3. Borunun ucunu düzəltmək üçün cüt basın.

Boru nizamı

Bağlı parçalar daşınanda borular silinməz: mümkün olduqda, onlar istiqamətləndirilən ediləcək.

Bir hissəsi, bağlı boruların yenidən istiqamətləndirmək mümkün olmayan bir mövqeyə sürüşdürülməyəcək.

Borunun bir hissəsini daşımaq üçün:

1. Borunun hissəsinə basın və yeni bir mövqeyə sürüyün.

ChemOffice

ChemOffice əslində molekul şəkil və dizayn proqramıdır. İçərisində geniş verilənlər bazası olan, çəkilən üzvi molekulun adını, adı verilən maddənin quruluşunu yaza bilən, təxmini məlumatlarını göstərən gözəl bir proqramdır. ChemOffice MS Office ilə birgə olaraq çalışır və yanında bir çox proqram paketini özü ilə gətirir.

Kimya tədqiqatının ən əhəmiyyətli elementlərindən biri birləşmələrin həndəsi strukturunun analizi olur. Elmin bu sahəsi kimya strukturu adlanır. Burada molekulların həndəsi strukturunu tədqiq etmək, adsorbsiya və emissiya spektroskopiyası, eksperimental difraksiya metodları aparmaq olur. Struktur düsturları bir-biri ilə molekulda müxtəlif atomların bağlılığını əks etdirir. Məsələn, benzolun struktur düsturu ikiölçülü modelin klassik nümunəsidir: S₆N₆ brutto-düsturu üzüyün karbonunun atomlarının arasında qarşılıqlı əlaqəni çatdırmaq çətinlik yaradır, bununla əlaqədar onun strukturunun həndəsi obraz şəklində təsvirini yaratmaq ehtiyacı yaranır – bu da strukturun vizuallaşdırılması məsələsidir. Stereoizomerlərin öyrənilməsi vaxtı bu məsələ daha çox aktual olur. Birləşmələrin konformasion analizi molekulların üçölçülü modellərindən istifadəni tələb edir. Belə modellər kimi kompüterlərin yaranmasına qədər molekulların (Styuarta-Briqleba modelləri) mexaniki modelləri geniş tətbiq edilirdi. Son onillik ərzində molekulların müstəvi, həm də fəza modelləri kimi vizuallaşdırma məsələlərini həll etmək üçün böyük miqdarda müxtəlif proqram paketi yaradılmışdır. Proqramların birinci versiyalarını struktur düsturların redaktəsinin və məkan strukturlarının vizuallaşdırmasının əsas məsələlərinə tətbiq etmək olurdu. Sonradan ixtisaslaşdırılmış "kimya" proqram paketlərindən istifadəylə həll edilən məsələlərin dairəsi genişləndirilmişdi. Hal-hazırda onlardan ən güclüləri kompüter kimyası, kimyəvi birləşmələrin məlumat bazalarını və kvant kimyası sayca modelləşdirmə metodlarına daxil olmaqla, bütün məsələlərdə idarə etməni praktik olaraq reallaşdırılmışdır.

Kimyəvi birləşmələrin və vizuallaşdırmanın struktur düsturlarının redaktə məsələlərin həll etmək üçün iki ən məşhur ChemOffise və ACDLabs proqram paketinin imkanlarına baxaq.

1. ChemDraw – orqanik və qeyri-üzvi maddələrin struktur düsturlarının qurulması üçün yaradılmış proqramdır. Mendeleyevin inteqrasiya edilmiş cədvəlini özündə saxlayır, YAMR-1 və PMR-1 müxtəlif maddələr üçün spektrləri yaradır, onların struktur düsturlarına görə maddələrin adlarını yazır, kimya strukturlarının şablonlarının geniş bazasını özündə saxlayır.

2. Chem3D – kimyavi elementin yaradılması və üçölçülü fəzada strukturlarına baxış üçün proqramdır. ChemDraw proqramına inteqrasiya olunur və ekranda yazılmış kimyavi maddənin struktur düsturu üçölçülü fəzada malekulların düzülüşünü özündə əks etdirir. Proqram kimya strukturlarının fiziki xüsusiyyətlərini müxtəlif kvant-kimyası metodlarıyla hesablayır (MM2, MOPAC, Xyukkelya metodu və başqaları).

3. ChemFinder – kimyavi maddələrin strukturlarının məlumat bazalarını yaratmağa və ya baxmağa icazə verən proqramdır.

4. ChemFinder for Office – Microsoft Office (*.doc, *.xls və başqaları) sənədlərində kimya strukturlu maddələrin axtarışı üçün çox rahat proqramdır. Bir çox yayılmış kimya strukturlu formatları dəstəkləyir və Sizin kompüterinizdə istənilən kimya strukturlu maddələri asan tapır.

ChemDqaw proqramında kimyəvi düsturların strukturunun redaktəsi

ChemDraw proqramının istifadəçi interfeysi

Kimya dərsinin tədrisində bir çox proqramlardan istifadə etmək olar. Bunlarda biri də ChemOffice proqram paketidir, onun daxilində isə birneçə ChemDraw, ChemFinder, Database Subscriptions,Chem3D proqramları vardır. Həmin proqramlar müəllimə kimyəvi maddələrin fiziki xassələrini, fəzada quruluşunu, malekullar arasındakı bağlılığı əyani surətdə göstərməyə imkan verir..

ChemOffice proqram vasitələrinin birləşdirilmiş paketinin komponentlərindən biri olan ChemDraw proqramı molekulyar strukturların ikiölçülü təsviri üçün nəzərdə tutulmuşdur, yəni ikiölçülü kimya redaktorlarına aiddir. O, istənilən səthdə molekuların strukturlarını şəklini əks etdirməyə, reaksiyanın tənliklərini yazmağa, molekulları adlandırmağa və gələcəkdə onları Chem3D-in üçölçülü fəzada modellərə dəyişdirməyə icazə verir. Şəkildə proqramın işçi pəncərəsi göstərilmişdir.



Menyu: Fayl –menyusu bir çox proqramlarda olduğu kimi fayllar üzərində (yenisini yaratmaq, açmaq, yadda saxlamaq, çapa ğöndərmək və s.) əməliyyatlardır. Edit menyusu isə redaktə əməllərinə aid olan (hər hası bir informasiyanı yadda saxlamaq, kəsmək, yapışdirmaq, hamısını qeyd etmək və s.) funksiyalardır.

ChemDraw Ultra proqramının əsas panelin elementlərinin əhəmiyyəti haqqında məlumat verək. Bütün proqramlarda olduğu kimi burada da yeni sənədin açılması, və ya yaddaşda olan sənədin açılması, yadda saxlanılması, çapa göndərilməsi.

Molekulyar strukturların təsvirinin pəncərəsinin miqyasın dəyişiklik düymələrinin (Zoom) köməyi ilə həyata keçirilir. Qabaq/arxa plana seçilmiş obyektlərin yerini dəyişmək üçün, düymələrdən (Bring to front/Send to back) istifadə. Check Structure düyməsi seçilmiş molekulyar strukturunda səhvlərin mövcudluğunu yoxlayır. düyməsi (Clean Up Structure) molekulun əlaqələrini adi uzunluqlarına və künclərə görə uyğunluqlarını yoxlayır. Əgər uyğunluq yoxdursa (xüsusilə yoxdursa, nə vaxt ki, molekul əl ilə çəkilən zaman) onda onun strukturunda lazımlı (lazım olan) düzəlişlər aparmaqla standart hala gətirir. Brutto düsturun yığımı vaxtı düymə alt registrə rəqəmləri avtomatik qoyur və alt regist düyməsindən istifədəyə ehtiyac qalmır.

Alətlər paneli

Alətlər paneli- tez-tez müraciət olunan xüsusi işarələr və formulalar məcmuəsidir. Alətlər panelinin ChemDraw-ın müxtəlif versiyalarında zahiri görünüşü cüzi fərqlənə bilər.

• Lasso və Marquee düymələri – (Selection) kəməndin və ya düzbucaqlının köməyi ilə çəkilmiş molekulların və ya onların fraqmentlərinin ayrılmasını həyata keçirirlər.

• Structure Perspective - obyektlərin fırladılması.

• Fragmentation Tools düyməsi struktura çoxlu sayda fraqmentlər əlavə edir.

• Eraser düyməsi atomu və ya atomlar arasındakı əlaqəni silmək.

• Bond düymələri müxtəlif formalarda əlaqələrin yaradılmasını nəzərdə tutulmuşdur.

• Text düyməsi mətnin daxil etməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Şriftin parametrləri və indeksləşdirmə əsas panelin köməyi ilə qurulur.

• Pen düyməsi rəsm çəkmə rejimini, vektor qrafiklərini daxil edir: hamarlanmış qırıq xəttə.

• Arrow düyməsiylə hər cür oxları əlavə etmək.

• Orbital düyməsi müxtəlif elektron orbitalları çəkməyə icazə verir.

• Drawing Elements düyməsi müxtəlif fiqurlar, xətlər və müxtəlif elementləri əlavə edir:

• Brackets düyməsi – mötərizələrin müxtəlif növünün yerləşdirməsidir.

• Chemical Symbols düyməsi xüsusi kimya simvolları (ionların yükləri, radikalların nişanları, elektron cütlük və başqalar) çəkmək olur.

• Query Too1s düyməsi –stereokimya, əlavə qruplar və atomların arasında qarşılıqlı təsir rəsminin çəkilməsidir.

• Atom mapping düyməsi molekulların mürtəcelik uyğunluğunu əks etdirir və eyni zamanda reaksiyanın bir stanitsalığını dəstəkləyir.

• Templates düyməsi tədarüklərin kontekst menyusuna səbəb olur: aminturşular, ətirli dövrlər, bisiklov, konformerov və s. Hamısı vaxta qənaət etmək üçün proqramın bazasına yerləşdirilib.

• Acyclic Chain düyməsi zənciri əlaqələri sayıyla birgə yaradır və göstərir.

• Ring seriyalı düymələrin köməyilə cikloarqon və ətirli üzüklərin müxtəlif növlərini tez əldə etmək üçündür.

• Advanced Tools düyməsi – cədvəl və qrafikin qurulması.

• TLC P1ate düyməsi – xromatoqramm rəsm çəkilməsidir.

Menyu: View- alətlərin proqramda əks olunmasıdır.

	Character Map– simvol pəncərəsi, fəal mətndə simvolların yerləşdirməsi. Object menyusu – obyektlərlər üzərində işdir, məsələn obyekti müxtəlif səthdə fırlanma, fraqmentlərin əlavə edilməsi, qruplaşma, düzülüş, qruplara ayırmaq və s.
	Structure menyusu – qeyd olunmuş obyektlərin xassələri haqqında.
	Show Analysis Window – seçilmiş maddənin kimyəvi analizini göstərən pəncərə. Molekulu iki düymədən birinin köməyi ilə seçib sonra əsas menyunun View bölmənin siyahısında Show Analysis Window funksiyasını seçirik. Bu əmrin köməyi ilə seçilmiş molekulun strukturunu ətraflı xarakteristikalarını əks etdirən məlumatlar paneli açılır.

Yuxarıda verilmiş şəkildə Analysis panelində Paste düyməsinin sıxsaq ekranda molekulun altında struktur məlumatları əks olunacaq.

Chemical Properties Window – seçilmiş maddənin kimyəvi xassələrini göstərən pəncərə. Seçilmiş molekulu əsas menyunun View bölmənin siyahısında Show Chemical Properties funksiyasını seçirik. Bu əmrin köməyi ilə seçilmiş molekulun fiziki xarakteristikalarını əks etdirən məlumatlar paneli açılır və ətraflı məlumat alırıq.

Yuxarıda verilmiş şəkildə Chemical Properties panelində Paste düyməsinin sıxsaq ekranda molekulun altında fiziki xarakteristika məlumatları əks olunacaq.

Daha bir əhəmiyyətli funksiyanı yada salaq, maddənin kimyəvi formulanın və ya fiziki quruluşunu cəkdikdə onun zahiri görünüşə görə molekulun strukturunu adlandırmaq imkanını əldə edirik. Siz müəyyən bir molekulu çəkirsiniz (C₈H₁₆) və ya seçirsiniz, sonra onu qeyd edirsiz və əsas menyunun Structure bölmənin siyahısında Convert Structure to Name funksiyasını seçirik. Kiçik fasilədən sonra proqram sizə molekulun adını verəcək. Bəzən mürəkkəb kimyəvi strukturların adlandırmaqda çətinlik çəkirsiniz – onda köməyə ChemDraw gələcək.



Periodic Table – Mendeleyev dövri elementlər sistemi cədvəlindən ixtiyari maddələri seçib yazırıq (H₂0) və onun strukturunu cəkmək üçün əsas menyunun Structure bölmənin siyahısında Convert Name to Structure funksiyasını seçirik, kiçik fasilədən sonra struktur ekrada hazır formada görünür.