TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
345 Televiziyanın yaranış və təşəkkül tarixi, keçdiyi inkişaf yolu, ya radıcı meyarların müəyyənləşməsi, axtarışlar, özünün konseptual prinsiplərinin biçimlənməsi mərhələləri tədqiqatımızda yer alaraq, çağdaş mənzərənin çözülməsində tarixilik, mənəvi varislik və ye nilikçilik meyilləri önə çəkilmişdir. Teleyayım, bu xüsusda Azər baycanda teleyayım, onun tarixi və inkişaf yolları, həmçinin çağdaş dönəmi, yaradıcı problemləri, yerli yayımın teleleviziya pro sesində iştirakı, inteqrasiya və inkişafında müxtəlif modellərdən bəh rələnməsi geniş şəkildə araşdırılmışdır. “Televiziya yayımının təhlil metodologiyasının əsas istiqamətləri” adlı tədqiqatımızda televiziya nəzəriyyəsinin başlıca prinsip və istiqamətlərini müəyyən edərək, onu bir neçə elmi nəticələrin əsasında formalaşdıraraq, konseptual əsaslarını meydana qoyub təhlilin cəhətlərini, formasını hazırlayaraq, çözüm metodlarını təyin edərək sənətşünaslıqda ciddi problemə çevrilmiş televizi ya təhlilinin əsas mənzərəsini yarada bilmişik. Bir çox hallarda tədqiqatlar, təhlillər və ya resenziyalar birtərəfli, müəyyən istiqamət üzərində qurularaq, ədəbi mətnin və ya quruluşun, görüntünün çözümü ilə yekunlaşmış, bununla da bir çox komponentlər təd qiqatdan uzaq qalmış, tam olmayan mənzərə yaradılmışdır. Hər hansı proqram, veriliş adi bir hadisə deyil, bu anda milyonların seyr etdiyi, onların həyatında iştirak edən, gündəmini, tərzini müəyyən edən mühüm alətdir. Bu alətin quruluşu, bədiiestetik həlli, görün tü keyfiyyəti, audio imkanları, aparıcının şəxsiyyəti, sosial mesajı, sosial əhəmiyyəti, təsir gücü, yönləndirdiyi istiqamətlər, onların ictimai əhəmiyyəti müəyyən olunmaqla bərabər, həmin anda top ladığı reytinq göstəriciləri kommersiya əhəmiyyəti, seyrçinin ona münasibəti, təsirinə düşmək dərəcəsi, manipulyativ təsir nəticələri dəqiq müəyyən olunmalıdır. Məhz bu cür yanaşma kompleks, bü töv ola bilər. Ölkəmizdə televiziya tənqidi daha çox hansısa proq ramın məzmunu, millimənəvi dəyərlərə münasibətdə yeri, aparı cının qüsurlarının sadalanması ilə kifayətlənir. Bu mənada insan həyatında, onun fəaliyyətində iz buraxacaq amillər, aktiv və ya passiv təsir, ümumi teleyaradıcı fəaliyyətin siyasəti, yönü, qarşı ya qoyulan açıq və gizli vəzifələr, onun yerinə yetirilmə dərəcəsi diqqətdən kənarda qalır. Həmçinin verilişin dramaturji quruluşu, onun bu məna düzülüşü, bədii ifadə vasitələrinin məzmunluluğu, görünüş gözəlliyi, montajın fikri ifadə edən bir vasitə kimi kamilliyi, yönləndiyi istiqamət də çözülməlidir. Bəzən diqqətdən kənarda qalan hansısa veriliş də sosial funksiya daşıyır, onu seyr edən var və bu prosesə ötəri baxış ciddi mədəni, 346 ictimai problemlər törədə bilər. Tədqiqat boyunca televiziyanın təsirini müxtəlif prizmalardan təqdim etmişik və bu mənada onun vaxtaşırı analizinin aparılması həm elmi əhəmiyyət daşıyır, həm də ictimaiyyətin nəzərinə çatdırılacaq mühüm ictimai əhəmiyyəti ilə se çilir. Deməliyik ki, ölkəmizdə bu tip analizlərə az rast gəlinir. Tədqiqat işi bu analizlərin aparılması üçün model olaraq əhəmiyyətlidir və sonrakı elmi tədqiqatlar üçün fundamental əsasdır. Elmi işdə Azərbaycan televiziyalarının çağdaş dönəmi sistemli analiz olunaraq yayım vahidlərinin janrı mövzu və daşıdığı funk siya əsasında təsnifatlandırılaraq qoyulan meyarlardan irəli gələn yaradıcı tələblərə münasibəti araşdırılmışdır. Son illərin elmi ax tarışları nəticəsində “Dünya teleyayımı fəaliyyətinin yaratdığı estetik, sosial, kulturoloji problemlərin cəmiyyətdə yeri” mövzu su əsasında ölkəmizdə bu proseslərin real mənzərəsi yaradılaraq televiziya verilişlərinin istər yaradıcıestetik tərəfləri, istərsə də mədənisosial təsir imkanları konkret misalların tədqiqi ilə üzə çı xarılmışdır. Düzgün qurulmayan yayım, yayım siyasətinin qüsurları, proq ramların bəsitliyi, yaxud ictimai, mədəni anlamda ziyanlılığı, mənəvi dəyərlərə zidd istiqamətləri, bədiiestetik qüsurların başlıca məqsədə nail olmadan yaratdığı əngəllər konkret misal ların üzərində göstərilməklə yaranan ümumi mənzərə dəqiqliklə araşdırılaraq, məhz təklif olunan sistem təhlil metodologiyasının köməyi ilə aparılaraq tədqiq olunur. Sosioloji sorğular, müxtəlif qurumların topladıqları reytinq göstəriciləri diqqətlə toplanaraq, onun əsasında teleməkanda ayrıca verilişlərin maraq dairəsi, ba xımlılıq məsələsi müəyyən edilib, təklif olunan təhlil metodolo giyası əsasında təhlil aparılmış, meyarlara, tələblərə uyğunluq dərəcəsi, qüsurlar təyin edilmişdir. Araşdırmanın nəzəri və təcrübi metodlarından istifadə edərək teleleviziya nəzəriyyəsinin ümumi prinsipəri, analizin göstəricilə ri, təhlilin real mənzərəsi və diqqətdən kənarda qalan tərəfləri, bu sahədə yaranan problemlərin kompleks təhlili verilmişdir. Elmi tədqiqat televiziya nəzəriyyəsinin yeni vəzifələrinin həlli məqsədini daşıyaraq sənətşünaslığın, estetikanın, sosiologiyanın, kulturologiyanın nailiyyətləri əsasında əldə olunmuş və onların sübuta yetirilmiş nəticələrinə söykənir. Elmi işin nəticələrinin praktiki və elmi faydası televiziyanın nə zəri əsaslarını müəyyən etməklə sənətşünaslıq elmində yeni bir sahənin – televiziyaşünaslığın inkişafına rəvac verməsində, sis temli sahə tədqiqatına meydan yaratmasında, teletənqidçiliyin Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|