Telman orucov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
284 qalxmasına kömək etdi. 1979-cu ildə İranda baş verən inqilab və yeni islam hökumətinin yaranması həmçinin anti-Qərb hissiyyatını qidalandırdı. Ayatolla Xomeyninin gözündə Birləşmiş Ştatlar “böyük şeytan” idi, İsrailin qüdrətli himayəçisi və hər yerdən olan müsəlman xalqlarının düşməni idi. Amerika Birləşmiş Ştatlarının 1991-ci ildə İran körfəzi müharibəsində Küveytin azadlığı uğrunda mübarizəyə cəlb edilməsi islamla Qərb arasındakı münasibətlərdə görünməmiş nəticələrə səbəb oldu. Müharibə dövründə Birləşmiş Ştatlar qüvvələri Səudiyyə Ərəbistanında yerləşmişdi, bu ölkə isə məlum olduğu kimi islamın müqəddəs şəhərlərinin məkanıdır. Amerikan qüvvələrinin burada olması anti-qərbçi islam qrupları tərəfindən, xüsusilə Üsamə ben Laden və onun ardıcılları tərəfindən islama təhqir kimi qiymətləndirildi. Radikal islam qrupları 2003-cü ildə Madriddə bomba, 2005-ci ildə isə Londonda metro vaqonlarını partlatdılar. Birləşmiş Ştatların 2003-cü ildə İraqa hücumu Qərbə qarşı bir sıra islam qruplarının qəzəbini daha da alovlandırdı. Səddam Hüseyn rejimi ilə Əl-Qayda arasında hansısa əlaqənin olmasına elə bir sübut tapılmasa da, ABŞ İraqa qarşı priventiv müharibə başladı. İraqlıların çoxunun Səddamın devrilməsini alqışlamasına baxmayaraq, günahsız mülki adamların ölümü və amerikan əsgərləri tərəfindən İraq dustaqxanalarında cəza çəkənlərə işgəncə verilməsi müsəlman dünyasında anti-amerikan hissinin dərinləşməsinə xidmət göstərdi. Əlbəttə, yuxarıda sadalanan cinayətlər müsəlman terrorçular tərəfindən həyata keçirilmişdir. Onların dini mənsubluğuna heç bir şübhə yeri qalmır. Lakin bir ovuc qatilin əməlini bu dinə inanc gətirənlərin sayı 1,5 milyard olan islamın adına yazmaq, hansısa cinayətkarlara görə bütövlükdə müsəlman aləminə qarşı ağır ittihamlar irəli sürmək ağılsız olmaqla yanaşı, ən azı insafsızlıqdır və reallığın mahiyyətinə göz yummaqdır. Çox işlədildiyindən artıq bayağı səslənən “cinayətkarın milləti və dini yoxdur” sözlərini yenidən təkrar etmək lüzumundan qaçmaq olmur. Qərblə Şərq arasında tarixi etimadsızlıq və bəzi transformasiyalar İslama qarşı hücumlar dini dözümsüzlükdən qidalandığı kimi, bünövrəsində daha dərin tarixi köklər gizlənir. İslamdan əvvəlki dünyada da Qərblə Şərqin münasibəti vaxtaşırı konfliktlərlə müşayiət olunurdu. XIX və XX əsrlərin hüdudlarında yazıb yaratmış ingilis yazıçısı və imperializmin apologeti kimi tanınan Redyard Kiplinq bu iki qütbü təmsil edənlər arasında fərqin dərin olduğunu vurğulamaq xatirinə demişdi ki, “Yerlə Göy birləşə bilər, lakin Qərblə Şərq heç vaxt birləşə bilməz”. Belə təsdiq ilk növbədə Böyük Britaniyanın imperialist siyasətinə haqq qazandırmaq məqsədini güdürdü. O, bəzən şərqliləri, Hindistanda bir yerdə yaşadığı yerli əhalini təhqiramiz ifadələrlə yad etməkdən də çəkinmirdi. Həmin dövrdə onun kimi düşünənlər, Şərqi aşağılamağa çalışanlar heç də az deyildi. Daha obyektiv yanaşılsa, Qərblə Şərqin bir-birinə ittihamlar irəli sürməsi, nifrət hissləri formalaşdırması yeni bir hadisə deyildi, dərin kökləri olan qocaman 285 ağacın yalnız gözə çarpan yarpaqları idi. Həqiqətən də minilliklər ərzində Qərblə Şərq arasında vaxtaşırı baş verən münaqişələr daimi xarakter alan qarşılıqlı etimadsızlığın mövcudluğunu nümayiş etdirirdi. Bürünc dövrünün sonlarında, bizim eradan əvvəl XIII əsrdə Mikena hökmdarı Aqamemnonun başçılığı altında Yunanıstanın birləşmiş ordu qüvvələri Füsunkar Yelenanı geri qaytarmaq bəhanəsi altında Kiçik Asiyadakı varlı Troya şəhər-dövlətinə hücum edib, bu şəhəri dağıtmışdı. Homer özünün ölməz “İliada”sında on il davam edən bu müharibəni hər cür təfərrüatı ilə təsvir edir. Asiyalılar həmin dövrdə həmçinin Suriyanın timsalında misir faraonu II Ramzeslə Kadeş döyüşündə özünü müdafiə etmək məcburiyyətində də qalmışdı, Avropaya müdaxilə onların yadına da düşə bilməzdi. Bundan bir qədər sonra “dəniz xalqları” hücum edib Yeni Hett dövlətini məhv etmişdilər. Lakin səkkiz əsrdən sonra Şərq də Avropa barədə öz iştahını məmnun etmək yolunu tutdu. Böyük Kirdən sonra Persiya imperiyasının ərazisini xeyli böyüdən və qüdrətini möhkəmləndirən I Dara öz dövlətinin sərhədlərini daha da genişləndirmək üçün Avropaya keçdi, Trakiyanı və Makedoniyanı işğal etdi, lakin bizim eradan əvvəl 490-cı ildə Afinaya qarşı Marafon döyüşündə məğlubiyyətə uğradıqdan sonra geri çəkilməyə məcbur oldu. On il sonra onun varisi Kserks yüz əlli min nəfərlik qoşunla (daha böyük rəqəmlər də gətirilir) Balkan yarımadasına girmək istədikdə, Fermopil keçidində sonralar rəmzə çevrilmiş 300 spartalının ağıla sığmayan müqaviməti ilə üzləşmiş, yalnız bir yunanın xəyanəti nəticəsində başqa dağ yolu ilə yarımadanın içərilərinə doğru irəliləmişdi. Perslər Afinanı tutmuş, oda vermiş və qarət etmişdilər. Femistoklun başçılıq etdiyi Afina donanması Persiya hərbi-dəniz qüvvələrini Salamin adası yanındakı boğazda darmadağın etmişdi. Sonrakı ildəki məğlubiyyətlər də Kserksi Elladanı zəbt etmək fikrindən daşınmağa məcbur etmişdi. Artıq qonşu əraziləri özünə tabe etmiş Makedoniyanın timsalında Avropa Persiyanı öz müdaxiləsinin hədəfi seçərək, b.e.ə. 334-cü ildə iki il əvvəl taxt-tacda qətlə yetirilmiş atasını əvəz edən 22 yaşlı III Aleksandrın başçılığı altında qoşunlar Hellespont boğazını keçib, Persiya ilə müharibəyə başladı. İss döyüşündə sayca özününkündən çox üstün olan III Daranın ordusu üzərində möhtəşəm qələbə çaldı. Persiya çarı qaçıb canını qurtarsa da, xəzinə və çarın ailə üzvləri Aleksandrın əlinə keçdi. Qavqamela döyüşündə isə Aleksandr perslər üzərində qəti qələbəyə nail oldu. Sonra o, Soqdiananı, Baktriyanı və Hindistanın şimalını işğal etdi. Böyük Aleksandrın məqsədi o vaxtlar məlum olan dünyanı, onun qurtaracağını (bu, Yaponiya idi) fəth etmək idi. Lakin ordusunun qiyamı bu planın icrasına mane oldu və onu Hindistandan geri dönməyə məcbur etdi. Aleksandrın Şərqə yürüşü vaxtı iki qütb arasındakı köhnə və yeni münasibətləri əks etdirən üç hadisə baş verdi. Plutarxın yazdığına görə sərkərdəni müşayiət edən getera Taida Afinanın perslər tərəfindən yandırılmasının qisasını almaq üçün Persepolisdəki məclisdə əylənənlərin hamısını çarın gözləri qarşısında Kserksin sarayını yandırmağa çağırdı. Saray oda verildi və bu hadisə yunan qadınlarının öz vətənlərinin taleyinə görə perslərdən necə intiqam aldıqlarının simvoluna çevrildi. Köhnə münasibət relikti həm də özünü bu qaydada nümayiş Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|