Temmuz 2016 sayi 19 Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BURSA’NIN GÖKYÜZÜNDEKİ EN PARLAK YILDIZI
- BURSA’DA HAVACILIĞIN İLK ADIMLARI
- YILDIZ’IN BURSA YELKENLİSİ
- BURSA TÜRKKUŞU ŞUBESİ’NİN AÇILIŞI
4 5
| Temmuz 2016 | Sayı 19 BURSA ’ DA ZAMAN | Temmuz 2016 | Sayı 19 BURSA ’
Deniz DALKILINÇ / Araştırmacı-Öğretmen araştırma / Bursa’nın Gökyüzündeki En Parlak Yıldızı - Emrullah Ali YILDIZ / Deniz DALKILINÇ BURSA’NIN GÖKYÜZÜNDEKİ EN PARLAK YILDIZI “Hemen hemen her çocukta az çok uçma hevesi vardır. Bazen, biraz normal olan bu istekler bazen de abartılı olabilir. Bunlar, hayatın tesadüfleriyle birleştiği zaman bir kıymet ifade ediyor. Benimki de böyle oldu.” Emrullah Ali Yıldız Uçma tutkusuyla dolu 26 yaşındaki bir genç, 1935 yılının başlarında Bursa Zira- at Mektebi yakınlarında uçuş denemeleri yapıyordu. Dört yıl süren geceli gündüzlü bir çalışma sonucunda tamamen kendi emeği ile yaptığı motorsuz tayyare (planör) ile bir- kaç kez kaza yapıyor ama asla vazgeçmiyor- du. Bir yandan da kardeşi Neşet’in yanında fotoğrafçılık yapan bu genç; Emrullah Âli Yıldız’dı. Emrullah Âli Yıldız, 1909’da Bursa-Orhanga- zi’de dünyaya geldi. Tuna Nehri kıyısındaki Vidin’den Bursa’ya göçen Yıldızzade ailesin- dendi. Babası Ahmet Kadri Yıldız Bursa’nın en eski kitapçılarındandı. Annesi Kafkas göçmeni Lütfiye Hanım’dı. Çocukluğundan beri uçma hayali kuran Emrullah Âli 16 yaşı- na geldiğinde, ülkede ve Bursa’da havacılık adına önemli gelişmeler yaşanmaktaydı. 16 Şubat 1925 tarihinde Bursa Türk Tayyare Cemiyeti merkezle aynı gün kurulmuş ve Muallimler Birliği (Setbaşı İlköğretim Oku- lu’nun bulunduğu yerde) faaliyete başlamış- tı. Bu haberle havalara uçan genç Emrullah Âli, Türk Tayyare Cemiyeti’nin 23 Nisan 1926 tarihinde açtığı İstanbul Yeşilköy’deki Tayyare Makinist Mektebine girmekte gecik- medi. Makinist yetiştirmek üzere açılan bu Küçük Zabit (Astsubay) okulunu 1927 yılında birincilikle bitirdi. Mezuniyetinin ardından Eskişehir Askeri Hava Okulunda Tayyare Ma- kinisti olarak göreve başladı. 4 yıllık mecburi görevinin son yıllarında Ağrı İsyanı’nı bastır- mak için görevlendirilen tayyare bölüğünde yer aldı ve 1931’de Eskişehir’e döndüğünde mecburi hizmeti biter bitmez Hava Kuvvetle- rinden istifa etti. İstifa edip Bursa’ya ailesinin yanına döndü ama havacılık öyle bir tutkuydu ki onun için, hayatının hiçbir anında ondan uzak kalamadı.
Emrullah Âli Bursa’ya gelmeden önce Bursa’da havacılık faaliyetlerinde önemli gelişmeler yaşandı. Bursa Tayyare Cemiyeti havacılığın önemli bir merkezi olma yolunda önemli adımlar atmıştı. 1925 yılında Tayyare Cemiyeti’nin kuruluşundan itibaren bütün yurtta olduğu gibi Bursa’da da, 30 Ağustos Tayyare ve Zafer Bayramı olarak kutlanıyor- du.
1926 yılının 30 Ağustos Tayyare ve Zafer Bayramı’nda ise Bursalılar ilk bağış uçakları olan “Yeşil Bursa”yı Tayyare Cemiyeti aracılığı ile Hava Kuvvetleri’ne armağan etmişti. Bursa ve ilçelerinin cemiyete bağışlayacakları uçak sayısı ise 5 yılda 14’e çıktı. Emrullah Âli Yıldız’ın yaptığı “Bursa Yelkenlisi” uçuş denemelerinde (Bahattin Adıgüzel arşivi). 6 7
| Temmuz 2016 | Sayı 19 BURSA ’ DA ZAMAN | Temmuz 2016 | Sayı 19 BURSA ’
Bursa Tayyare Cemiyeti’nin yaptığı anlaşma gereği Süreyya Opereti, cemiyet yararına Nisan 1929’da Bursa’da üç oyun sergilemiş- tir. 1929 Eylül’ünde Tayyare Cemiyeti Genel Merkezi Bursa’da bir sivil tayyare mektebi açma ve bir de tayyare istasyonu yapma kararı aldı. Tayyare Cemiyeti Başkan Yar- dımcısı Şükrü Bey Bursa’ya gelerek cemiyet üyeleriyle birlikte Atıcılar Çayırı’nı ve Ziraat Mektebi’ni gezip incelemelerde bulundu. Bu ziyareti takip eden günlerde Bursa Tayyare Cemiyeti, tayyare hangarları yapmak üzere Ziraat Mektebi civarında büyük bir tayyare iniş meydanı satın almıştı. Cemiyet, ayrıca Gazipaşa Caddesi’ndeki(Atatürk Caddesi) şimdiki Tayyare Kültür Merkezi’nin bulunduğu arsayı da 15 bin liraya satın aldı. Bu arsaya yapılacak olan cemiyet binası ve sinema bi- nası için 1930 yılında bir yarışma düzenlendi. Yarışmada Mimar Arif Hikmet Koyunoğlu’nun projesi birinciliği kazandı. 11 Nisan 1931 tarihinde temel atma töreni yapılan bina Mayıs 1932’de tamamlanarak hizmete açıldı. Açılış gününde Raşit Rıza Topluluğu oyunlar sergiledi. Haziran 1932’de ise Tayyare Sinema Salonu Bursa’daki sinema sahipleri tarafından ortaklaşa kiralandı. Senede 10 gece Tayyare Cemiyeti yararına çalışacaktı. Tayyare Cemi- yeti Bursa Şubesi de üst kattaki salon ve 6 odada faaliyetine devam edecekti. YILDIZ’IN BURSA YELKENLİSİ 1930’lu yılların başında gazetelerde, sıklıkla motorsuz tayyare haberleri çıkıyordu. Bu yıl- larda ülkede havacılığa ve özellikle motorsuz tayyareye ilgi büyüktü. Bursa ve ilçelerinde Tayyare Cemiyeti’nin çalışmalarında da bir hareketlilik görünmekteydi. Aralık 1933’te Emrullah Âli Yıldız’ın girişimleriyle Bursa Halkevi’nin himayesinde Yelkenli Uçuş Kulübü (Motorsuz Tayyare Kulübü) kuruldu. Halkevi, Muallimler Birliği binasının yan salonlarından birini kulüp emrine verdi. Kulübün kaptanlığını da yapan Emrullah Âli, Bursa’ya gelişinden beri kendi motorsuz tayyaresini yapmak üze- re çalışmalara başlamıştı bile. Cemiyetin, tayyare iniş meydanı olarak kullanmak üzere satın aldığı Ziraat Mektebi civarındaki değirmen binasının (Günümüzde Bosch Evi olarak faaliyette) olduğu yerde geceli gündüzlü çalışmasını sürdürdü. Tama- mıyla kendi tasarladığı ve emeğiyle meyda- na getirdiği motorsuz tayyaresine, “Bursa Yelkenlisi” ismini vermişti. Bursa Yelkenlisi’nin, Temmuz 1934 tarihinde iskeleti ve kanatları hazır haldeydi. Emrul- lah Âli Şubat 1935’te tayyarenin gövdesine bez gererek uçuşa hazır hale getirdi ve uçuş denemeleri yapmaya başladı. Bu denemeler sırasında Emrullah Âli ve Bursa Yelkenlisi dönemin gazetelerinde haber olacaktı. Akşam Gazetesi’nin 24 Şubat 1935 tarihli sayısında kendisiyle ilgi çıkan haberde şu ifadeler vardı: “Kendisinin anlattığına göre bu tayyare şimdiye kadar görülen planörlerden, birçok noktalarda ayrılmaktadır. Bildiğimiz planör- ler, kendiliğinden sevkedilmek kudretinden mahrumdur. Yerden kalkıp uçuşa geçmesi için mutlaka çekilmeğe muhtaçtır. Hava cereyan- ları olmadıkça planörün havadaki şevki de çok müşkül oluyor. Hâlbuki Bursa’da yapılan tayyare, hava cere- yanı olmasa da havada istediği gibi uçabilecek şekildedir. Hareket etmek için, otomobil ve- saire ile çekilmek ihtiyacında değildir. Yerden kendi kuvvetiyle kalkar. Planörlerde en müşkül iş kanat meselesidir. Âli Yıldız’ın motorsüz yelkenlisi, bu bakımdan muvaffak olmuştur, denilebilir. Bursa yelken- lisinin gövdesi 6, bir kanattan öbür kanada kadar olan uzunluğu ise 12 metredir.” Basına yansıyan haberlerden sonra Türk Tay- yare Cemiyeti Başkanı Fuat Bulca’dan gelen bir mektupla Türkkuşu’na davet edilen Emrul- lah Âli için yeni bir dönem başladı. Emrullah Âli, o günlerden şöyle bahsetmişti: “Basına uzun uzun konu olan planörü işte o yıllarda Bursa’da iken inşa ettim. O dönemde Türkiye’de planör yoktu. Planını ben çizmiş- tim. İlk haberi de Hulusi Ataç isminde bir gazeteci haber yapmıştı. Aslında planörü habersiz haber yaptığı için kendisine sitem etmiştim. Fakat kısa bir zaman sonra Anka- ra’dan o zamanki adı Türk Tayyare Cemiyeti olan Türk Hava Kurumu Başkanlığından Fuat Balca imzalı bir mektup aldım…” Emrullah Âli Yıldız, Bursa’da yaptığı planörü yeterince test edemeden kendisini Türkku- şu’nda bulacak, proje yarım kalacaktı. Kuruluşundan 19 gün sonra, 22 Mayıs 1935’te Türkkuşu’na kaydolacak ve 10 Tem- muz 1935’te Sabiha Gökçen ve 7 arkadaşının da bulunduğu grupla Rusya’ya havacılık eğitimine gönderilecekti. Koktabel’de(Kırım) planör eğitimi, Moskova’da da paraşüt ve motorlu uçuş eğitimi aldıktan sonra Temmuz 1936’da yurda döndü. Eskişehir Askeri Hava Okulunda 6 aylık bir eğitimden sonra İnönü Planör Okulu’nda öğretmenliğe başladı. BURSA TÜRKKUŞU ŞUBESİ’NİN AÇILIŞI Emrullah Âli Yıldız’ın Rusya’da olduğu sırada Türk Tayyare Cemiyeti’nin başka bir etkinlik alanı olan Türkkuşu’nun Bursa’da açılacağını duyan gençler büyük bir ilgi ve heyecanla Türkkuşu’na kayıt yaptırıyordu. Kız Lisesi’n- den de ilk olarak 15 kız öğrenci kayıt yaptırdı. 1936 Mayıs’ında Bursa’da telaşlı bir koştur- ma yaşanıyordu. İlk haftasında Ankara’dan sandıklar içinde gelen 2 adet motorsuz tayya- re ve bir tane de hangar yerine kullanılacak çadır Atıcılar’a yerleştirilmiş, kurulacak olan Türkkuşu merkezi için Tayyare sinemasının üst katında bir daire hazırlanmıştı. 17 Mayıs 1936 tarihinde Atıcılar’da 10 binden fazla kişinin katıldığı bir törenle Bursa Türk- kuşu Şubesi açıldı. (Atıcılar Meydanı 1914’te Tayyareci Mehmet Âli’nin (Kurçer) inişine de tanık olmuştu.) Konuşmalardan sonra Türk- kuşu’nun uçucu ve paraşütçüleri bir resmige- çit düzenledi. Daha sonra da uçuş gösterileri yapıldı. Açılışı takip eden günlerde 18 kız, 76 erkek öğretmenleri Abdurrahman ve Vedat’la çalışmalarını haziranın son haftasına kadar devam ettirdi. Bu derslerden iyi not alanlar İnönü’de açılacak kursa gideceklerdi. araştırma / Bursa’nın Gökyüzündeki En Parlak Yıldızı - Emrullah Ali YILDIZ / Deniz DALKILINÇ
Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|