Temmuz 2016 sayi 19 Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KEKOVA’DA OLDUĞU GİBİ
44 45
| Temmuz 2016 | Sayı 19 BURSA ’ DA ZAMAN | Temmuz 2016 | Sayı 19 BURSA ’
araştırma / Bir Dünya Kenti Olarak İznik / Hacı TONAK BİR DÜNYA KENTİ OLARAK İZNİK Mustafa Şahin hoca, Bursa’da Zaman’ın 18. Sayısındaki meraklandırıcı yazısına “Birinci Ekümenik Konsil İznik Gölü’ndeki Bazilikada mı toplandı?” başlığını seçmişti. Yazının kahramanı, kadim İznik kentinin adını taşıyan gölde, eski Göl Kapı’nın 150 metre, sahilinin de 20 metre açığında ay- rıntıları su altında çok yenilerde keşfedilen yapı öreniydi. “Keşif” ya da keşfedilmek yerine ayırımına yeniden varıldığını söylemek daha doğru belki. Çünkü İznikliler burayı hiç bilmiyor değildi; yüzerken, gölde ava gider veya dönerken, az sodalı suyundan teknelerinin içinde çay demlemek için eğilip suyundan alırken görmüşlerdi o kalıntıları; ama Ni- kea’nın anlı şanlı eski zamanlarından yahut hiç değilse Doğu Roma’ya başkentlik yaptığı döneminden kalma bir limanın kalıntısı ola- rak biliyorlardı… Ne de olsa İznik gölünün Karsak deresi üzerinden denizle bağlantılı hafif bir donanmayı barındırdığı günlerin, İzniklilerin hatırasında Anadolu Selçukluları ile ve kentin Konstantinople’nin ve Nikome- dia’nın burnunun dibinde bir Türk başkenti olmasıyla yakın bir ilişkisi vardı. Haçlıların, sonuçlarının acımasız olacağı besbelli vahşi kuşatmasından bir oldubittiyle İznik’i kesin bir yıkım ve o kadar da kesin bir katliamdan kurtaran birkaç parça hafif gemiden oluşan böylesi bir Bizans donanması olmuştu. Donanmanın askeri gücünün hiçbir önemi yoktu; ama sur dışındaki limanda gösterdiği bayrak, Kudüs’ün vahşi ve yağmacı yolcula- rının istemeye istemeye de olsa kentten el çekmesine yetmişti. Öyle görünüyor ki bu “el çekme” yalnızca Bizans Nikea’sı için değil, Türkler’in İz- nik’i için de gerçek bir kurtuluş olmuştu; ve kimi tarihçiye göre değişen koşulları dikkate alan Sultan Kılıçarslan’la, İmparator Aleksi Komnenos arasında gizlice yürütülüp sonuçlandırılmış bir antlaşmanın eseriydi. İki hükümdar, her şeyden önce kuşatmacı- ların acımasızlığından etkilenmiş olmalıydı. Saldırıları kentin dayanıklı surları ile Selçuklu garnizonunun kararlı direnişine çarpan Haçlılar, kan donduran cinsinden bir terör yöntemi uygulamaktaydı. Hristiyan veya Müslüman, kadın veya erkek olduğuna bakmadan kentin çevresinde yakaladıkları ya da köylerde topladıkları binlerce insanı mancınıklarla kentin orta yerine fırlatıyor; bu kanlı, paramparça ceset yağmurunun İznik halkı ile Selçuklu askerlerini dize getir- mesini umuyorlardı. Kılıçarslan’ın askerleri ile kent halkının bu hayat memat savaşında kabristanlar kurmaya, cesetleri gereğince define zamanı yoktu; bu iş için kentin antik tiyatrosu ile başka bazı anıtsal alanlar kulla- nıldı. Tiyatronun galerileri ve sahne çevresi cesetler ve onları örten toprak yığınlarıyla dolarken, buradan ve eski pagan tapınak- larının kalıntılarından sökülen taşlar lağım atılan, güllelerle vurulan surlar ile burçların onarımında kullanıldı. İşte sonunda, Karsak deresinden sürüklenerek göle ulaştırılan im- paratorluk donanmasının armasını taşıyan birkaç tekne bir sabah Göl Kapı önlerinde boy gösterdi. Haçlılar, imparator Komne- nos’a ve diş bilese de büyük bir susamış- lıkla hazırlandıkları yağma, talan ve kıyım hayalini bir tarafa bırakmak zorundaydı: Selçuklu garnizonu ve Kılıçarslan’ın haremi ile birlikte bütün kent bu birkaç küçük tek- neden oluşan donanmaya teslim olmuştu! (1097)
Böylece Bizans imparatorluğu, sonradan başkenti de olacak Kutsal Nikea’ya yeniden kavuşuyor; Anadolu Selçukluları da arala- rında sultanın eşi ile çocukları da bulunan hanedan mensuplarının ve büyük özveriyle başkenti koruyan askerlerinin yaşamını güvenceye alıyordu…
Bu yazıda yer verilen görsel nesnelerden biri (fotoğraf 1), 1951 veya 1952 yılında İznik’te, adı geçen sahildeki durumu göste- riyor. Fotoğraf, Bursa’nın çok tanınan isim- lerinden Avukat Turgut Bulut’un arşivinden alındı. Turgut Bulut bey, görüntülendiği ve ilk bakışta göl içinde bir hisar kalıntı- sı izlenimi veren uca kadar “yürüyerek” gittiğini hatırlıyor. Orada, durduğu yerden bakıldığında su altındaki yapı kalıntılarının görülebildiğini de “tıpkı Kekova’da olduğu gibi” sözleriyle anlatıyor. İznik, günümüzde yalnızca Müşkire üzümü, kirazı, narı, inciri, ayvası, fasulyesi ve çeşitli sebzeleriyle ünlü, fakat siyasal, sosyal, kültürel anlamda çok da önemli olmayan bir kasaba görünebilir. Tarih ise bambaşka bir İznik’ten, gerçek bir dünya kenti İznik’ten söz eder. Hacı TONAK İznik’i bir dünya kenti yapan gelişmelerden biri hiç kuşkusuz, Roma’nın ve benimsediği yeni inanç dizgesinin bütünlüğünü sağlama çabasında oynadığı roldür. Bu amaçla toplanan başlıca yedi dini kongreden birincisi ile sonuncusunun ev sahibi İznik’tir. Bu kongrelerden ilkinin Senatus sarayında, ikincisinin de kentin tam merkezindeki Ayasofya’da toplandığı biliniyor. Ayasofya günümüzde de ayakta ve cami olarak hizmet vermeyi sürdürüyor; geçmişi, hatta varlığı ile yokluğu sisler içindeki saray ve bazilikası ise Bursa Büyükşehir’in ısrarlı uğraşısı ve Uludağ Üniversitesi Arkeoloji Bölümü hoca ve öğrencilerinin hüneriyle yavaş yavaş gizlerini açıyor. Bu yazının bir bölümünde bu yapı bağlamında kimi tarihsel olaylara, ikinci bölümünde de İznik’in dünya kenti hüviyetine başka bir açıklama olan ve dönemin olimpiyatları sayılabilecek spor bayramlarına değinilecek… Turgut Bulut arşivinden temin edilen fotoğraf, 1951 veya 1952 yı- lında İznik’te Gel Kapı sahilinde, gölün içine doğru uzanan mendirek benzeri bir yapının kalıntısını gösteriyor. Bugün yerinde olmayan bu kalıntının aynı sahilin havadan çekilen fotoğraflarında görülen bazilikayı kuzeyinden saran yapı izi olduğu düşünülebilir. Büyük Konstantin, MS 325 yılında İznik Konsili’ni toplayarak Hıristi- yanlık içerisindeki tartışmalı meselelerin kilise önde gelenlerinin ortak kararlarıyla bir çözüme bağlanmasını da sağlamaya çaba harcamış Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|