Temmuz 2016 sayi 19 Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KAR ÇUKURUNUN ESRARI
- ÇUKUR KÜÇÜLÜYOR
- ÇİNİLİ MİHRAP
- TAŞ İŞÇİLİĞİNİN ZİRVESİ
40 41
| Temmuz 2016 | Sayı 19 BURSA ’ DA ZAMAN | Temmuz 2016 | Sayı 19 BURSA ’
dosya / Konya’da Tarihi Zirve / Selçuklu’ya Açılan Kapı; Beyşehir / Saffet YILMAZ Eşrefoğlu Camii’ne ister ibadet için gidin ister ziyaret için, büyük bir hayranlıkla izle- yecek, hayranlığınızı gizleyemeyeceksiniz. 35 penceresi bulunan Camii yılda 100 binin üzerinde ziyaretçi alıyor. Elbette pek çok yerli ve yabancı yazarın dikkatini de çekmiş camii ve külliye. Bunlardan biri Charles Texier. Fransız seyyah 1832 yılında bölgeyi gezmiş ve 1862 yılında kapsamlı bir kitap yayımlamış. Klasikleşmiş Selçuklu “taç kapı” geleneğini burada da görüyoruz ancak burada yapıya özgü bir biçimde yorumlanarak uygulanmış. KAR ÇUKURUNUN ESRARI Ahşap ulu camilerin en ‘ulu’su sayılabi- lecek Eşrefoğlu Camii’nin, tamamı sedir ağacından 42 direği bulunuyor. Direkler Toroslar’ın devamı olan Anamas dağla- rı ormanlarından kesilmiş. Sedir ağaçları M.Ö. 2000 yılından bu yana, uzun ömürlü olması nedeniyle özellikle gemi sektöründe kullanılmış. Gemilerin yanı sıra, eski Mısır tapınaklarında, saraylarda, gösterişli lüks yapılarda, binaların süslemesinde, firavun- ların veya devlet erkanının tabutlarında hep sedir ağacı kullanılmış. Çünkü özel bir koku ve renge sahip, kolay işleniyor, hafif, yumu- şak ve çürümeye karşı da dayanıklı. Bu güzelim ağacın bozulmaması için ca- minin ortasında oluşturulan bir kar çukuru var ki, esrarına hakim olmak bile insanda hayranlık uyandırıyor. Cami içindeki Sedir ağacından direklerin uzun ömürlü olması için oluşturulmuş bu çukur. Kar çukuru sayesinde cami içindeki nem oranı den- gesi korunuyor ve kesildikten sonra nemli ortamda tutulması gereken direkler daha uzun ömürlü oluyor, erken deforme olması- nın önüne geçiliyormuş. Direkler ilk kesildi- ğinde 5-6 ay kadar Beyşehir Gölü’nde ıslak olarak tutulmuş ve ardından fırınlanarak camide kullanılmış. Buna ister ince düşünce deyin, ister fen ister ilim deyin isterse de zarafet deyin. Bir yapıya 700 yıl ömür veren sır bu. Fakat zaman değişir ve yakın tarihte, camii üzerindeki toprak örtü yerine kurşun örtü kullanılır.(1941’e kadar toprak örtü oldu- ğu biliniyor) Kurşun malzeme çatıda ısı birikimine neden oluyor ve alttaki ahşap malzemeye zarar vermesinden korkuluyor. ÇUKUR KÜÇÜLÜYOR Tekrar kar çukuruna dönecek olursak; caminin tam ortasındaki çukura kürünen karın üzeri samanla örtülüyormuş. Sıkış- tırılıyor, üzerine hasır serilerek samanla kapatılıyormuş. Böylece hem camii bir anda soğumuyor hem de karlar yaz aylarına ka- dar kendini koruyor. Yaz aylarında ayda bir yatsı namazından sonra hasır açılarak karın erimesi sağlanıyor ve içerideki nem dengesi korunuyor. 1941’den sonra bir süre, Beyşe- hir Gölü’nün donan kısımlarından buz alınıp kar çukuruna doldurulma yoluna gidiliyor. Ama aynı işlevi görüp görmediği konusu biraz muamma. Bunlar her ne kadar rivayet olsa da, yüz- yıllar boyunca cami ortasındaki çukura kar doldurulmuş olması ve içindeki ahşap mal- zemenin bozulmadan yüz yılları atlatması, kar çukurunun görevinin gerçek olduğuna inanmamızı sağlıyor. Fakat rivayet o ki, cemaatten biri güvercin kovalarken kar çukuruna kafa üstü düşmüş, çıkarma çalış- maları sırasında tekrar düşüp ayaklarını da Beyşehir Gölü Kar çukuru 42 43
| Temmuz 2016 | Sayı 19 BURSA ’ DA ZAMAN | Temmuz 2016 | Sayı 19 BURSA ’
dosya / Konya’da Tarihi Zirve / Selçuklu’ya Açılan Kapı; Beyşehir / Saffet YILMAZ kırmış. İlk düşüş beyin kanamasına neden olmuş olmalı ki; 15 gün sonra vefat ediyor. 7 metrelik kar çukuru bu olaydan sonra 4 metreye düşürülmüş, 5x5 olan genişliği ise 4x4 metrenin altına düşürülmüş. ÇİNİLİ MİHRAP Caminin orta sahanlığının tavanında Davut Yıldızı olarak da bilinen birbirine bitişik 7 adet altı kollu yıldız mukarnaslar dikkat çekici. Eşrefoğlu Camiinin mihrabı 13. yüzyılın en başarılı mozaik çalışmalarından birini içeriyor. Bugüne kadar gördüğümüz en muhteşem çinili mihrap! Üslup bakımından Selçuklu mihrapları ile yarışabilecek kapasitede. Camiinin mihrabında çok özel uygulama- lar var. Mihrap nişine karşı gelen cephede kabaralı 8 kollu ve etrafında 24 kollu yıldız bunlardan biri. Yıldıza ilişkin rivayetler muhtelif. En bilinenleri; kabara üzerindeki 8 yıldızın Selcuklu yıldızını sembolize ettiği, aynı zamanda cennetin 8 kapısını çağrıştır- dığı, ışınlı ve çok yönlü olduğu, merkezdeki kabaranın Anadolu’yu, etrafındaki 24 adet merkeze yönelmiş okların oğuz boylarını temsil ettiği, bir günün 24 saat olduğu, ortadaki kabaranın saatin merkezini, etraf- taki 24 oktan her birinin saatin bir dilimini gösterdiği gibi… Camilerdeki minber, kademe kademe yükselerek çıkılan yer demek. Eşrefoğlu Cami’nin minberi, tamamı ceviz ağacından kündekari tekniği ile oymalı, çatmalı olarak yapılmış, binlerce yıldız ve geometrik par- çalarında kakma ve eğri kesim tekniği uy- gulanmış. İnanılmaz bir gösterişe! Buradaki kündekarinin başlıca özelliği, yapılan eserin tümüne küçük küçük işlenmiş ve oyulmuş ahşap parçaların çivi ve tutkal yapıştırıcılar kullanılmadan birbirine geçirilerek meydana getirilmiş olması. Minberin, çift kanatlı kapası üçgen ve beş- gen geometrik parçalarla süslenmiş. Yüzeyi rumi dal ve yapraklarla süslü. Açıklığın yu- varlak kemeri on altı dilime ayrılmış ve her birinin içine palmetler kabartılmış. Kemerin köşe dolguları arasına da minberi yapan ustanın ismi ve imzası ustaca gizlenmiş. Kapının üzerindeki ahşap kemerde bir kitabe bulunmakta. Kitabede şunlar yazı- yor “Taht gibi yüce minberin yapılmasını adaletli emir Eşrefoğlu kahraman Süleyman emretti.” Minberin kapı yüzey ve kemeri de dahil her santimetresi özel olarak işlenmiş fakat bu- gün bunları ancak erbabı okuyabiliyor, anla- yabiliyor. Biz de bir uzmandan yararlandık. Örneğin kapının sağ sövesinden başlayarak üste devam eden ve sol altta biten kitabe- sine sülüs yazı ile ayet’el kürsi işlenmiş. Minberin mihraba bakan yan kısmındaki kitabede bugün bile ders denilebilecek özlü sözler yazılı. Örneğin kitabenin bir yanında “Minbere kim çıkarsa katiyen doğrudan başka bir şey söylemeyecek” diğer yanında ise “Hatip minbere çıktığı zaman dinleyicile- rine doğrudan başka bir şey tebliğ etmesin” yazıyor…
Hemen yanındaki bedesten ne yazık ki içler acısı durumda. Restorasyon hazırlıkları vardı biz gittiğimizde. Türk taş işçiliğinin en güzel örneklerinden birini görmek müm- kün bedestende. Üstelik Anadolu’daki en eski bedestenlerden biri. Ayakta kalabilmiş başka bir yaşıtını bulmak zor. Günümüzde Osmanlı’dan kalan bedestenlere bakınca, Osmanlı’nın bedesten mimarisinde burayı örnek aldığı kanaati hasıl oluyor. Külliyenin bir tarafında hamam bulunu- yor. Yüzyıldan fazla süre harap vaziyette bekleyen tarihi yapı, 2006 yılında Vakıflar tarafından restore edilmiş ve orijinal işlevi- ne uygun olarak kullanıma sunmuş.
Eşrefoğlu Camii’nin hemen bitişiğindeki medrese de taş işçiliğinin zirvesinde. İsmailağa Medresesi, aslında Taş Medrese olarak biliniyor. Külliyeye sonradan dahil olmuş yapılardan biri olan bu yapının muhteşem bir giriş kapısı bulunuyor. Taş oymacılığının şaheseri denebilir. 1369 yılında İsmailağa tarafından yapıldığı kitabesinden anlaşılıyor. İsmail Ağa’nın, İlhanlılar tarafından Anadolu’nun idaresi için gönderilen valiye bağlı Emir’lerden biri olduğu sanılıyor. Bütün ömrünü Beyşehir’de geçiren İsmail Ağa, medresenin oda- larını dolaşırken beklemediğiniz bir anda karşı- nıza çıkıyor. Kabri medresenin dershanelerinden birinde bulunuyor. Uzun yıllar harabe olarak bekleyen tarihi yapının giriş kapısında eşsiz bir taş işçiliğini görmek mümkün. Beyşehir, sadece gölü ve Eşrefoğlu cami-tür- be-medresesi ile değil, Selçuklu ve Osmanlı ön- cesi medeniyetlere ait değerleriyle de görülmeye değer, hatta, mutlaka görülmesi gereken tarihi şehirlerimizden biri. Bu değerli tarihini koruması ve gelecek kuşaklara doğru bir şekilde aktarması hepimizin ortak temennisi… KAYNAKÇA • İsmail Efe / Eşrefoğlu Camii ve Külliyesi DOKUZ YAYINLARI HİTİT, ROMA, BİZANS, SELÇUKLU, OSMANLI… M.Ö. 2000’li yıllarda Anadolu’da güçlü bir devlet kuran Hititler, Beyşehir yöresine de yerleşmişler ve hala ayakta duran eserler bırakmışlar. Beyşehir’e 22 kilometre uzaklıktaki Sadıkhacı kasabası yakınlarındaki Eflatun Pınarı Hitit Su anıtı bunlardan biri. Fasıllar köyündeki Kurt Beşiği anıtı ve Atlıkaya kabartması da yine Hititler’den günümüze kalan eşsiz eserler arasında. Kimler gelip geçmemiş ki, Sümer, Asur, Frig, Lidya, Pers, Makedon, Roma ve Bizans… Taş Medrese (İsmailağa Medresesi) Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|