249
7
Musiqi.Opera.Balet
Əbdül Müslüm Maqomayev
1885-1937
SENTY
ABR
Əbdül Müslüm Məhəmməd oğlu Ma-
qomayev 1885-ci il sentyabr ayının 18-
də Qroznı şəhərində anadan olmuşdur.
1899-1904-cü illərdə Qroznıda ikiillik
şəhər məktəbini bitirdikdən sonra Qori
Müəllimlər Seminariyasında oxumuş-
dur. Təhsil illərində musiqiyə böyük
maraq göstərmiş, burada ilk əsərlərini
yazmış, Ü.Hacıbəyli ilə tanış olmuşdur.
1905-1911-ci illərdə Şimali Qaf-
qazın Bekoviç kəndində,
Lənkəran
şəhər məktəbində müəllimlik etmişdir.
Məktəbdə xor, dram dərnəyi, orkestr
təşkil etmiş, bir çox xalq mahnılarını
nota yazmışdır. 1911-ci ildə Bakıya köç-
müş, Azərbaycan opera teatrında skrip-
kaçı işləmişdir. 1912-ci ildən etibarən
opera tamaşalarına dirijorluq edən Müs-
lüm Azərbaycanın ilk opera dirijoru ol-
muşdur.
1916-cı ildə yazdığı ilk əsəri “Şah İs-
mayıl” operası onun fitri istedada malik
olduğunu aydın göstərmişdi. Azərbaycan
opera repertuarında görkəmli və şərəfli
yer tutan “Şah İsmayıl” əsəri, onun
gözəl melodiyaları, əsərdə gördüyümüz
surətlərin musiqi səciyyəsi, mahir usta-
dın sənətə bəslədiyi
saf və səmimi bir
məhəbbətin gözəl nümunəsidir.
1927-ci ildə onun ümumi redaktəsi
ilə “Azərbaycan türk el nəğmələri”
məcmuəsi nəşr edilmişdir. 1929-cu ildən
Azərbaycan radio verilişlərinin musiqi
şöbəsinə bədii rəhbər təyin olunmuş,
1934-cü ildən Azərbaycan Opera və Ba-
let Teatrının direktoru, bədii rəhbəri və
baş dirijoru vəzifələrində çalışmışdır.
Bəstəkarın yaradıcılığında
ən
önəmlisi, yeni musiqi əsərinin “Nərgiz”
operasının yaradılması olmuşdu. Bu
operada ilk dəfə olaraq baş qəhrəman
rolunda sadə kəndli qızı çıxış etmişdir.
1935-ci ildə böyük yaradıcılıq
müvəffəqiyyəti olan “Nərgiz” operası
ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmiş, mu-
siqi mütəxəssislərinin yüksək qiymətinə
layiq görülmüşdür.
Klassik opera
ənənələri əsasında bəstələnmiş “Nərgiz”
operasının musiqi dili Azərbaycan xalq
musiqisi intonasiyaları ilə aşılanmış-
dır. 1938-ci ildə Moskvada keçirilən
Azərbaycan mədəniyyəti ongünlüyündə
bu opera çox böyük müvəffəqiyyət qa-
zanmışdır.
O, həmçinin “Ölülər”, “1905-ci
ildə” dram tamaşalarına, “Azərbaycan
incəsənəti”, “Bizim raport” və s. sənədli
filmlərinə musiqi bəstələmişdir. O, bö-
yük sənətkar, tarzən Q.Pirimovun çalğı-
sından “Rast” muğamını nota yazmış və
bu, Azərbaycan musiqisində muğamın
nota yazılması sahəsində ilk təcrübə he-
sab edilmişdir. Həmçinin, 300-dən artıq
xalq mahnı və rəqslərini nota köçürmüş-
dür. Onun son əsəri “Xoruz bəy” mü-
siqili komediyasına yazmağa başladığı
musiqi idi, lakin bu iş tamamlanmamış
qalmışdır.
O, 1936-cı ildə “Azərbaycan SSR
Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adına
layiq görülmüşdür.
Müslüm Maqomayev 1937-ci il iyun
ayının 28-də Nalçik şəhərində vəfat et-
miş, Bakıda dəfn olunmuşdur.
Azərbaycan Respublikasının Prezi-
denti İlham Əliyev 2005-ci
il sentyabr
ayının 20-də Müslüm Maqomayevin
120 illik yubileyinin keçirilməsi haqqın-
da Sərəncam imzalamışdır.
Ə d ə b i y y a t
Hüseynova, A. Müslüm
Maqomayev: oçerklər
/A.Hüseynova; elmi red.
S.Qasımova.- Bakı: Çinar-
Çap, 2003.- 92 s.
Müslüm Maqomayev:
biblioqrafiya /Azərb.
Resp. Mədəniyyət və
Turizm Nazirliyi, M.F.
Axundov ad. Azərb. Milli
Kitabxanası; tərt. ed.
L.Şirinova; burax. məsul
və ixt. red. K.Tahirov; red.
M.Vəliyeva.- Bakı, 2011.-
168 s.
Çəmənli, M. Müslüm Ma-
qomayevi xatırlayarkən
//Çəmənli M. Sənət
hekayələri.- Bakı, 2014.-
S.53-67.
Gülər. Müslüm Maqo-
mayevin 125 illiyinə həsr
olunmuş konfrans /Gülər
//Mədəniyyət.- 2010.- 12
noyabr.- S.7.
İlk Avropasayağı operanın
bəstəçisi...: Azərbaycan
musiqisinin korifeyi
Müslüm Maqomayev
//Azadlıq.- 2011.- 3 de-
kabr.- S.14.
www.adam.az
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
18
130
illiyi
Bəstəkar
250
Musiqi.Opera.Balet
Ə d ə b i y y a t
“Kamança mənim
dünyamdır” /F.Dadaşov
//Mədəniyyət .- 2010.- 24
sentyabr.- S.7.
Kamança musiqi
alətinin bədii-texniki
ifaçılıq imkanlarına dair
/F.Dadaşov //Musiqi
dünyası.- 2011.- №2/47.-
S.67-69.
Muğamımızı dünya-
ya daha geniş açdı:
F.Dadaşov: “Mənə görə
qadın-kişi fərq etməz,
alət onu ifa edənindir...”
/F.Dadaşov, müsahibəni
apardı G.Camalqızı
//Ekran-efir.- 2013.-1
noyabr.- S.10.
Səmədov, A. Ürəkləri
titrədən kaman:
Fəxrəddin Dadaşov-
60 /A.Səmədov //Xalq
qəzeti.- 2010.- 10 okt-
yabr.- S. 8.
Tanınmış kaman ustasının
yubileyi qeyd olunub
//Mədəniyyət.- 2010.- 6
oktyabr.- S.6.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
www.kino-teatr.ru
Fəxrəddin Dadaşov
1950
SENTY
ABR
Fəxrəddin Əlisahib oğlu Dadaşov
1950-ci il sentyabr ayının 26-da Bakıda
dünyaya göz açmışdır.
1963-cü ildə 2 saylı uşaq musiqi
məktəbini bitirdikdən sonra, Bülbül
adına orta-ixtisas musiqi məktəbinə da-
xil olmuş və 1972-ci
ildə həmin sənət
ocağını bitirmişdir.
O, 1977-ci ildə Ü.Hacıbəyli adına
Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasını
kamança ixtisası üzrə bitirmişdir. Hələ
məktəbli olarkən, 1966-cı ildə tarzən
Həbib Bayramov tərəfindən Azərbaycan
Dövlət Radio və Televiziyasının Əhməd
Bakıxanov adına xalq çalğı alətləri an-
samblına dəvət edilmiş dir və hazırda
ansamblın konsertmeysteridir. Eyni
zamanda, 1989-cu ildən tarzən Möhlət
Müslümovla birgə yaratdığı Cabbar
Qaryağdıoğlu adına muğam üçlüyünə
rəhbərlik edir.
Dünyanın bir neçə ölkəsində, o
cümlədən Hollandiya, Fransa, Alma-
niya, İtaliya və Kanadada kompakt
diskləri çıxmışdır.
1988 və 1998-ci illərdə Fransada
keçirilən Beynəlxalq festivalın laureatı
olmuşdur.
Mahir kamança ifaçısı 49 xarici
ölkədə, o cümlədən Kanada, ABŞ-ın Te-
xas ştatında,
Nikaraqua, Kuba, Braziliya,
Meksika, İngiltərə, Almaniya, Fransa,
İsveç, İsveçrə, İtaliya, İspaniya, Norveç,
Avstriya, Tayland, Tayvan, Hindistan,
Mərakeş və s. ölkələrdə konsertlərlə çı-
xış etmiş, onun solo və müşayiətlə olan
ifaları ilə Azərbaycan musiqisi dünya
səviyyəsində konsertlərin, festivalların
yaraşığına çevrilmişdir.
Klassik xanəndələrdən başlamış,
hazırda səsi efiri bəzəyən görkəmli
sənətkarlara qədər, ayrı-ayrı nəsillərin
nümayəndələri ilə saysız-hesabsız çıxış-
ları olmuş, Xan Şuşinski, Yaqub Məm-
mədov, Mütəllim Mütəllimov, Əbülfət
Əliyev, Rübabə Muradova,
Zeynəb
Xanlarova, Nəzakət Məmmədova, Ha-
cıbaba Hüseynov, Tükəzban İsmayılo-
va, Şövkət Ələkbərova, Arif Babayev,
Ağaxan Abdullayev, Alim Qasımov,
Ruzə İbişova, Səkinə İsmayılova, Za-
bit Nəbizadə, Mələkxanım Əyyubova,
Qəndab Quliyeva, Aygün Bayramova,
Nəzakət Teymurova kimi sənətkarları
məharətlə müşayiət etmişdir.
F.Dadaşov gərgin ifaçılığı ilə yanaşı,
həm də pedaqoq kimi Azərbaycan mu-
siqi mədəniyyətinə xidmət göstərir. İlk
pedaqoji fəaliyyətə 13 saylı Uşaq Mu-
siqi Məktəbindən başlayan ifaçı Bülbül
adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbində,
Asəf Zeynallı adına
Musiqi Kollecində,
Bakı Musiqi Akademiyasında, Milli
Musiqi Konservatoriyasında neçə-neçə
tələbəyə kamançanın dərinliklərini
öyrətmişdir. Azərbaycan Milli Konser-
vatoriyasının dosenti F.Dadaşov 2010-
cu ildə Milli Musiqi Konservatoriya-
sının professoru elmi rütbəsinə layiq
görülmüşdür.
Azərbaycan Radio və Televiziya
fondunda onun ifasında “Mahur Hindi”,
“Şüştər”, “Çahargah”, “Bayatı-Şiraz”,
“Rahab”, “Vilayəti-Dilkəş”, “Şur” mu-
ğamlarının lent yazıları saxlanılır.
Fəxrəddin Manafov 2000-ci ildə
“Əməkdar artist”, 2005-ci ildə “Xalq
artisti” fəxri adlarına layiq görülmüşdür.
2009-cu ildən Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin fərdi təqaüdçüsüdür.
26
65
illiyi
Kamança ifaçısı