Thank you for your contribution

163

santrale bağlanılır, karşı tarafın numarası yazdırılır,  

demli çaylar ve sohbet eşliğinde, heyecanla o ses bek-

lenirdi. Çok geç saatlere kalınırsa, ev sahibini rahatsız 

etmemek için görüşme iptal edilirdi. Eğer şanslı iseniz, 

görüşme yaptıktan sonra, ücret telefon dantelinin arası-

na sıkıştırılırdı. 

“Bak postacı geliyor, selam veriyor, herkes ona bakıyor, 

merak ediyor” şarkısı öğretiliyor mudur artık okul-

larda? Öğretilse de, günümüz çocukları için bir anlam 

ifade ediyor mudur? Posta ne, postacı kim ola? Mektup 

beklemenin heyecanı, postacı yolu gözlemenin tanımsız 

sancısı ne denli yabancı günümüze. Kutlama günlerinde 

gönderilecek  kişinin özelliğine göre anlamlı posta kart-

ları seçme telaşı; gelen mektupları ve kartları özenle 

destelemeler, onları kutularda ve sandık köşelerinde 

saklamalar, ara ara çıkarıp naftalin kokuları arasında 

tekrar tekrar okumalar artık eskiye ait bir keyif . 

Ne kadar çok şey yazılabilir, ne anılar anlatılabilir mek-

tup üzerine: sanatçıların, bilim insanlarının yayınlanan 

mektupları yaşanan dönem ve kişiler hakkında derin 

ipuçları vermez mi okuyucuya. Mektup tadını bilmeden 

Balzac’ın “Vadideki Zambak”ı, Goethe’nin “Genç Wert-

her’in Izdırapları” yavan gelmez mi; Nazım’ın Kemal 

Tahir’e, Bedri Rahmi’nin Eren Eyüboğlu’na mektupların-

da nice zenginlikler keşfedilmez mi.

Artık telefon açmak için komşuya misafir gidilmiyor, 

telefon kulübelerinin önünde sıra beklenmiyor. Elimizin 

altındaki cep telefonları ile anında görüşme yapabili-

yor, mesajlaşabiliyoruz. Mektup yazmayı unutalı uzun 

zaman oldu, e-posta yolu ile dünyanın bir ucu ile anında 

ve hızlı bir şekilde haberleşebiliyoruz. Yerel ve evren-

sel gündemi izlemek için gazete almaya, roman, şiir 

okumak için kitapçıya uğramaya gerek yok günümüzde. 

Başımızı kaldırmadığımız o ekran bizlere her konuda 

hizmet veriyor çünkü. 

İletişim olgusunun bir sonucu, anlaşmaktır. Hedef 

alınan kurum, birey, veya toplumun davranışlarını 

istenir şekilde etkilemek için her iki taraf için aynı 

anlamı taşıyan ‘sinyal’ler gönderilir. Eğer istenen tepki 

sağlanmışsa, ‘anlaşma’ gerçekleşmiş olur. Yüzyüze, 

aynı ‘dil’de, uygun ortamda sağlanan iletişimin daha 

avantajlı olduğunu söylemek mümkündür. Çünkü işin 

içerisine ses, sesin rengi, jest ve mimikler, hatta dokun-

ma ve sessiz kalma bile girer karşılıklı iletişimde. Kuşku 

yok ki anlaşamamanın bir çok nedeni olabilir, fakat, 

günümüz dünyasında bireyler ve toplumlar arasında bu 

denli çatışmanın bulunması herhalde iletişim araçları-

nın eksikliğine ve yetersizliğine bağlanamaz. Özellikle 

kişiler arasındaki ilişkilerde “öyle demek istememiş-

tim”, “onu kastetmemiştim”, “yanlış anladın”, “yanlış 

anlaşılıyorum” gibi cümlelerin sıklıkla duyulması ve 

karşılaşılması, ortak dil üzerinden bile hareket edilse, 

ya iletişim ortamının, ya iletişim aracının ya da mesaj 

içeriğinin doğru seçilmediğini gösterir. 

İkinci bölüme geçmeden önce; teknolojinin günlük 

yaşantımıza kattığı ‘sanal’ dünyaya ilişkin ekte verilen 

okuma parçasına göz atmak yerinde olacaktır. 

II

 

Gelinen noktada iletişim olgusuna bağlı olarak; iletişim 

tasarımı, görsel iletişim tasarımı gibi kavramların doğ-

ru tanımlanması ve konumlandırılması gerekmektedir. 

Çünkü bu konularda kavram, tanım ve alan karışıklığı 

bulunduğu gözlenmektedir.

Yapılabilecek tüm tanımlardan çıkarılacak en yalın 

sonuç; iletişimin bir bilgi, görüş ya da davranışın ‘iletim’i 

olduğu ve iletilen bilginin toplumdaki diğer bireylerce 

alındığıdır. Demek ki, iletişimin sağlanabilmesi için sa-

dece bir iletinin türetilmesi yeterli değildir. Bilgi içeren 

bu iletilerin çeşitli yollarla yalnız aktarılması da iletişimi 

oluşturmaz. Bildirişim görevi yüklenen iletişim aracının 

bir ‘alıcı’sının olması ve bu alıcının iletiye olumlu ya da 

olumsuz bir tepki göstermesi gerekir. İletilen bilgi-

ye tepki yoksa, iletişim olayı gerçekleşemez. ‘İletme’ 

eylemi ile sınırlı kalır. Oysa; bir bilginin, bir görüşün ya 

da bir davranışın iletilmesindeki temel amaç, ‘payla-

şılma’nın sağlanmasıdır. İletişim aracı bu paylaşma 

eylemini sağlayan unsurdur. Herhangi bir şeyin ‘iletişim 

aracı’ olarak nitelendirilebilmesi için tek koşul, ‘gönde-

rici’ ile ‘alıcı’ arasında bir bağıntı kurması ve bir ‘ileti’ 

taşımasıdır. İletiyi alıcıya ulaştıran her şey ise ‘iletişim 

aracı’dır. O halde, tek başına ‘iletme’ eylemi herhangi 

bir ‘iletişim tasarımı’nın tanımı olmamalı, iletişim olgu-

sunu açıklayamamalıdır. İletişim olgusu bir bütündür 

ve tüm ögelerinin birbiri ile uyum içerisinde bulunması, 

çalışması gerekir. Bu ögeleri sıralamak gerekirse; iletiyi 

gönderen (kaynak da denilebilir), iletiyi alan (alıcı), ileti/

mesaj, iletişim aracı ve iletişim ortamı iletişim olgu-

sunun temel bileşenleridir. İletinin alıcıya iletilmesi ile 

iletişim süreci sona ermez. Alıcı, iletiye tepki verdiğin-

de iletişim gerçekleşir. Bu durumda alıcı ‘gönderen’ 

konumuna, gönderen ise ‘alıcı’ konumuna geçer. İletişim 

olgusunun dinamik oluşu işte bu nedenledir. 

Tek başlarına ya da ikisi hatta bir kaçı bir arada kulla-

nılabilen iletişim araçlarını, genel bir yaklaşımla  “söze 

-ya da sese- dayalı iletişim araçları”, “sese dayanmayan 

iletişim araçları”,  “dokunsal iletişim araçları” ve “görsel 

iletişim araçları” olarak sınıflandırabiliriz. 

Bütün bunlar değerlendirildiğinde, ‘iletişim tasarı-

mı’ veya “görsel iletişim tasarımı”ndan kasıt, aslında 

iletinin, aracın ya da ortamın tasarımı olmalıdır. Salt bir 

takım veri toplamını görsel bir biçime dönüştürmek de 

‘görsel iletişim tasarımı’ olarak kabul edilmemelidir; bu 

ancak ‘mesaj’a ilişkin probleme çözüm önermek olarak 

değerlendirilebilir. Görsel biçime dönüştürmek sadece 

‘mesaj’ın, bir diğer deyişle ‘ileti’nin oluşturulmasıdır. 

Tek başına mesaj/ileti bütünüyle bir iletişim tasarımı 

olamaz, iletişim olgusunun tümünü oluşturamaz. 

Temel sorunlardan bir diğeri,  ‘grafik tasarım’ ile  ‘gör-

---