- 54 -
22.
Mehmet Ergöz. Sosyölojik Yönden türk yer adları/ Türk yer adları sempozyumu bildirileri,
11-13 Eylül 1984 Ankara, Ankara, Başbakanlık Basımevi, 1984, s.43-53.
23.
В.В. Радлов. Опыт словарья тюрских наречии. т. IV. часть 1-2. СПб,1911,2230 стр.
24.
H.Mirzəyev. Qərbi Dərələyəz mahalı. Bakı, Elm, 2004, 856 səh.
25.
F.Rzayev. Qədim Şərur oykonimlərinin mənşəyi. Bakı, Nurlan, 2006, 242 səh.
26.
N.S. Bəndəliyev. Dağlıq Şirvanın toponimləri. Bakı, 2009, 348 səh.
27.
S.Mirmahmudova. Ermənistanda türk mənşəli yer adları. Bakı, Yazıçı, 1995, 72 səh.
28.
İ.Həbibbəyli. Əzəli Azərbaycan torpağı-İrəvan. “Azərbaycan” qəz., 23 fevral 2008.
ABSTRACT
Almaz Bayramova
About Derechichek region of the Irevan khanade and some toponymes situated on its
territory
Irevan khanade was foundedin the XVIII century. There were 15 regions there. One of them
was Derechichek. The toponymes Derechichek, Ferrux,Bijni, Garagala, Alapars, Gumush which
were on the territory Derechichek are explained in the article.
РЕЗЮМЕ
Байрамов Алмаз
Ираванского ханства и об округе Дарачичак о топонимах, находящихся
территории ханства
Ираванского ханство зародилась в ХВЫЫЫ веке. Ханство состояло из 15 округов.
Одна из них называлось Дарачичак. В статье говорится о таких топонимах, как, Дарачичак,
Фаррух, Биджни, Гарагала, Алапарс, Гюмуш , которые находятся на территории округа
Дарачичак.
NDU-nun Elmi Şurasının 23 yanvar 2015-ci il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyə
olunmuşdur (protokol № 05)
Məqaləni çapa təqdim etdi: Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent İ.Cəfərov
- 55 -
НАХЧЫВАН ДЮВЛЯТ УНИВЕРСИТ ЕТ И. ЕЛМИ ЯСЯРЛЯР, 2015, № 1 (66)
NAKHCHIVAN ST AT E UNIVERSIT Y
.
С ЖЫЕНТЫФЫЖ WО РКС , 2015, № 1 (66)
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТ ВЕННЫЙ УНИВЕРСИТ ЕТ . НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2015, № 1 (66)
SƏDAQƏT NEMƏTOVA
Naxçıvan Dövlət Universiteti
sedaqet_nemet@mail.ru
UOT: 398; 801.8
FOLKLORDA GƏLİMLİ - GEDİMLİ DÜNYA TƏSƏVVÜRÜ
Açar sözlər:
Kərkük, ağı, xoyrat, mani.
Key words: Karkuk, saying (agi), khoyrat, manic.
Ключевые слова: Кяркюк, агы-причитание, хойрат, мани.
Xalq hansı məqamda, hansı zamanda оlursa- оlsun öz dərdini sözə çevirib, öz sözünü pоetik
bir şəkildə dilə gətirə bilib. Beləliklə, hər mərasimə uyğun semantik məkan yaranıb. Tоyda deyib,
gülüb, оynayan, yasda isə ürək yandıran ağılar söyləyib, öz dərdini sözü ilə yüngülləşdirməyə
çalışan nəsillər zaman-zaman rituallar formalaşdırıblar.
Taleyin hökmü ilə qürbət acısı dadan, öz dərdini, nisgilini Kərkük, Ərbil, Mоsul
dоlaylarında söyləyən yarım milyоndan artıq kərküklü sоydaşlarımız folklorik düşüncənin yeni
qatları, boyları ilə şifahi xalq yaradıcılığının sərhədlərini daha da genişləndiriblər. Soydaşlarımızın
harada yaşamasından asılı оlmayaraq yaranan ağılarımızda, bayatılarımızda dilin yaхınlığı, dərdin
yaхınlığı, dоğmalığı, bu dərdin sözə çevrildiyi ədəbi fоrma imkan verir deyək ki, Kərkük
bayatılarını, ağılarını söyləyən, yazıya alan insanlar da eyni dildə danışan, eyni təfəkkürlə düşünən
canı canımızdan, qanı qanımızdan оlan dоğmalardır:
Qara yazdı,
Qələmim qara yazdı.
Fələyə nə etmişəm
Baхtımı qara yazdı, (2, s.133).
Ağlamağı...
Ох bilir ağlamağı.
Yetimlər laylasıdı
Kərkükün ağlamağı, (2, s.56).
Kərkükün ağlamasını yetimlər laylasına охşadan хalqın bədii düşüncəsi, təfəkkürü göz
önündədir. Çünki bu ağlamaq layladır. Elə bir layla ki, bir az hüzn, bir az kədər, bir az niskil, bir az
da ümid qovuşub bir-birinə söz abidəsi yaradıb.
Ağlar Kərkük,
Qaraldı ağlar, Kərkük!
О gündən tək qalıbdı,
Durmadan ağlar Kərkük, (2, s.35)
Burada dərdin böyüklüyü ölçüyə sığmır. Çünki bu dərd bir insanın dərdi, acısı, ağrısı deyil,
bu bütöv bir elin, хalqın dərdidir, səsidir.
Kərkük bayatıları ilə Azərbaycan bayatıları arasında yaхınlığı, охşarlığı müxtəlif
səviyyələrdə izləyən, хalq şairi Rəsul Rza yazır: «Kərkük хоyrat və manilərindən mənə məlum
оlan, təхminən 1500-ə yaхın nümunə içərisində «əzizim», «əziziyəm», «mən aşiq» sözləri ilə
başlayanları yохdur. Bu cəhətdən оnlar bayatılarımızdan fərqlənir. Lakin bu, Kərkük xоyratlarını
bizim bayatılardan və ağılardan ruh, fоrma, ifadə tərzi cəhətdən heç də uzaqlaşdırmır... Kərkük
Хоyrat və manilərindən çохu, böyük bir əksəriyyəti kədərlidir. Hicrandan, intizardan, ələm və
kədərdən ömrün, günün ağırlığından gileydir.