Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
kəndliyə (kiĢiyə) beĢ desyatin pay torpağı verilməsi nəzərdə tutulmuĢdu. 1870-ci il "Əsasnamə"sində bunlar vəd edilirdi. Əslində, torpağı 5 desyatindən az olan kəndlilərin böyük əksəriyyətinə əlavə torpaq payı verilmədi... Rusiyada təhkimçilik hüququ ləğv ediləndə, dövlət kəndliyə öz torpağını satın almaq hüququ ilə bərabər, bu torpağı almaq üçün ona borc pul da vermiĢdi. Amma Azərbaycan kəndlisinə borc pul verilməmiĢdi və onun torpağı satın alması mümkün deyildi. Bu, çarizmin milli müstəmləkə siyasətinin təzahürü idi".1 Tarixi həqiqət aydın göstərir ki, kəndlilərin torpaqsız qalması və buna görə də ağır maddi vəziyyət içərisində yaĢamasının kökü "çarizmin milli müstəmləkə siyasəti"nin, milli ayrı- seçkiliyin nəticəsi idi. Rus kəndlilərindən fərqli olaraq müsəlman kəndliyə torpaq almaq üçün "borc pul" verməməkdə çarizmin siyasəti kifayət qədər məkrli idi. Çar hökuməti çox yaxĢı baĢa düĢürdü ki, müsəlman mühitində torpaq probleminin yarımçıq həll olunması sinfi qarĢıdurmanı gücləndirəcək. Bu, çarizmin milli birliyə, milli bütövlüyə zərbə vurmaq siyasəti idi. Azərbaycan maarifçiləri isə kəndlinin torpaq probleminin həllini "mərhəmət fəlsəfəsi"ndə axtarır, www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
mənəvi-əxlaqi naqisliyində görürdülər: "- Eh, əmi, - Əhməd dərindən köksünü ötürdü, - elə dərd də burasındadır ki, biz bir-birimizə kömək eləmirik. Qalxan yıxılana baxmır. Kim güclüdürsə, hər Ģeyi qamarlayıb alır. Biri var-dövlətini qoymağa yer tapmır, o biri acından ölür. Biri gecə-gündüz dəridən çıxıb iĢləyir, o biri at belində gəzir". Diqqət edilsə, görmək çətin deyildir ki, Əhmədin nitqində məsələlərə maarifçi baxıĢı inqilabi baxıĢ tamamlayır. "Bir- birinə kömək eləmək", "qalxanın yıxılana baxması" zərurətinin ifadəsi maarifçi dünyagörüĢ kimi milli birliyə səsləyirsə, "var-dövlətini qoymağa yer tapmayan"larla "acından ölən"lərin, "gecə-gündüz dəridən çıxıb iĢləyən"lərlə "at belində gəzən"lərin qarĢılaĢdırılması milli təfriqəyə təkan verən inqilabi mövqedir. Əhmədin bu sözlərindən sosialist ideologiyasının "qoxusu" gəlir. Əhmədin sosial Ģüurunda inqilabi düĢüncəyə ayrılan yer, fikrimizcə, rus mühitindən Azərbaycan mühitinə Ģüurlu (dövlət siyasəti səviyyəsində) transferin nəticəsi idi və çarizmin "parçala və hökm sür" siyasətinə dolayısı ilə təkan verirdi. Fikrimizcə, "Dəli Kür"dəki ata-oğul qarĢılaĢmasının - Cahandar ağa ilə ƏĢrəf arasındakı www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
dayanır. Romanda Cahandar ağanın oğlanları - ġamxal və ƏĢrəf obrazları da ciddi estetik yük daĢıyırlar. ƏĢrəf "yeniləĢən dünya"nın simvoludur. O, seminarist paltarını bir daha əynindən çıxarmaq fikrində deyil. O, etiraf edir ki, "mənim yolum baĢqadır". ġamxal "ata-baba yolu"nun davamçısıdır və atasının getdiyi yolu getməkdə israrlıdır. Onun "ata yolu"nu tutması milli varlıq uğrunda mübarizənin sönmədiyini, daha aramsız xarakter daĢıyacağını göstərir.
Y.VAQĠF ÇĠNGĠZ HÜSEYNOVUN SƏKSƏNĠNCĠ BAHARI
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
aparıcı simalarından biridir. Sənətkarın uzun müddət, təxminən altmıĢ ilə yaxın (1952-ci ildən) baĢqa bir məmləkətdə-Rusiyada yaĢaması, əsərlərini Azərbaycan dilində deyil, rus dilində yazması da onu öz doğma vətənindən, mənsub olduğu millətin ədəbi-mədəni mühitindən uzaqlaĢdıra bilməmiĢdir. Ümumiyyətlə, sənətkarın milli müəyyənliyini təyin edən əsas faktorlardan biri dil amili olsa da, baĢqa bir dildə əsərlər yazıb milli mədəniyyətin xəzinəsinə töhfələr vermək mümkündür və biz bunu fars dilində gözəl sənət inciləri yaradan, amma farsın yox, türkün böyük sənətkarları sayılan Nizaminin, Xaqaninin yaradıcılığı timsalında izləyə bilərik. Bu gün Rüstəm Ġbrahimbəyovun, Maqsud Ġbrahimbəyovun və Çingiz Hüseynovun rus dilində yazdığını əsas götürüb onların müasir Azərbaycan ədəbiyyatına dəxli olmadıqlarını "sübut" etməyə çalıĢanlar unudurlar ki, azərbaycanlı təfəkkürü istənilən bir dildə təzahür edə bilər. Çingiz Hüseynov Moskvada yaĢasa da, heç bir vaxt rus yazıçısı olmamıĢdır. Çünki onun əsərlərində əsas mövzu Azərbaycan həyatı və gerçəkliyidir. Bu gerçəkliyi özündə əks etdirən qəhrəmanlar isə tarixi Ģəxsiyyətlərimizdir- XIX əsrin böyük fikir bahadırı Mirzə Fətəli Axundzadə, XX əsrin
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|