Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov
Yüklə 18,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
| keynschilik maktabidir.
1936-yilda ingliz iqtisodchisi Jon Meynard Keyns o‘zining «Bandlik, foiz va pulning umumiy nazariyasi» de gan kitobida makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar: milliy daromad, kapital xarajatlar, iste’mol va jam g‘arishning o‘zaro bog‘liqligini tahlil qilib, investitsiya va iste’molning eng maqsadga muvofiq tarzda tashkil topishi iqtisodiy taraqqiyotning muhim omili deb ko‘rsatadi. Keyns ta’limoti, ya’ni keynschilik maktabi ta’sirida iqtisodiyotda makroiqti sodiy tahlil yo‘lga qo‘yildi. U iqtisodiyotni tartibga solishda davlat- ning faol ishtiroki zarurligini isbotladi. Hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasining muhim yo‘nalishlaridan biri monetarizm deb ataladi. Agar Keyns nazariyasining ishlab chiqi- lishida markaziy muammo ishsizlik bo‘lgan b o ‘Isa, monetarizm nazariyasining asosiy muammosi ishlab chiqarish hajmining pasayib borish sharoitida inflyatsiyaning vujudga kelishidir. Ushbu holat stag- flyasiya degan nom oldi. Monetarizm maktabining asoschisi Milton Fridmen bo‘lib, uning iqtisodiyot nazariyasiga qo‘shgan hissasi pul nazariyasini yangi mazmun bilan boyitdi. Monetaristlar tovar ishlab chiqarish jarayoniga pulning qayta ta’sir etish mexanizmini, pul dastak- lari va monetar siyosatning iqtisodiyotni rivojlanishiga ta’sirini chuqur tadqiq etishdi. Monetarizm pul-kredit dastaklari yordamida iqtisodiyotni tartibga solishda o‘ziga xos yondashuvni vujudga keltirgan nazariyadir. 27 Hozirgi paytda maijinalizm, monetarizm, keynschilik va boshqa qator yo‘nalishdagi iqtisodiy nazariyalar yig‘indisi «Ekonomiks» nomli kitob- da mujassamlashgan bo‘lib, u AQSH, Angliya va boshqa qator mam- lakatlarda darslik sifatida o‘qitiladi. Rus tilidagi taijimasi orqali bizga ma’lum bo‘lgan P.Samuelson, R.Makkonnell va L.Bryulaming kitoblari uning namunalaridir. Hozirda bu yo‘nalishdagi fan bizda va boshqa qator MDH mamlakatlarida «Iqtisodiyot nazariyasi» deb atala boshladi. Yuqorida bayon etilgan va boshqa qator nazariyalar tahlili shuni ko'rsatadiki, «Iqtisodiyot nazariyasi» fan sifatida shakllangunga qa- dar bosib o ‘tgan yo‘l va unda vujudga kelgan g‘oyalar, oqimlar juda murakkab, ko‘pincha bir-biriga zid va qarama-qarshidir. Shu bilan birga aytishimiz kerakki, hech qaysi iqtisodiy maktabning nazari- yalari mutlaq va doimiy haqiqat kursisiga egalik qila olmaydi. Har bir maktab ma’lum darajada muammolarga bir tomonlama yondash- ganligini yoki bo‘lmasa ba’zi bir nazariy savollarni yoritishda ang- lashilmovchilikka yo‘l qo‘yganligi bilan ajralib turadi, sababi barcha nazariy oqimlar qaysidir ijtimoiy guruh manfaatlari nuqtai nazaridan va o ‘sha davr real holatidan kelib chiqqan bo‘lib, masalaga bir to monlama yondashuvga yo‘l qo‘yilganligi ko‘rinib turadi. Shunday bo‘lsada, ular bir-birini to ‘ldiradi, iqtisodiy jarayonlar va hodisalar- ning ichki ziddiyatlarini, qonunlarini ma’lum darajada umumlashtirib ifodalaydi. Demak, jamiyat o‘z taraqqiyotini belgilashda alohida bir nazariya asiri bo‘lib qolmasligi kerak, chuqur nazariy tahlil asosida ulaming salbiy tomonlarini tashlab yuborib, ratsional mag‘izlarini olib, ulardan oqilona foydalangan holda jamiyat rivojlanishi umum- milliy manfaatlar bilan uyg‘unlashtirilishi zarur. Yüklə 18,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|