Toziholmasael
Yüklə 4,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
520 QƏSBİN HÖKMLƏRİ
hər birinin istifaəsində onun yarsı olsa, onların hər biri həmin şeyin yarısına zamindirlər. Əgər onun hamısı hər ikisinin istifadəsində olsa, hər birini onun hamısına zamindirlər. Məsələ 2561: Əgər qəsb etdiyi şeyi başqa bir şeylə qarışdırsa; məsələn: qəsb etdiyi buğdanı arpa ilə qarışdırsa, bu halda onların ayrılması mümkün olsa, hətta zəhmətə də səbəb olsa, ayırıb sahibinə qaytarmalıdır. Məsələ 2562: Əgər qızıl və gümüş qabı və ya düzəlməsi haram olan şeyi ğəsb edib xarab etsə, onu düzəltmək haqqını sahibinə vermək lazım deyil. Əgər sırğa və s. kimi şeyləri qəsb edib xarab etsə, gərək onu, düzəldilməsinə lazım olan muzd ilə birlikdə sahibinə qaytarsın. Muzdu verməmək üçün “əvvəlki olduğu şəkildə düzəldəcəyəm” deyərsə, sahibi qəbul etməyə məcbur deyil. Həmçinin sahibi, onu əvvəlki kimi düzəltməyə məcbur edə bilməz. Məsələ 2563: Əgər qəsb etdiyi şeyi əvvəlkindən daha yaxşı surətdə düzəldə bilsə; (məsələn: qəsb etdiyi qızıldan sırğa düzəltsə) bu halda malın sahibi “həmin halda ver” desə, verməlidir. Çəkdiyi zəhmət üçün muzd ala bilməz, hətta malikin icazəsi olmadan əvvəlki halına qaytarmağa haqqı yoxdur. Əgər icazəsi olmadan o şeyi əvvəlki halına salsa, onu düzəltməyin muzdunu da sahibinə verməlidir. Daha yaxşı budur ki, bir-birləri ilə razılaşsınlar. Məsələ 2564: Əgər qəsb etdiyi şeyi əvvəlkindən daha yaxşı halda düzəltsə və malın sahibi də onu əvvəlki hala salmalısan desə, əvvəlki hala salması vacibdir. Əgər onun qiymətinin azalmasına səbəb olacaq bir şəkildə olsa, qəsb edən qiymət təfavütünü də sahibinə verməlidir. Deməli, qəsb etdiyi qızıldan sırğa düzəltsə və onun sahibi əvvəlki halına qaytarmalısan desə, bu halda
onun əridilməsindən sonrakı qiyməti sırğa İzahlı şəriət hökmləri 521
düzəldilməsindən qabaqkı qiymətindən az olsa, onun qiymət fərqini də verməlidir. Məsələ 2565: Əgər bir şəxs qəsb etdiyi torpaqda taxıl, yaxud ağac əksə, taxıl, ağac və onun meyvəsi onun özünündür. Əgər yerin sahibi əkin və ya ağacın həmin torpaqda qalmasına razı olmasa, qəsb edən şəxs hətta zərər etsə də dərhal əkini, yaxud ağacları yerdən çıxartmalıdır. Həmçinin, əkin və ağac əkdiyi müddətdəki yerin icarə haqqını da yer sahibinə verməli, torpaqda yaranan xarablıqları düzəltməlidir; məsələn: ağacı çıxartdığı yerin çalalarını doldurmalıdır. Əgər bu işlərin vasitəsi ilə yerin qiyməti əvvəlki qiymətindən az olsa, onun qiymət fərqini də verməlidir. O, yerin sahibini, yeri ona satmağa, yaxud icarə verməyə məcbur edə bilməz. Yerin sahibi də ağacı, yaxud əkini ona satmağa məcbur edə bilməz. Məsələ 2566: Əgər yerin sahibi əkinin, ağacların onun yerində qalmasına razı olsa, onu qəsb edən şəxsin ağacı, yaxud əkini oradan çıxartması lazım deyil. Amma qəsb etdiyi müddətdən etibarən sahibinin razı olduğu müddətə qədər yerin icarəsini verməlidir.
qiymətləri fərqlənən inək, qoyun kimi mallardan olsa, (gərək onun dəyər qiymətini versin. Əgər bazarın qiyməti dəyişmiş olsa, gərək tələf olan günün qiyməti ilə versin. Ehtiyat-vacib budur ki, qəsb etdiyi gündən verdiyi günə qədər olan ən yuxarı qiymətlə razılaşsınlar. Məsələ 2568: Əgər qəsb edib tələf etdiyi şey buğda və arpa kimi növləri qiymət baxımından fərq etməyən şeylərdən olsa, onda mislini verməlidir. Ancaq vermək istədiyi şeyin xüsusiyyətləri qəsb edib tələf etdiyi şeyin misli kimi olmalıdır. Məsələ 2569: Əgər qiyməti bir-birindən fərqlənən (qoyun kimi) bir şeyi qəsb etsə və o şey də aradan getsə, bu halda onun bazar qiyməti fərqlənməmiş olsa, amma onun yanında olan
522 QƏSBİN HÖKMLƏRİ
müddətdə; məsələn: kökəlmiş olsa, kökəldiyi vaxtın pulunu verməlidir. Məsələ 2570: Əgər qəsb etdiyi şeyi başqası ondan qəsb etsə və tələf olsa, malın sahibi əvəzini onların hər birindən ala bilər, yaxud onların hər birindən aradan gedən şeyin bir miqdarını tələb edə bilər. Əgər birincidən alsa, birinci də öz növbəsində ikincidən ala bilər. Amma ikincidən alsa, o, verdiyi şeyi birincidən ala bilməz. Məsələ 2571: Əgər satılan şeydə müamilənin şərtlərindən biri olmasa; məsələn: çəki ilə alver edilməli olan bir şey çəkisiz müamilə olunsa, müamilə batildir. Əgər satıcı və alıcı müamiləni nəzərə almadan, bir-birinin malından istifadə etməyə razı olsalar eybi yoxdur. Əks halda (icazə verməsələr) isə, bir-birindən aldıqları şey qəsbi mal kimidir. Gərək onu bir-birinə qaytarsınlar. Əgər hər birinin malı digərinin əlində tələf olsa, müamilənin batil olduğunu bilib-bilməmələrindən asılı olmayaraq, əvəzini verməlidirlər.
yaxud müəyyən müddətdə öz yanında saxlayıb bəyənəcəyi halda almaq üçün götürdüyü təqdirdə, o mal tələf olarsa, onun əvəzini sahibinə verməlidir.
Yüklə 4,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|