14
Hər birimizin axtarışda olduğunu unutmuşduq! Başımıza nələrin
gəlməsini belə heç düşünmürdük. İmkansız bir axtarışla, çətin bir
xəstəliyin arasında qalmışdıq. Sürgündən sürgünə atılmış bir
millətin acılarının sonu görünmürdü. Milyonlarca türkün vətəni
olan Azərbaycanın qara günlərdən qurtuluş izləri qaranlıqlar içinə
itmişdir. Sel kimi nifrət, tufan kimi intiqam və ayaqdan düşmüş
bir yaşam qığılcımı tən və tinimizi sarmışdı! Tanrım, sən ey
tanrım! Bu millət nə istədi ki? Kimlərin payını istədi? İnsanlıqdan
başqa nə istədi ki bu millət!? Qurdananın deyimilə desəm,
“Gerçəyə Yahu”dan başqa nə istədi bu millət!?
Maşallahxan əmi demişkən, “Səhər olsun, xoş olsun!” Hər gün
olduğu kimi, İlyas əlində üç çörək (bu kəz taftun çörəyi) qapını
döydü! Banu xala həyətdə olduğu üçün qapını açdı. İlyas öncə
onun çörəyini verərək, bizə sarı gəldi. Olqa, sınıq farsca Banu
xalanı çay-çörəyə çağırdı. Banu xala sevinərək bizə qatıldı. Banu
xala ağ tellərini alnına tökmüş, çox sevimli bir Rəştli ağbirçək
qadın idi! Təbrizdə Firqənin mərkəzində bir neçə Rəştli zabitlə
tanış olmuşdum. Onlar çox səmimi, içdən inqilabçı idilər.
Bildiyimə görə, qaça bilməyənləri edam etdilər, qaçanları isə,
başçılarımızla canlarını götürüb qaçdılar! Genəl olaraq, Giləklər
çox istiqanlı xalqdır. Banu xala da onlardan biri idi! İki həftə idi
15
ki, onun evində kira qalırdıq. Bu iki həftə içində ondan sevgidən
başqa bir şey görmədik!
İlk kəz olaraq beşimiz də Xanı Abad yolunu tutduq. Tez
yetişməkdən ötrü, yolçu qoşaçına (faytona) mindik. Təbrizdən bu
yana qoşaça mindiyim ilk kəz idi. Xani Abadda yerləşən atdaq-
putdaq orduçu evləri gəzdik. Gülnaz xanımla dörd balasından iz-
toz görmədik. Axşam olmuşdu. Ayaqlarımızda yürüyəcək
gücümüz qalmamışdı. Başqa yandan isə, ac qurd kimiydik.
Əlimizə nə gəlsəydi, yox demədən yeyəcəkdik. Beşimizin də
durumu eyni idi. Biz bir yana, bu gənc türk balasının suçu nə idi!
Nədən bizdən əl çəkib getmirdi! Onun dediyinə görə, bura qədər
gəlmişkən, “Şuş” məhəlləsinə də baş vurmaqda yarar var idi.
Orada bir çox türk ailəsi yaşayır.
Şuşdan da əlimiz üzülərək döndük. Yaxından əzan səsi gəlirdi.
Yalan danışmağı sevmirəm, o anda səcdə qılıb tanrıya yalvarmaq
istəyirdim! Sanki, bütün qapıların bağlanmasını tanrı özü
istəmişdi! Sinirlərimiz büs-bütün pozulmuşdu. Həmin əsnada
qarşımızda “Tikan Təpə” adlı bir ciyərçi dükanı gördük.
Maşallahxan ürəyimizin səsini həmən eşitdi! Ciyərçinin nəyi
varsa, hamısını yedik! Son axşam müştərisi olaraq, özü də bizimlə
masada oturdu. Ordan-burdan danışaraq, yeyib-içdik! Hesaba
16
gəlincə,“illah-billah
olmaz,
almaram,
siz
mənim
öz
qonağımsınız!” deyə çox israr etdi ciyərçi qardaş! Maşallahxan
bu ağalığın qarşısında lotuluq göstərərək, bir beş tümənliyi zorla
onun cibinə soxdu!
Məqsədimizi Tehranın güneyinə doğru yönəltdik. Son ümidimiz
Cavadiyə idi! Türklərin toplum yaşadığı yer! Mən Cavadiyənin
adını Təbrizdə olarkən eşitmişdim. Seyid Cavad baba başda
olmaqla, Azərbaycan Milli Hakimiyyətinin başçılarının Tehranda
qaldığı yer burasıydı. Sonralar bu məhəllənin Milli
Hakimiyyətimizin yıxılmasında nə böyük rol oynadığını Cabbar
əminin gündəlik anılarından öyrəndim. O, böyük türk yazır:
-
“Cavadiyə məhəlləsində” rus, ingilis, fars birlikləri “Azərbaycan
Türk Milləti”nin qarayazısını imzaladılar. Həmin bu Cavadiyədə,
başda baba Pişəvəri olmaqla, başçılarımızın ağlını çaldılar.
Onları, yaxından-uzaqdan basqı yapmaqla qara anlaşmaya
çəkdilər. Antitürk rus, ingilis və fars bir araya gəlincə, Türk
babalarımız dönüb qondarma azəri oldular! Bizə “Türkə Xər”
deməyə zəmin yaradan babalarımızın azəri anlayışı siyasi
aşamaya yüksəldi! Biz türk deyilik, bizi “türkə xər”
ilgiləndirməz! Türk, türkiyəlidir, deyə uyan Firqə başçıları, rus
ayısına öz ana-atalarından daha çox inandılar! Amma düşmənin
17
ən böyük niyyəti Türk varlığını Azərbaycan torpaqları üzərindən
silmək idi! Onlar, güclü, qalib, ideolojik dövlətlər olaraq bunu
bacardılar. Biz isə, keşkə, bağımsız bir məğlubiyyəti gələn
nəsillərə ötürə bilsəydik!”
Cavadiyə böyük, çox insanlı köhnə yaşam yeri idi. Yeni ilə
köhnənin iç-içə olduğu bir geniş ərazidə hər dildə danışan var idi.
Ancaq, oranın bir türk məhəlləsi olduğu daha çox gözə çarpırdı!
Cavadiyədə dil problemi yaşamırdıq. Hətta, qalmaq gərək olduğu
sürədə, orada yaşamağı tərcih edirdik. Yoxsul görünən çox uşaqlı
ailə bu bölgənin ən gözə çarpan tablosu idi. Burası bizim və
anbaan ayaqdan düşən Əmican üçün, habelə onun gözü yolda
olan itmiş ailəsi üçün son şans sayılırdı. Əmicanın gözü açıq
getməsin deyə, bütün dəlik-deşiklərə baş vururduq. Bir gün, on
gün, yüz gün, önəmli deyildi! Təki bir yaşam bulmacasının
ansızın sürəci dolmasın! Təki, ulusuna qarşı olmayan bir türk
başçavuşun dirənc diləyi tükənməsin!
Cavadiyədə axtardığımız ordu evlərini tapa bilmədik. Kimsənin
bu evlərdən xəbəri belə yox idi! Ancaq, son aylar çox türk ailənin
buralara köçdüyü dildə-dişdə gəzirdi. Artıq Cavadiyəni
tanıyırdıq. Həftə boyunca çevrəni qarış-qarış gəzirdik.
Dostları ilə paylaş: |