Türk xalqları tarixi kafedrası – 25
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri
241
Jurnal bir dövr və ya mövzu ətrafında məhdudlaşmayıb müx-
təlif elmlərdə istər arxeologiya, istər etnoqrafiya və s. sahələrdə əl-
də olunmuş yeniliklərin məqalə halında izahının və dərcinin reallaş-
dırılmasını həyata keçirir. Tariximizdə olan boşluqları doldurmağa
xidmət edən elmi redaksiya öz var qüvvəsilə bütün heyət üzvlərini
bu amala səfərbər olmağa çağırır və dəyərli alimlərin illərinin bəh-
rəsini dünya tarix elminə çatdırmağa yardımçı olur. Ümumilikdə
tarix elminin, o cümlədən türk dünyasının ortaq problemlərinin həl-
li yönümlü məsələlərinə xüsusi qayğı və həssaslıq nümayiş etdirir.
Dağlıq Qarabağ probleminə düzgün tarixi ad və qiymət ve-
rilməsi yolunda çap olunan bir çox məqalələrin dəyəri böyükdür.
Belə ki, onun milli etnik münaqişələrin kəskinləşməsinə təsir gücü
ilə sıx bağlı olan faktorların verilməsi yanaşma tərzi baxımından
yeni haldır (2000, №1, s.143). Bununla bağlı bir məsələni xüsusi
qeyd etmək yerinə düşür. Hadisənin birbaşa iştirakçısı olmuş elmi
rəhbərim danışıb bu məsələni. 1998-ci ildə jurnala əlavə olaraq Ba-
kı Dövlət Universitetinin o vaxtki “Siyasi tarix” kafedrasının aspi-
rantı Elşin Əhmədovun bir kitabı nəşr ediləcəkdi. Kitab çapa hazır
idi, amma adının nə olacağına qərar verilməmişdi. O adı indi çox
asanlıqla deyə bilirik: “Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü və bey-
nəlxalq təşkilatlar”. Amma o vaxt, yəni hətta 1998-ci ildə “Ermə-
nistanın Azərbaycana təcavüzü” sözlərinin yazılıb-yazılmaması
məsələsində tərəddüdlər mövcud idi. Gənc asprirant israrla kitabın
adının dediyimiz formada yazılmalı olduğunu deyirdi. Jurnalın baş
redaktoru Əsməd xanım Muxtarova onun bu fikrini dəstəklədi, as-
pirant Elçin Əhmədovun elmi rəhbərinin də razılığı ilə kitab məhz
elə bu adla nəşr edildi (9).
Tarix üzrə fəlsəfə doktoru Altay Göyüşovun müəllifi olduğu
məqalədə, başqa bir baş bəlamız: Sovet Rusiyasının işğal siyasə-
tinə müxtəlif adlar verməklə işğal siyasətinin pərdələnməsinə son
verən, həmçinin onun apardığı siyasətə qarşı güclü müqavimət hə-
rəkatının gündəmə gətirilməsi, xüsusilə Şimali Qafqazın işğalının
Rusiyaya necə baha başa gəldiyini sübut edən Şimali Qafqaz dağ-
lılarının istiqlal müharibəsinə həsr olunmuş eyni adlı məqaləsində
bütün bunların aşkar ifadəsi əks olunmuşdur (2000, №1, s.118).
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri
242
Döyüşkən və əzmkar tayfa olan qıpçaqların mənşəyinə dair
məqalədə onların türk mənşəli olması (2000, №1, s.35) bir sıra gös-
təricilər, arxeoloji nümunələrlə əsaslandırılmışdır ki, bu da növbəti
uğurlardan biri sayıla bilər.
Mədəniyyətimizlə də bağlı bir çox alimlərin yazıları dərc
olunmuşdur ki, etnoqrafik məlumatlarda milli adət-ənənələrimizin
təsiri bilavasitə hiss olunur. Novruz bayramının mənşəyi haqqında
dəyərli tarixçimiz Q.Qeybullayevin araşdırması (1998, №4, s.17)
maraqlı məqamların ortaya çıxarılması aspektindən xüsusi əhə-
miyyət kəsb edir.
XX əsrin sonlarında Azərbaycanın digər dövlətlərlə siyasi
əlaqələrinin, xüsusilə türk dövlətləri ilə dostluq münasibətlərinin
siyasi-iqtisadi səciyyəsi və mədəni əlaqələrin qurulmasının xarak-
terinin işlənib hazırlanması (2010, №4, s.132), o cümlədən, Mər-
kəzi Asiya dövlətləri ilə siyasi-mədəni əlaqələrin hansı şəkil alma-
sı, eləcə də ilk dəfə olaraq onların mərhələlərinin verilməsi, post-
sovet Mərkəzi Asiya regionunda ABŞ və Rusiyanın hərbi-siyasi
iştirakı ilə bağlı məsələlər də məhz “Tarix və onun problemləri”
jurnalında dərc olunmuşdur (2009, №3 (xüsusi buraxılış), s.151).
Son olaraq qeyd etmək istərdim ki, jurnal dövlətimizdə baş
verən həm sevincli, həm də kədərli hadisələrə biganə qalmamış,
müvafiq əlavələrində öz təşəkkür və ya təəssüfünü qeyd etməyi
özünə borc bilmişdir. Buraya Azərbaycan Respublikasının Prezi-
dentinin 2001-ci il 9 mart qərarı ilə Azərbaycanda Atatürk mərkə-
zinin yaradılmasına dair sərəncamının verilməsi və jurnalın Baş
redaktoru başda olmaqla Şura və heyət üzvlərinin rəğbətinin ifa-
dəsini, digər saylarda isə Azərbaycanın görkəmli tarixçi alimi Zi-
ya Bünyadovun ölümünün 4 illiyini təəssüflə anması və bunu nə-
zərə alaraq jurnalın növbəti saylarından etibarən (2001 №1-dən)
“Bizdən ayrı düşənlərə borcumuzdur bu ehtiram” rubrikasını aç-
ması daxildir.
Qeyd etmək yerinə düşər ki, jurnal heyəti həmçinin BDU-də
keçirilən elmi konfrans, tədbir, yubiley və s. xüsusi hazırlanmış
təşkilati işlərə də dəyər verərək, onların məqsəd və məzmunu haq-
qında oxucularını bilgiləndirir. Bunların sırasına 2009-cu ildə jur-
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri
243
nalın BDU-nun 90 illik yubileyinə həsr olunmuş ayrıca-xüsusi bu-
raxılışı, 2016-cı ilin 19-20 may tarixlərində BDU-da elə Türk
xalqları tarixi kafedrasının təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə keçirilmiş
“M.K.Atatürk-135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqi-
qatçıların araşdırmalarında” adlı elmi konfransın materiallarına
2016-cı il №2 sayında yer verilməsi, həmin ildə I Türkoloji qurul-
tayın 90 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Res-
publikasının Prezidenti İ.Əliyevin sərəncamının mahiyyəti haq-
qında jurnalın ilk səhifəsində yer ayrılması və s. bu kimi mühüm
tədbir və yubileylərin qeydi elmi, nəzəri, metodik jurnalın dövləti-
miz, elmimiz, təhsilimizin inkişafı yolunda atılan addımı olub bizi
tərəqqiyə, birliyə səsləyir.
Bütün saydıqlarımız keyfiyyətlərin nəticəsidir ki, 20 illik
yubileyini qeyd etdiyimiz “Tarix və onun problemləri” elmi, nə-
zər, metodik jurnal artıq neçə illərdir ki, Azərbaycan Respublikası
Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının tanıdığı nüfuz-
lu jurnallar siyahısına daxil edilib .
ƏDƏBİYYAT
1. Tarix və onun problemləri, Bakı, 1997 – 2017-ci illər.
2. Elçin Əhmədov. Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü və bey-
nəlxalq təşkilatlar. Bakı: “Tuna nəşriyyatı”, 1998. – 137s.
3. Azərbaycan Respublikasında dissertasiyaların əsas nəticələrinin
dərc olunması tövsiyə edilən dövri elmi nəşrlərin siyahısı.
(Online). Mənbə: http://www.aak.gov.az/jurnals/jurnals.php
[Baxılıb: 30.04.2017].
_________________________
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri
244
MÜNDƏRİCAT
18 May 2017-ci il
I Bölmə
Türk xalqlarının qədim dövr
və orta əsrlər tarixi məsələləri (1)
Tanrının qürurlu övladı – türklər (türk-monqol tarixini araş-
dırarkən) -
Abbas SEYİDOV (Azərbaycan Dövlət İqtisad
Universiteti) ............................................................................
7
Çingiz xan Yasası və onun türk xalqlarının dövlətçilik ənənə-
lərinə təsiri -
Taleh CƏFƏROV (Azərbaycan Dövlət
Pedaqoji Universiteti) .............................................................
10
Əmir Teymur və turançılıq ideologiyası -
Ülviyyə İBRAHİMOVA (Bakı Dövlət Universiteti) .............
13
XVIII əsrin əvvəllərində Urmiyada iqtisadi vəziyyət -
Yaxşıxanım NƏSİROVA (AMEA Z.Bünyadov adına
Şərqşünaslıq İnsititutu) ...........................................................
17
II Bölmə
Türk tarixi üzrə mənbələr (1)
Türk dillərinin tədqiqi baxımından "Divanu Luğat-it-Türk"
əsərinin elmi əhəmiyyəti - Elnur MUSTAFAYEV (AMEA
Z.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutu) .............................
22
Azərbaycanın XV əsr tarixi Misir mənbələrində -
Günel İSMAYILOVA (AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix
İnstitutu) ..................................................................................
26
XVIII əsr diplomatı F.Beneveninin “Gündəliyi” Mərkəzi
Asiya və Azərbaycan tarixinə dair mənbə kimi –
Zəhra İSLAMOVA (Bakı Dövlət Universiteti) .....................
30
Avropa mənbələri və müəllifləri Sultan Süleymanın qanunla-
rının əhəmiyyəti haqqında - Eynulla BAXŞƏLIYEV
(AMEA Hüquq və İnsan Haqları İnstitutu) ............................
34
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri
245
III Bölmə
Tarixi şəxsiyyətlərimiz
Şah Abbas şəxsiyyəti Azərbaycan tarixşünaslığında -
Sədulla NURİYEV (Bakı Dövlət Universiteti) ......................
37
İslamçılıq və Türkçülük ideologiyasında önəmli şəxsiyyət:
Əhməd bəy Ağaoğlu – Nərgiz KƏRİMOVA (Bakı Dövlət
Universiteti) ............................................................................
43
Başqırd xalqının milli hərəkatının görkəmli lideri – Əhməd
Zəki Validi Toqan – İlahə KƏRİMLİ (Bakı Dövlət
Universiteti) ............................................................................
47
Nihal Atsız türkçülüyünə baxış –
Jalə HÜSEYNOVA (Bakı Dövlət Universiteti) .....................
53
IV Bölmə
Türk xalqları tarixinin tarixşünaslıq məsələləri (1)
Çex tarixşünaslığında tatar mövzusu –
Sevinc ƏSKƏROVA (Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və
İncəsənət Universiteti) ............................................................
59
J.Von Hammer Osmanlı imperiyasının yaranması haqqında
– Fazil BAXŞƏLİYEV (Bakı Dövlət Universiteti) ................
63
Robert Mantran Osmanlı-Səfəvi münasibətlərinin bəzi məsə-
lələri haqqında - Samir BAXŞƏLİYEV (Azərbaycan Dövlət
Pedaqoji Universiteti) .............................................................
66
Türk xalqları tarixinin tədqiqi məsələlərinə baxış –
Almara HÜMBƏTOVA (Azərbaycan Respublikası Təhsil
İnstitutu) .................................................................................
70
Azərbaycan tarixinin və dilinin İran İslam Respublikasında
tədqiqinə və tədrisinə dair – Kəmalə RUİNTƏN (Bakı
Slavyan Universiteti) ..............................................................
74
V Bölmə
Türk xalqları və din
Türk tarixi araşdırmaçıları qədim türklərin dini - Tanrıçılıq
haqqında - Elmar AXUNDOV (Bakı Dövlət Universiteti) ....
80
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri
246
Fransız türkoloq Jan Paul Ruinin tədqiqatlarında Orta
Asiya türklərinin dini düşüncəsi - Fəridə
ALLAHVERDİYEVA (Bakı Dövlət Universiteti) ................
85
Səfəviyyə təriqətinin yaranması dövründə Azərbaycanda so-
sial-iqtisadi, siyasi vəziyyət - Günel RƏHİMLİ (Bakı Dövlət
Universiteti) ............................................................................
89
Buddizmi qəbul etmiş qədim türk boyları –
Elvin BABAYEV (AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutu) ...........
94
Osmanlı imperiyası və xəlifəlik –
Səidə QULİYEVA (Bakı Dövlət Universiteti) .......................
98
VI Bölmə
Türk tarixi məsələləri türk, ingilis və rus dillərində
Kadınların aile ve aşiret bütçesindeki rolü (Kafkasya
Bölgesi) - Ganira PİRGULİYEVA (Bakü Devlet
Üniversitesi) ............................................................................
103
Tarihimizin ilk diplomat kadını – Sara Hatun
Senuber İSMAYILOVA (Bakü Devlet Üniversitesi) .............
106
The study of the military-political presence of the U.S and
Russia in post-soviet Southern Caucasus region the
historiography of Azerbaijan –
Guljannat HUSEYNLİ (Baku State University) …………….
108
American scientist Guenter Lewy about “Armenian
genocide” of 1915 - Ayan KARİMOVA (Baku State
University) …………………………………………………..
111
Проблемы этнографического изучения тюркских наро-
дов Северного Кавказа - Рена ИБРАГИМОВА
(Бакинский Государственный Университет) .....................
113
Договоры, как средство утверждения русского господст-
ва в Северном Азербайджане - Нурлана ДЖАВАНШИР
(Бакинский Государственный Университет) .....................
118
Значение мемуаров в изучении истории Османской импе-
рии XIX века - Натаван АГАЕВА (Институт Востокове-
дения им.акад. З.Буниятова НАНА) ...................................
123
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri
247
19 May 2017
I Bölmə
Türk xalqlarının yeni və
müasir dövrlər tarixi məsələləri (1)
Türkçülük və azərbaycançılıq ideyaları haqqında –
Azər AXUNDOV (Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti),
Elgün ASLANOV (Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti)...
127
Erməni missioner təşkilat və komitələrin antitürk fəaliyyəti –
Şəbnəm CƏFƏROVA (Bakı Dövlət Universiteti) .................
130
Çanaqqala savaşının müstəqillik illərində yazilmış poema-
larda bədii əksi - Gülnar QASIMLI (AMEA Ədəbiyyat
İnstitutu) .................................................................................
133
Rusiyada Fevral inqilabına qədərki dövrdə türkologiyanın in-
kişafı - Sarvan BƏDƏLOV (Sumqayıt Dövlət Universiteti).....
137
Türkiyə – Cənubi Koreya münasibətləri tarixindən –
İqbal AĞAYEV (Bakı Dövlət Universiteti) ...........................
141
“Cənubi Qafqazın təhlükəsizlik problemi və Türkiyə” məsə-
ləsinin Azərbaycanda araşdırılma səviyyəsi haqqında -
Sevinc RUINTƏN (Bakı Dövlət Universiteti) .......................
145
II Bölmə
Tariximizi araşdıran müasirlərimiz
Dünya tarixşünaslığına töhfə vermiş iki ünlü tarixçi: Ziya
Bünyadov və Xəlil İnalcık üzərinə bir araşdırma (qarşılaş-
dırmalı analiz) - Sevinc QASIMOVA (Bakı Dövlət
Universiteti) ............................................................................
152
Türk xalqlarıın tarixinin öyrənilməsində böyük özbək alimi
B.A.Əhmədovun əsərlərinin rolu - Aysel QƏRİBOVA (Bakı
Dövlət Universiteti) ................................................................
158
Amerikalı tədqiqatçılar Peter Golden, Justin McCarthy,
Erica Marat və Böyük Britaniyalı tədqiqatçı Edvard
Parkerin türk tarixinə baxışları - Cavid ƏLİSGƏNDƏRLİ
(Bakı Dövlət Universiteti) ......................................................
162
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri
248
Görkəmli arxeoloq Qüdrət İsmayilzadənin elmi araşdırma-
larında Ulu Türk dövrü - Şəlalə BAĞIROVA (Azərbaycan
Dillər Universiteti) .................................................................
168
Tarix elmləri doktoru, professor Əsməd Muxtarova və onun
türk xalqlarının tarixinə dair araşdırmaları - Ləman
ƏSƏDZADƏ (Bakı Dövlət Universiteti) ...............................
172
III Bölmə
Türk xalqlarının qədim dövr
və orta əsrlər tarixi məsələləri (2)
Xəzər türklərində tolerantlıq ənənələri –
İsmayıl FAXTİYEV (Sumqayıt Dövlət Universiteti) ............
177
Osmanlı dövlətinin yaradılışı haqqında – Füzuli
RAMAZANOV (Bakı Dövlət Universiteti, SABAH qrupu)..
180
Amerikalı tədqiqatçı Justin McCarthy türk kimliyi və Os-
manlı imperiyasında “etnik təmizləmə” məsələləri haqqında
– Lalə ƏSGƏROVA (Bakı Dövlət Universiteti) ....................
183
IV Bölmə
Türk xalqlarının yeni və
müasir dövrlər tarixi məsələləri (2)
Çanaqqala savaşının tədqiqatına bir baxış –
Şəmsiyyə YUSİFLİ (Bakı Dövlət Universiteti) .....................
187
Qafqaz İslam Ordusunun tədqiqi: Türkiyə və Azərbaycan
tarixşünaslığında fərqli yanaşmalar - Aytəkin YUSİFLİ
(Bakı Dövlət Universiteti) ......................................................
192
Türk xalqlarının deportasiyası məsələsinin Azərbaycanda
tədqiqi səviyyəsi - Aygün İSMAYILOVA (Bakı Dövlət
Universiteti) ............................................................................
196
Xəzərin statusu məsələsinin xəzəryanı türk dövlətləri arasın-
da münasibətlərə təsiri - Lamiyə MUSTAFAYEVA (Bakı
Dövlət Universiteti) ................................................................
200
Postsovet Mərkəzi Asiyada geosiyasi vəziyyət: proqnozlar,
reallıqlar -
Məsumə TƏHMƏZLİ (Bakı Dövlət Universiteti)..
204
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri
249
V Bölmə
Türk xalqları tarixinin tarixşünaslıq məsələləri (2)
Şumerlər və iskitlər tarixşünaslıqda – Türkanə
MƏMMƏDLI (Bakı Dövlət Universiteti, SABAH qrupu) ....
209
Xakaslar və onların tədqiqinə baxış –
Tünzalə ÜZEYİROVA (Bakı Dövlət Universiteti) ................
211
Gürcüstanda türkşünaslığın banisi - Sergi Cikia –
Nəsibə MİRZƏYEVA (Bakı Dövlət Universiteti) .................
215
Sovet hakimiyyətinin ilk illərində türk xalqlarının tarixinin
tədqiqinə dair - Nuranə QASIMOVA (Sumqayıt Dövlət
Universiteti) ............................................................................
218
Ahıska türkləri tədqiqatlarda –
Günay BAYRAMOVA (Bakı Dövlət Universiteti) ...............
220
VI Bölmə
Türk xalqları tarixinin tədrisi və təbliği məsələləri
Azərbaycanda ümumtürk tarixi çərçivəsində Özbəkistan
tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri - Nərgiz BABAXANİ
(Bakı Dövlət Universiteti) ......................................................
224
Türk xalqları tarixinin tədrisi BDU tələbələrinin gözü ilə -
Elşən RƏSULOV (Bakı Dövlət Universiteti) ........................
229
“Bakı Universiteti Xəbərləri” jurnalında türk xalqları tarixi
məsələləri - Lalə IBADULLAYEVA (Bakı Dövlət
Universiteti) ............................................................................
233
“Tarix və onun problemləri” elmi, nəzəri, metodik jurnalda
türk tarixi məsələləri - Xəyalə Novruzova (Bakı Dövlət
Universiteti) ............................................................................
236
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri
250
Çapa hazırladı:
Lamiyə RUİNTƏN
Çapa məsul:
dos.Sevinc RUİNTƏN
t.ü.f.d.Səidə QULİYEVA
© Türk xalqları tarixi kafedrası
Türk xalqları tarixi kafedrasının 25 illik yubileyinə həsr
olunmuş “Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və
tədrisi məsələləri” mövzusunda Respublika elmi-praktik
konfransı. Bakı Dövlət Universiteti, 18-19 May 2017-ci il.
Bakı, Bakı Universiteti Nəşriyyatı, 2017. – 249 səh.
Çapa imzalanmışdır: 10.05.2017
Kağız format: 60x84 1/16
Həcmi: 15.75 ç.v. Sayı: 300
“Bakı Universiteti” nəşriyyatı. Bakı – 370148, Z.Xəlilov küçəsi23
Dostları ilə paylaş: |