Учебное пособие для вузов. Т.: Тфи, 2019. с. A. S. Djuraev- doctor of Economics, Professor of the Department of «Taxes and Taxation»
-rasm. Soliq to„lovchilarning mol-mulkidan undirishga qaratish uchun
Yüklə 4,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Soliqlarni undirish mexanizmini takomillashtirish.
|
6-rasm. Soliq to„lovchilarning mol-mulkidan undirishga qaratish uchun soliqqa oid qarzlarning eng kam miqdorlari 34 ―Davlat soliq xizmati to‗g‗risida‖gi Qonunga muvofiq davlat soliq xizmati organlarini soliq to`lovchiga majburiyatlarini bajarisgi zarurligi haqida hamda soliq qarzini majburiy undirish yuzasidan ko`riladigan choralar to`g`risida talabnoma yuborish huquqiga egadirlar. 3. Soliqlarni undirish mexanizmini takomillashtirish. Prezidentimiz Shavkat Miromonovich ta‘kidlaganlaridek: ―Yangi fikr va yangi g‗oyaga, innovatsiyaga tayangan davlat har doim yutadi va rivojlanadi‖. 35 Bugungi kundagi soliq siyosatidagi eng muhim va dolzarb bo‗lgan masalalardan biri - bu soliq munosabatlarini muvofiqlashtiruvchi soliq qonunchiligi va boshqa me‘yoriy hujjatlarning mukammalligini ta‘minlash, soliq ma‘muriyatchiligini tubdan takomillashtirish, soliqlarning yig‗iluvchanligini oshirish bilan bir qatorda soliq qarzdorliklarini hosil bo‗lishini oldini olish va ularni undirish mexanizimini takomillashtirishdan iboratdir. 34 O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 26-dekabrdagi ―O‗zbekiston Respublikasining 2019-yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‗rsatkichlari prognozi va davlat budjeti parametrlari hamda 2020-2021-yillarga budjet mo‗ljallari to‗g‗risida‖gi PQ-4086 sonli Qarorining 23-ilovasi. 35 Mirziyoyev Sh.M. ―Innovatsion g`oyalarni ilm-fan va sanoatga keng tatbiq etish- islohotlar samaradorligining bosh mezoni‖//Xalq so'zi, №107. 2019 yil 29 may. 103 O‗zbekiston Respublikasi Soliq kodeksiga muvofiq jismoniy shaxsning byudjet oldida soliq qarzdorligi yuzaga kelgan taqdirda, soliq qarzi summasi qonun hujjatlarida belgilangan eng kam miqdordan ortgan jismoniy shaxslarni mavjud soliq qarzini undirish yuzasidan belgilangan tartibda sudga murojaat qilish lozimligi belgilab berilgan. Agar jismoniy shaxsga tegishli soliq qarzi summasi qonun hujjatlarida belgilangan eng kam miqdorlarga yetmagan bo‗lsa, sudga da‘vo ariza taqdim etilmaydi. Agar mazkur soliq qarzi vujudga kelgan vaqtdan boshlab bir yil mobaynida qoplanmasa, ushbu holatda soliq qarzini undirish yuzasidan sudga da‘vo ariza kiritilishi mumkin. Yuqoridagi belgilangan tartibdan kelib chiqqan holda davlat soliq xizmati organlari mavjud soliq qarzini jismoniy shaxsdan undirish yuzasidan da‘vo arizani rasmiylashtiradi va tegishli iqtisodiy sudlariga topshiradilar. Iqtisodiy sudlari tomonidan ushbu da‘vo arizalari atroflicha ko‗rib chiqilib, soliq qarzini jismoniy shaxsdan undirish yuzasidan ijro hujjati chiqariladi. Ushbu ijro hujjati belgilangan muddatda ijro uchun tegishli hududiy O‗zbekiston Respublikasi Bosh Prokuraturasi huzuridagi Majburiy ijro byurosi bo‗limiga taqdim qilinadi va ijro hujjati yuzasidan qarzni undirish amalga oshiriladi. Qonunchiligimizga muvofiq soliq qarzini mol-mulk hisobidan undirish faqat sud tartibida amalga oshiriladi. Mazkur tartib qoidalar soliq qarzini undirishni biroz ortga surilishiga olib kelmoqda, bundan tashqari, sud xarajatlari va pochta xarajatlari ham mavjud. Ko‗plab mamlakatlar tajribasiga ko‗ra, soliq qarzini mol-mulk hisobidan undirish sud tartibida amalga oshirilmaydi, bu vakolat davlat soliq xizmati organlarining vakolati hisoblanadi. Fikrimizcha ushbu amaliyot soliq qarzlarini undirish tezlashishiga ortiqcha sarf-xarajatlarning oldi olinishiga sabab bo‗ladi. Dunyo mamlakatlari tajribasini o‗rganib shu aytishimiz mumkin, xususan, Yaponiyada soliq qarzini undirishdan ko‗ra uni vujudga kelishini bartaraf etishga katta ahamiyat beriladi. Biz buning uchun, avvalambor, soliq 104 to‗lovchilarning soliq madaniyatini rivojlantirish masalasiga katta e‘tibor qaratish lozim. Soliq madaniyati shakllanish jarayoniga ham bir qator muammolar ta‘sir qiladi. Ayrim tadqiqotchilarning fikricha, ular qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: qonunchilikning nobarqarorligi; targ‗ibot ishlarining yetarli darajada emasligi; soliq munosabatlari subyektlarining o‗zaro munosabatlaridagi ijtimoiy javobgarlik muammolari; aholining soliq organlariga bo‗lgan ishonchsizligi; soliq organlarida xizmat qilish nufuzining yuqori emasligi va kadrlar ko‗nimsizligi; globalizatsiya jarayonida raqobatning kuchayishi va buning natijasida xo‗jalik yurituvchi sub‘ektlarning doimiy ravishda soliq va boshqa majburiy to‗lovlardan qochish yo‗llarini qidirishi. Aholi soliq savodxonligining pastligi, huquqiy nigilizm, normativ- huquqiy hujjatlarga ommaviy amal qilmaslik, soliq sohasiga yuzaki munosabat davlat va jamiyat manfaatlariga tuzatib bo‗lmaydigan darajada zarar keltiradi. 36 Hozir kunda ushbu masala yuzasidan bir qancha amaliy ishlar olib borilayotganligini ko‗rishimiz mumkin, masalan "Biz to‗laydigan soliqlar nimalarga sarflanadi" nomli ijtimoiy videoroliklar ijtimoiy tarmoqlar orqali fuqarolarga ular to‗laydigan soliqlar davlat uchun uning o‗z oldiga qo‗ygan vazifalarini bajarishi uchun naqadar muhim ahamiyat kasb etishi tushuntirilgan. Bundan tashqari, respublikamizning barcha hududlarida "Men soliq to‗lovchiman" aksiya o‗tkazilishi ham fuqarolarning soliq savodxonligini oshirishga xizmat qilmoqda. Shu kabi ishlarni amalga oshirish 36 Raximov A.M., Temirov D.N. O‗zbekistonda soliq sohasidagi huquqbuzarliklar sabablari va ularga imkon beruvchi shart-sharoitlar//―Xalqaro moliya va hisob‖ ilmiy elektron jurnali. aprel, 2017 yil, №2. 105 natijasida soliq madaniyatini yanada yuksaltirish orqali fuqarolarimiz tomonidan soliqlar va boshqa majburiy toqlovlarning o‗z vaqtida to‗lanishi, pirovardida esa soliq qarzdorliklarini vujudga kelishini oldini olishimiz mumkin. Soliq to‗lovchi yuridik shaxslar soliq qarzdorligini kamaytirish, soliq qarzi vujudga kelishini oldini olishda soliq qarzining vujudga kelish sabablari hamda unga bevosita ta‘sir etuvchi omillarni o‗rganib chiqish zarur. O‗zaro moliyaviy-xo‗jalik munosabatida bo‗lgan korxonalar tomonidan to‗lov intizomi qoidalariga rioya qilmaslik va buning oqibatida debitorlik hamda kreditorlik qarzlarining ortib ketishi korxonlarning byudjet oldida qarz majburiyatlarini vujudga kelishiga o‗z ta‘sirini o‗tkazmoqda. Xorijiy mamlakatlar tajribalarini o‗rganish davomida shuni ko‗rdikki, ayrim mamlakatlarda soliq qarzdorliklari vujudga kelishini oldini olish maqsadida soliq qarzi mavjud xo‗jalik yurituvchi subyektlar soliq imtiyozlaridan foydalanish huquqidan mahrum etiladilar. Bu esa korxona uchun o‗z foydasining qisqarishiga olib keladi. Shuning uchun ham mazkur davlatlarda soliq imtiyozlaridan mahrum bo‗lmaslik uchun soliqlarni o‗z vaqtida hamda to‗liq hajmda to‗lashga harakat qilishida. Mazkur mexanizm soliq qarzlarini vujudga kelishini oldini olish uchun xizmat qiladi. Shunindek, soliq qarzini vujudga kelishini oldini olish bo‗yicha amalga oshirilishi lozim bo‗lgan ishlardan biri sifatida soliq to‗lovchilarni qonunchilikdagi yangiliklardan xabardor qilish, undagi o‗zgarishlar bo‗yicha tushuntirishlar berish, turli seminar-treninglar tashkil etishni aytishimiz mumkin. Iqtisodiyotning real sektori korxonalari moliyaviy faoliyatiga hozirda salbiy ta‘sir ko‗rsatayotgan muammolardan biri bu korxona byudjet oldidagi boqimandasi uchun penyalar to‗lash amaliyotidir. Bunda muddatida to‗lanmagan boqimanda summasiga muddati uzaytirilgan har bir kun uchun 0,045% penya to‗lanadi. Penyalarning belgilanishi bir tomondan adolatli, chunki u korxonalar byudjet oldidagi majburiyatlarini o‗z vaqtida 106 bajarilishiga ta‘sir ko‗rsatadi. Hozirda esa hukumat qarorlari bilan davlat xaridi va byudjet tashkilotlariga yuklab jo‗natilgan tovarlar (ish, xizmat) uchun davlat byudjetidan mablag‗larning o‗z vaqtida o‗tkazilmasligi sababli bunday soliq qarzlari ko‗payib bormoqda. Yüklə 4,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|