Ulduz Yanvar 2016 Layout 1
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Samirə Məmmədli. Aha. Cavanşir Yusifli.
- Samirə Məmmədli.
- Aylıq ədəbiyyat dərgisi
Samirə Məmmədli. Aha. Cavanşir Yusifli. Barokko memarlığında bir şey var. Bu üslubda evləri inşa edərkən evin içində heç bir həcmli məsamələr olmurdu, içəri daxil olursan, səpsərin, düşünürsən, bu sərinlik hardan gəlir? Lap kənarlarda, gözlə görünməyən yerlərdə elə məsamələr var ki, bu, otağın normal sərinliyinə şərait yaradır. Bu şeirdə də belədir. Bu şeirlərin sirri gözlə görünməyən yerlərdədir, ikimərtəbəlilik deyilən məqamda.
Samirə Məmmədli. Maraqlı müqayisə və yanaşmadır. Әlbəttə, mənanın ikimərtəbəliliyi. Cavanşir Yusifli. Sonra. Gözlə oxunan şeir nə deməkdir? Samirə Məmmədli. Bu, məncə, bayaq dedi ‐ yi miz hadisəyə bağlı bir şeydir. Mən bu şeiri tələbələrimə oxumuşam və təsirləniblər. Səbəbi?
Bayaq dediyin əks‐səda hadisəsi olduğuna görə, necə deyərlər, qulaqdan yan keçir, lap keçməsə belə, onun qavrama dairəsindən çıxır, şeirin içində elə bir məna savaşı başlanır ki, yəni mənaların parçalanması, dağılması, bir yerə toplanması... bu proses davam edir, şeir bitənə qədər və bundan sonra da bizimlə qalır, bu kombinasiyalardan görüntü yaranır; bizim hissiyyatımız oyaqdır, sənin tələbələrinin də hərənin bir xüsusiyyəti var, o görüntü göz tələb edir, yəni daxili göz... bəsirət gözü. Samirə Məmmədli. Aha. Yəni bu şeir görüntülərlə maraqlıdır. Könül gözü, başqa sözlə.
Bunu görməsən, şeir oxunmaz. Burada məna savaşı elə bir şəkildə və sürəkliliklə gedir ki, görüntü sayəsində biz “sürüşən müstəvi” effekti ilə rastlaşırıq.
məqamı yerində qeyd etdiniz, bir məna yaranır, yerində qalmır, çıxıb gedir, yerini bir başqasına verir, amma o çıxıb gedəndə tam əksilmir, yeni yarananın tərkibində qalır. Ümumən, bütün nəticələr və hesablar 1+1 qədər doğru deyil. Bir dediyin indi mənəm, sabah isə başqa bir hesabdır siz, bizi, onlar və sairə... Adətən bəzi adamlar bu tipli şeirləri elə bu keyfiyyətinə görə bəyənmirlər, şeiri adi mət ‐ ləblərdən başlamaq, mənanı doğrayıb‐biç mək, bir yerdə başqa bir hesabla cəm etmək, yaxşı mənada oynamaq. Belədə müstəvi sürüşür, oxu cunun gözlədiyi effekt ölür, ancaq bunu dərk eləyən kim varsa, bunun, əslində çox gö ‐ zəl bir şey olduğunu anlayar... Bu mənada bu şeir həm də çox ciddi informasiya daşıyıcısıdır. Әslində, başqa fikirlər də doğrudur. Məsələn, qoca obrazı. Çünki bu obraz onun mətnlərində zaman‐ zaman qarşımıza çıxır və düşünürəm ki, təsadüfi deyil.
48
Yanvar 2016
Aylıq ədəbiyyat dərgisi 49
Yanvar 2016
və ya detal olaraq daha çox onun şeirinin, xüsusən də bu mətnin kompozisiya elementidir. Şeirin sonluğunda belə deyilir: Hə, uşaqlar, heç kimi sabahı yaşadığı kimi gözləmir, yanınıza gələndə özümlə üz qabığında qızıl balıqla qocanın rəsmi olan bir kitab götürmək istəyirdim, amma qorxdum. Fikirləşdim ki, balıq sizin dənizə atlanıb üzüb gedər Qoca isə qarşınızdadır – Qızıl balıq və qoca Samirə Məmmədli. Hə. Burda ola bilsin ki, sizin dediyiniz kimi, əslində, şeirin sonunda belə bir obrazın gəlməsi və tapmaca effekti doğurması qəribədir. Cavanşir Yusifli. Bəli, kompozisiya ele‐ mentidir. Maraqlı olmaqdan başqa şeirin də ‐ rinliyini, sözün içindəki dərinliyi göstərə bilir. Gündəlik üzücü işləri, vərdişləri nəzərə almasaq, Bir də doğuşun və qürubun səmtini, Onda heç kim sabahı yaşadığı kimi gözləmir. Bura gələ‐gələ ilk cümlə haqqında düşünürdüm, Kağız üzərində o təxminən belə ola bilərdi: Adam həmişə danışmaq istəyir, Amma çox vaxt lazımi yerdə Və istədiyi adamların əhatəsində olmur. Ordan çıxış eləsək, məntiqlə sonda nələrsə, hansı mətləblərsə açılmalıydı, amma açılmır, gizli qalır və tapmaca effekti doğurur. Niyə? Çünki bu, müəllifin üslubi keyfiyyətidir, heç nə açılmır, hər şey özünü, siluetini göstərib gedir, bütün mənalar qarşımızdan süzüb keçir, dayanmır, bu bir tamaşadır, mənaların cəm olub dağıldığı bir tamaşa, həyat kimi... Samirə Məmmədli. Burdakı sözlərin söz qədər yolu var: İnsanlar qızıl balıqdan nə istəyir, ‐ o da var... ... qorxdum ki, balıq sizin dənizə atlanıb üzüb gedər qızıl balıq və qoca... Cavanşir Yusifli. Qocanın qızıl balıqdan istəyəsi bir şeyi yoxdu, Qızıl balıq, əslində, həyatın obrazıdır, həyat fanidir, ondan nə um‐ maq olar ki, bir azdan dənizə atlanıb gedəcək... Samirə Məmmədli. Düzdür. Lap nəsə istəsən də mümkün deyil, əlindən düşəcək, əbədi qalmayacaq, qoca bunu bilir və sizin qarşınızdadır... Cavanşir Yusifli. Әslində, biz bunu, bəlkə də, belə izah etməməliydik, çünki Səlimin şeirləri izah etmir və izah tələb etmir, sadəcə göstərir, yəni son olaraq nə demək olar? Şeir qapanmır, son nöqtə qoyulmur.
edilən yerdən yenidən başlanır. O sizi bu yola dəvət edir.
sondan əvvələ oxu. Gör necə qəribə assosiasiyalar doğacaq. Bax bu, göz şeiridir, yəni daxili fəhmlə ox‐ unan şeir ….
Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|