Uluslararasi sempozyumu

153

Almaz BAYRAMOVA  

İstifadə edilmiş ədəbiyyat

Kirzıoğlu M.Faxreddin. Dede Korkut oğuznameleri, I kitab, Burhanettin 

Erenler  Matbaası, İstanbul, 1952, 132 s.

Bayramov A. Kitabi-Dədə Qorqud və Qafqaz, 123 s

B.Ə.Budaqov , Q.Ə.Qeybullayev.Ermənistanda Azərbaycan mənşəli topo-

nimlərinin izahlı lüğəti Bakı. 1998, 452 səh.

Ə.Ələkbərli.  Qərbi  Azərbaycan,II  cild.Zəngibasar-Gərnibasar  və  Qırx-

bulaq  mahalları  (Zəngibasar,Qəmərli  və  Ellər  rayonları)  Bakı:  Ağrıdağ, 

2002,736s.

İ.Bayramov.  Qərbi  Azərbaycanın  türk  mənşəli  toponimləri.  Bakı. 

2002,696s.

T.Əhmədov, Azərbaycan toponimlərin əsasları, 

Kitabi-Dədə Qorqud.Tərib edən: H.Araslı, rəssamı M.Abdullayev,   

Bakı,Gənclik,1977,184 səh.

İ.Bayramov, “Kitabi-Dədə Qorqud” dakı Altuntaxt toponimi, “Kitabi-Də-

də Qorqud” dastanınım 1300 illiyə həsr olunmuş elmi-nəzərin konfransın ma-

terialları,№1,Bakı:1999, səh.61-68

A.Bayramov,  “Kitabi-Dədə  Qorqud”la  bağlı  tarixi  yer-yurd  adlarımız, 

“Kitabi-Dədə  Qorqud”  dastanınım  1300  illiyə  həsr  olunmuş  elmi-nəzərin 

konfransın materialları,№1,Bakı:1999, səh.45-60

 İrəvan əyalətinin icmal dəftəri.(Tərtibçilər: Z.Bünyatov və H.Məmmədov  

(Qaramanlı).Bakı: Elm, 1996,275 səh.

С.Ереванци. Джанбр.Москва.1958.398 стр.

“Kitabi-Dədə  Qorqud”  (tərtib  edənlər:  F.Zeynalov  və  S.Əlizadə),  Bakı, 

“Yazıçı”, 1988, 265 səh

Ş.Cəmşidov,Kitabi-Dədəm Qorqud, Bakı:Elm,1999, 680 səh.

 СМОМПК, вып.27, Тифлис, 1900

 Шопен И.И. Исторический памятник состояния Армянской области в   

ee присоединения к Российской империи, СПб, Типография Импера-

торский Академии Наук. 1852, 1231 с.

16.  İ.Bayramov.  Qərbi  Azərbaycanın  toponimlər  sistemi.  Bakı:  Elm, 

2005,432səh.

---

154 “Kitabi-Dədə Qorqud” Dastanında İrəvan Xanlığı Toponimləri  

17. H.Rəhimoğlu, Silinməz adlar, sağalmaz yaralar, Bakı:Yazıçı,1993,400 

səh.

18. Almaz Ülvi (Binnətova Almaz Qasım qızı)//Göyçə mahalı Kəsəmən: 

bir  kəndin tarixindən  səhifələr (Elmi-tarixi qeydlər, portret-publisistik dü-

şüncə,Nəsil-Şəcərələr), I kitab, CBS, 2011, 592 səh. 

19. 525-ci qəzet. 3. sentyabr, 1998

20. M.Kalankatuklu, Albaniya tarixi, Bakı:Elm, 1993,235 səh.

 21. R.Eyvazova, Əfqanıstanda türk mənşəli toponimlər, Bakı, Elm,1995,244 

səh.

22. İ.Bayramov, Göyçə gölü hidronimi haqqında. Pedoqoji Universitetin                                  

xəbərləri, N.Tusinin 800 illiyinə həsr olunmuş elmi konfransın materialları, 

Bakı:2002, 197-204

23. Məhərrəmov Q., Məhərrəmov İ. Başı dumanlı Göyçə, Gəncə: 2007

24. Bağırov A. Naxçıvan toponimləri, Bakı: Nurlan, 2008, 336 səh.

25. Eyvazlı Ə. Naxçıvan qədim türk torpağıdır. Bakı: Səda, 2004, 124 səh.

26. M.Seyıdov. Azərbaycan xalqının söykökünü düşünərkən. Bakı.1989, 496 

səh.

27. P.Xəlilov, “Kitabi-Dədə Qorqud” intibah abidəsi,Bakı: Gənclik, 1993, 

176  səh.

   28. S.Babayev. Naxçıvanda “Kitabi-Dədə Qorqud” toponimləri. Bakı 

“XXI”YENİ NƏŞLƏR EVİ.1999,224 səh., şəkilli.

---

Borçalı  Ümumtürk  Kulturolojı̇  və  Sosı̇al Məkanındə

                                                            Asif BAYRAMOV 

1

 

Zaman-zaman istər Asiya, istər Avropa, istərsə Afrikanın küzey torpaqları 

boyunca löyün-löyün dövlət və imperiyalar qurmuş azman türk ulusu, həm 

də batıdan doğuyadək ayrı-ayrı etnos və xalqlara toplum birliyinin ən ali for-

ması olan  dövlətçilik şüuru, siyasi mədəniyyət bəxş etmiş, siyasi kültür bi-

lincini ara vermədən bir coğrafi məkandan digərinə daşımış, sivil düşüncənin 

tarixən nəinki yaradıcılarından və daşıyıcılarından olmuş, habelə bu şərəflı 

tarixi missiyasını bu gün də çiyinlərində daşımaqda davam etməkdədir. Lakin 

yalnız coğrafi baxımdan deyil, həm də mənəvi baxımdan azman olan bu türk 

dünyasının, nə yazıqlar ki, hələ də tənhalıqda qalan, öz doğma torpağında 

qərib kimi yaşayan və bəzən az qala unudulmuş yavruları qalmaqdadır. Bu 

yavrular sırasında özündə türk ruhunun bütün özəlliklərini bu günədək şərəf-

lə və göz bəbəyi tək qoruyaraq yaşadan Borçalı adlı ulu bir türk yurdu da 

vardır. Borçalının tarixi ərazisi hazırda Azərbaycan və Gürcüstan dövlətləri 

arasında keçid məntəqəsi olan “Sınıq Körpü”dən (xalq arasənda buna həm 

də “Qırmızı Körpü” deyilir) başlayaraq, Kiçik Qafqaz sıra dağlarının qüzey 

sınırları boyunca Şərqi Anadoluyadək uzanan  bir zolağı əhatə edir. Bu əlve-

rişli geosiyasi mövqeyinə görə Borçalı tarixən Qafqazla kiçik Asiya arasında 

istər məkanca, istərsə dil, mədəniyyət və dini baxımdan körpü rolunu oyna-

mış və bu səbəbdən Osmanlı imperiyası ilə İran imperiyası arasında vaxtaşırı 

olaraq çəkişmə və mübarizə meydanına çevrilmişdir. Orta çağlarda xanlıq, 

daha sonra sultanlıq, Çar Rusiyasının Qafqazı işğalından sonra isə 1880-ci 

ildən etibarən onun tərkibində qəza statusunda fəaliyyət göstərən Borçalı bi-

rinci dünya savaşından sonra Osmanlı dövlətinin əlverişsiz durumundan və 

Azərbaycan dövlətinin yenicə suverenlik qazandığı üçün gücünün zəifliyin-

dən sui-istifadə edilərək Qərb və Rusiya havadarlarının köməyi ilə Ermənis-

tan və Gürcüstan dövlətləri tərəfindən qəsb edilmiş və bölünmüşdür. Hazırda 

Borçalının tarixi torpaqlarının təxminən üçdə biri Ermənistan, qalan qismi 

isə Gürcüstan dövlətinin tərkibində qalmaqdadır. İyirminci yüzillik boyunca 

əlverişli olan bütün tarixi fürsətlərdən ustalıqla faydalanaraq  Azərbaycanın 

tarixi torpaqları hesabına Güney Qafqazda özlərinə dövlət quran ermənilər 

bununla kifayətlənməmiş, həm də sovetlər dönəmində öz əzəli dədə-baba to-

paqlarında yaşayan azərbaycan türklərini mərhələlərlə çıxarmış və nəhayət, 

1 Dr,  Azerbaycan 

---