Uġlyam folkner

 

17

3 

üyüdüb tökməyə baĢladı. –  Vəssalam. Sən, sadəcə, bitib tükənmisən. Artıq heç nəyə yaramırsan. 

Vəssalam.   

Qadın yanı üstə, ağzı qanamıĢ halda, üzü ona tərəf uzanmıĢdı, gözlərini ondan çəkmirdi. 

– KaĢ ikimiz də öləydik, – dedi. 

 

Adyalın  üstündəki  məktubu  qapını  açan  kimi  gördü.  Sonra  çarpayıya  yaxınlaĢdı,  onu 

götürüb açdı. Hasar dirəyindəki oyuğu indi özgə söhbətlərindən, ömründə yaĢamadığı baĢqa bir 

həyatdan  götürülən  bir  Ģey  kimi  xatırladı.  Çünki  kağız,  onun  forması,  görünüĢü,  yazıldığı 

mürəkkəb  –  hamısı  o  vaxtkılarla  eyni  idi.  Bu  məktublar  heç  vaxt  uzun  olmazdı;  indi  də  uzun 

deyildi. Ancaq o vaxtkı lal vədləri, sözlə ifadə olunmayan sevinc, nəĢə hisslərini indi bu məktub 

ona heç cür xatırlatmırdı. Orda yazılanlar məzar yazısı kimi soyuq, əmr kimi  qısa, yığcam idi.  

Ġlk düĢüncəsi ora getməmək oldu. FikirləĢdi ki, getməyə cəsarəti çatmaz. Sonra anladı ki, 

əksinə, getməməyə cəsarəti çatmayacaq. Bu dəfə paltarını dəyiĢmədi. Tərli iĢ geyimində özünü 

may  ayının  axırlarının  ala-toranlığına  verdi,  gəlib  mətbəxə  çıxdı.  Artıq  burda  onun  üçün  süfrə 

açılmırdı. Bəzən o, yaxınlıqdan keçərkən,  mətbəx  masasına göz atıb  fikirləĢirdi:  “Ġlahi. Görən, 

axırıncı dəfə mən haçan rahatca oturub eləmiĢəm”. Ancaq bunu heç cür xatırlaya bilmirdi.  

Evə  girib,  pilləkənlərlə  yuxarı  qalxdı.  Hələ  pilləkəndəykən  qadının  səsini  eĢitdi.  Yuxarı 

qalxıb,  yataq  otağının  qapısına  yaxınlaĢdıqca  bu  səs  daha  ucadan  eĢidilirdi.  Qapı  açıq  deyildi, 

örtülüydü;  yeknəsəq  səs  onun  arxasından  gəlirdi.  Sözləri  seçə  bilmirdi;  yalnız  yeknəsəq  uğultu 

eĢidirdi. Onları anıĢdırmağa cəsarəti çatmadı. Qadının bu saat nə iĢlə məĢğul olduğunu anlamağa 

ürək  eləmədi.  Dayanıb  gözlədi,  bir  qədər  sonra  səs  kəsildi,  qadın  qapını  açdı,  o,  içəri  girdi.  

Çarpayının yanından keçərkən döĢəməyə göz atdı, ona elə gəldi ki, yerdə diz yerlərinin izi aydın 

seçilir, dərhal da gözünü ondan çəkdi, sanki, orda öz ölümü görmüĢdü.  

HəmiĢə  olduğu  kimi,  çıraq  hələ  yandırılmamıĢdı.  Onlar  oturmamıĢdılar.  Ġki  il  əvvəlki  tək 

yenə də qaranlıqda ayaq üstə dayanıb danıĢırdılar və qadının səsi yenə köhnə bayatılar oxuyurdu: 

“...  yaxĢı,  əgər  istəmirsənsə  məktəb  olmasın...  Onsuz  da  ötüĢmək  olar...  Ruhuna  nə  deyirsən... 

Tövbə  eləmək...”  O  isə  som-soyuq,  hərəkətsiz  halda  dayanıb,  qadının  haçan  qurtaracağını 

gözləyirdi. “... cəhənnəm odu... əbədi, əbədi əzab-əziyyət...” 

– Yox, – o dedi. Qadın da onu sakitcə dinləyirdi; o bilirdi ki, qadını, qadın da bilirdi  ki, 

onu  inandıra  bilməyib.  Nə  o,  nə  də  qadın  –  heç  biri  təslim  olmadı;  ən  pisi  də  bir-birini  rahat 

buraxmadılar, o heç çıxıb getmədi də. Və onlar, sanki, öz törəmələrilə – öz günah və həzzlərinin 

saysız-hesabsız kölgələrilə  dolu bu səssiz alaqaranlıqda zülmətin yavaĢ-yavaĢ çeynəyib udduğu 

hərəkətsiz, yorğun, bomboĢ və dikbaĢ, heç nəyə əyilməyən iki sifət kimi üz-üzə dayanmıĢdılar.  

Sonra  Kristmas  ordan  çıxdı.  Yeknəsəq,  həlim,  ümidsiz,  heç  vaxt  bilməyə,  anıĢdırmağa 

cəsarəti çatmayacaq Ģeylərdən  və kəslərdən danıĢan  səs  isə  qapı arxasınca tam örtülənə, cəftəsi 

---

 

17

4 

cırıldayıb bağlananacan qulağından getmədi. Düz üç aydan sonra, bir avqust gecəsində baxımsız 

bağçada  ağacların  altında  oturub,  iki  mil  aralıdakı  məhkəmə  binasındakı  saatın  əvvəlcə  onu, 

sonra isə on biri vurduğunu eĢidəndə, ağlına belə  bir sakit əminlik hakim kəsildi: o, kor taleyin 

itaətkar  quludur; hərçənd ona elə gəlirdi ki, özü buna inanmır. Öz-özünə Mən bunu eləməliydim  

dedi, artıq keçmiĢ zamanda danıĢırdı:  Mən bunu eləməliydim. O özü belə dedi     

Qadın bunu iki gecə əvvəl demiĢdi. Kristmas yenə daxmada məktub tapmıĢ, onun yanına 

getmiĢdi. Pilləkənlərlə yuxarı qalxdıqca yeknəsəq səs həmiĢəkindən daha bərk, daha ucadan və 

daha aydın eĢidilirdi. Səbəbini yuxarı qalxanda gördü. Bu dəfə qapı açıq idi, qadınsa çarpayının 

böyründə  dizi  üstə  yerə  çökmüĢdü,  o,  içəri  girəndə  də  ayağa  qalxmadı.  Heç  yerindən 

qımıldanmadı da; səsi də kəsilmədi. BaĢı aĢağı əyilməmiĢdi. Sifəti, demək olar ki, qürurla yuxarı 

baxırdı,  sanki,  mütiliyin  dini  ehkamlara  uyğun  bu  pozası  qürurdan  doğmuĢdu  və  səsi 

alaqaranlıqda çox mülayim, sakit, təmkinli, özünü fəda edirmiĢ kimi çıxırdı. Elə bil, onun içəri 

girdiyini  sezmədi,  sözünü  bitirməyənədək  bunun  fərqinə  varmadı.  Yalnız  sözünü  bitirəndən 

sonra baĢını geri çevirdi.  

– Mənimlə yanaĢı diz çök, – dedi.  

– Yox, – Kristmas dedi. 

– Diz çök,  – qadın dedi.  – Onsuz da Onunla sən özün danıĢmayacaqsan. Yalnız diz çök. 

Yalnız  Ona doğru ilk addımı at.  

– Yox, – o dedi. – Mən gedirəm.  

Qadın yerindən tərpənmədi, aĢağıdan yuxarı, çiyninin üstündən ona baxdı.  

– Co, – dedi, – sən qalacaqsan? Heç olmasa bunu eləyəcəksən?  

– Hə, – o dedi. – Qalacam. Amma bir az tez ol.  

Qadın  yenidən  dua  etməyə  baĢladı.  Sakit,  astadan,  elə  həmin  mütilik  və  qürur  içərisində 

dua  edirdi.  Kristmasın  ona  öyrətdiyi  xüsusi  sözləri  dilə  gətirmək  lazım  gələndə,  onları  dilə 

gətirir,  qətiyyətlə,  dili  dolaĢmadan  tələffüz  edir,  Allahla  elə  danıĢırdı  ki,  sanki,  O,  kiĢiydi  və 

burda, bu otaqda digər iki kiĢinin arasındaydı. Qadın sakit, yeknəsəq, cinsi bilinməyən bir səslə 

özü  haqda,  onun  haqda  iki  yad  adam  kimi  danıĢırdı.  Sonra  susdu.  Sakitcə  yerindən  qalxdı. 

Alaqaranlıqda üz-üzə dayandılar. Bu dəfə qadın sual da vermədi, o isə ona cavab verməli olmadı. 

Bir qədər keçəndən sonra qadın dedi: 

– Yalnız bir Ģey qalır. 

– Yalnız bir Ģey qalır, –  o da dedi.  

“Artıq hər iĢ görülüb, hər Ģey bitib”, – o, qaranlıq kolluqda oturub, saatın son zənglərinin 

uzaqda necə öləzidiyinə qulaq verə-verə sakitcə fikirləĢdi. Ġndi oturduğu yer iki il bundan əvvəl, 

o sərsəm gecələrin  birində qadını  haqlayıb tapdığı  yer  idi.  Ancaq  bütün  bunlar baĢqa zamanda, 

baĢqa həyatda baĢ vermiĢdi. Ġndi isə bura sakit, dinc yer idi, üstündə oturduğu qaranlıq torpağın 

---