19
7
– Olar, – Haytauer deyir. – Sizə nəsə bir köməyim dəyə bilərmi? Nəsə bir Ģey lazımdımı?
Adyal, yaxud baĢqa bir Ģey?
– Çox sağ olun. Elə bilirəm ki, hər Ģeyi var. Bəzi Ģeylər orda əvvəldən də vardı.
Minnətdaram, çox sağ olun.
– Mənə bildirəcəksinizmi? Təzə bir Ģey olsa. Körpə doğ... Həkimlə danıĢmısınız?
– Bunu özüm həll edəcəm.
– Artıq onunla danıĢmısınız? ġərtləĢmisiniz?
– Özüm hər Ģeyi həll edəcəm. Sonra sizə xəbər verərəm.
O artıq yoxdur. Haytauer pəncərədən onun küçəyə necə çıxdığına, sonra da əlində yemək
bağlamaları Ģəhər kənarına doğru iki millik yolu necə dəf etməyə baĢladığına tamaĢa edir. O,
tamam gözdən itdi – Ģəst, iti addımlarla çıxıb getdi; ĢiĢman, yeriyəndə dəqiqədənbir dayanıb
nəfəsini dərməli olan, artıq oturaq həyat tərzi yaĢayan bir qoca belə bir sürətli yeriĢə tab gətirə
bilməzdi. Və Haytauer pəncərə önündə bir az qabağa əyilib, qızmar avqust istisində, içərisində
yaĢadığı iyi – artıq həyatda olmayan insanların iyini, ölgünləĢən lırtlığın və kirli paltarın məzar
qoxusuna bənzər iyini duymadan hələ də eĢidildiyini güman etdiyi addım səslərinə qulaq verir;
hərçənd onların çoxdan susmuĢ olduğunu özü də yaxĢı bilir, fikirləĢir “Ġlahi, ona rəhmin gəlsin.
Ġlahi sən özün ona kömək elə”; fikirləĢir Cavanlıq. Cavanlıq. Onu nəylə müqayisə etmək olar,
bu dünyada heç nə onunla müqayisə edilə bilməz Sakitcə fikirləĢir: “Gərək dua etməyi
tərgitməyəydim”. Artıq addım səsləri kəsilib. Yalnız bayırdakı cücülərin saysız-hesabsız və
susmaq bilməyən xorunu eĢidir və pəncərə altlığına tərəf əyilərək, torpağın cürbəcür qaynar,
kəskin iylərini ciyərinə çəkə-çəkə cavanlığında, cavan vaxtlarında qaranlığı, gecələr ağaclar
arasında gəzməyi, ağac dibində oturmağı necə sevdiyi barədə düĢünür. Onda torpaq, ağacların
qabığı canlı, ibtidai məxluqa çevrilir, dirilir və anlaĢılmaz, vahiməli yarıfərəh-yarıdəhĢət hissi
onu öz ağuĢuna alırdı. Bundan yaman qorxurdu. DəhĢətə gəlirdi; qorxa-qorxa sevirdi. Amma bir
dəfə, seminariyada oxuyanda baĢa düĢdü ki, daha qorxmur. Elə bil, hansı qapısa qəfil çırpılıb
örtüldü. Bundan sonra heç vaxt qaranlıqdan qorxmadı. Sadəcə, ona nifrət etdi: ondan qaçdı –
dörd divar arasına, süni iĢığa qaçdı. “Bəli, – o fikirləĢir. – Gərək dua etməyi tərgitməyəydim”.
Pəncərənin qabağından çəkilir. Kabinetin bir divarına kitablar düzülüb. Onların önündə dayanır,
nəyisə axtarır, nəhayət, axtardığını tapır. Bu, Tennisondur. Cildi tamam əldən düĢüb. Kitabları-
nın çoxu seminariya dövründən qalıb. Çırağa yaxın oturub, onu açır. Çox uzun çəkmir. Tezliklə
dördnala çapan zərif kəlamların, çoxdan qurumuĢ ağacların və sönmüĢ ehtirasların yorğun bay-
ğınlığı sürətlə, ehmalca, sakitcə onu öz ağuĢuna alır. Bu, dua etməkdən daha yaxĢıdır, çünki
ucadan, danıĢa-danıĢa fikirləĢmək əziyyəti çəkmirsən. Bu, hətta kilsədə xədim bir adamın, baĢa
düĢülməsi lazım olmayan dildə oxuduğu duaya qulaq asmaq kimi bir Ģeydir.
19
8
14
– Orda, daxmada kimsə var, – köməkçisi Ģerifə dedi. – Gizlənib eləmir, deyəsən, orda
yaĢayır.
– Get bax, – Ģerif dedi.
Köməkçi getdi və qayıtdı.
– Bir qadındı. Cavan bir qadın. Özü də, deyəsən, hələ orda çox qalacaq. Bayron Banç da
ordadı, daxmadan aralıda – təxminən, burdan poçta qədər aralıda özünə çadır qurub.
– Bayron Banç? – Ģerif deyir. – Nə qadınıdı o elə?
– Bilmirəm. Buralı deyil. Cavandı. Nə var danıĢdı. Mən heç ayağımı içəri qoymamıĢ
danıĢmağa baĢladı, elə bil, nitq söyləyirdi. Sanki, çoxdan bu cür danıĢmağa öyrəĢib, vərdiĢ
eləyib. Məncə, elə bu cürdü, ərini axtara-axtara Alabamadan bura gələnəcən, həqiqətən, buna
vərdiĢ eləyib. Guya, o, harasa iĢə düzəlməyə gedibmiĢ, bu da onun dalınca düĢüb, yolda buna
deyiblər ki, o burdadı. Elə bu vaxt Bayron içəri girdi, dedi ki, mən özüm hamısını danıĢaram.
Dedi ki, gəlib sizə də danıĢmaq istəyirmiĢ.
– Bayron Banç, – Ģerif təkrar edir.
– Bəli, – köməkçi təsdiqləyir. – Deyir ki, qadın hamilədi, uĢağı olacaq. Özü də vaxtına çox
az qalıb.
– UĢağı olacaq? – Ģerif təkrar edir. Köməkçisinə baxır. – Özü də Alabamadan. Ya da baĢqa
bir yerdən. Sən mənə Bayron Banç haqda ağzına gələni danıĢma.
– Mən ki, elə bir Ģey demədim, – köməkçi deyir. – Mən demirəm ki, uĢaq Bayrondandır.
Hər halda, Bayron özü belə demir. Mən sizə onun mənə dediklərini danıĢıram.
– Hə-ə, – Ģerif deyir. – Aydındı. Bəs onda o qadın nə üçün ordadı. Deməli, uĢaq bu
ikisindən birindəndi. Kristmasdandı. Elədi?
– Yox. Bayron bu barədə də danıĢdı. Qadın eĢitməsin deyə məni bayıra çıxardı, hər Ģeyi
açıb tökdü. Deyir ki, gəlib sizə də danıĢmaq istəyirmiĢ. UĢaq Braundandı. Amma onun soyadı
Braun deyil. Lukas Berçdi. Bayron hər Ģeyi mənə danıĢdı. Bu Braunmudu, Berçmidi, onu
Alabamada necə atıb qaçıb... Qadına deyib ki, guya, özünə iĢ, mənzil axtarmağa gedir, sonra onu
yanına çağıracaq. Ancaq vaxtı yetiĢir, ondan isə xəbər-ətər yoxdu – haradadı, nə iĢlə məĢğuldu,
yazıq heç nə bilmir, buna görə də daha gözləməmək qərarına gəlir. Pay-piyada yola düĢür, yolda
rast gəldiyi hər kəsdən Lukas Berç adlı oğlanı tanıyıb-tanımadıqlarını soruĢur. Bu minvalla bir
müddət keçdikdən sonra yolda kimsə deyir ki, belə bir adam haqda eĢidib və onun fikrincə, bu,
Berçmidi, Bançmıdı, nədi, hardasa Ceffersonda yonqar sexində iĢləyir; buna görə o da bura gəlir.
ġənbə günü, biz qətl yerində olanda arabada gəlib, yonqar sexinə gedib və orada məlum olub ki,
o, Berç yox, Bançdı. Bayron deyir ki, ağlına heç nə gətirmədən, təsadüfən ona ərinin