Uo'K 910. 4(100) kbk 26. 89(0)
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1 2 Shohbozbek Dolimov MAQSAD UO'K - 910.4(100) KBK 26.89(0) D 69 Shohbozbek Dolimov. Maqsad. T.: Zamin nashr nashriyoti 2019. Shoxbozbek Dolimov Toshkent shahrida tug'ilgan. Hozirgi yoshi 25-da bo'lganiga qaramay ko'p chet davlatlardagi oliygohlarda ta'lim olishga ulguribdi. Yaponiyadan boshlab to Norvegiyagacha. O'zini boshidan kechirganlarini va ona-yurtdan olisdagi hayotning qiyinchiliklarini «Maqsad» deb nomlangan kitobida avtobiografk shaklda yozgan. ISBN 978-9943-5892-0-9 «Zamin nashr» nashriyoti 2019. 3 Do'st fkri Ilk bor Shohbozbek Dolimovning ijodi bilan 3 yil oldin tanishgan edim.U paytlar men ham chet davlatda ta'lim olayotgandim.Uyimni juda sog'inganimda Shohbozbekning ijtmoiy ko'rardim.qayta-qayta Shuncha vaqtdan keyin yo'llarimiz kitob sohasida to'qnashib qoladi deb tasavvur ham qilmagandim.Menga Shaxa (uni shunday deb atardim)ning kitobi boshimdan o'tgan voqealarni yana yodimga soldi.Haqiqatdan ham ko'pchilik chetda oʻqishni bir kata baxt deb tasavvur qiladi.Chet davlatda alohida kvartrada yakka bir oʻzi turibi restoranlarda ovgatlanibi har dam olish kunlari u-bu joyga aylanib dam olib kelibi brand kiyimlarni faslga qarab alishtrib kiyibi oʻziga hech narsa taqiqlamay yashash boshqai o'qish-ish-uy» uchburchak qafasidan chiqmayi qorni to'ymayi bir xonada bir necha kishi yashabi har doim asabiy bo'lib yashab yurish boshqa.Biroq odamlar bu haqiqatga ishongilari kelmaydi.Qolaversai bu odam tarmoqdagi videolarini haqiqatni aytgan haqida hech narsaga erisha olmaganda» deb ichida o'ylashadi.O'qishini bitribi vataniga qaytb.«Bu.o'ziikelganlarniahmoqqaBugungikundagi turlixil «Falonchi edukeyshn.uz»deganchetdavlatga o'qishga jo'natsh bilanshug'ullanayotgan xususiy tashkilotlar ham shu haqiqatni bo'lajak talabalarga tushuntrsai chakki bo'lmas edi.Lekin afsuskii bu juda kata biznesga aylandi va hamma tashkilotlar ham insof bilan ish yuritayotgani yoʻq.esa chiqarishadi. 4 Aminmanki, "Maqsad" ning hamkasblari va chet elda ta'lim olmoqchi bo'lganlar. Shoxbozbek Dolimovning izohli kitobi o'zbek adabiyotiga «avtobiograiya yozish» yozuvini kiritishi va o'qishi kerak emas. Agar shunday bo'lsa, sizning blogingizga, Shohbozbek Dolimovga birinchi yaxshi blogger, yordam beradigan "avtobiograiyalar chellendje" kabi odamlarga aylanadi. Shoxbozbek Dolimovning yoki Shaxaning keyingi ijodlariga omad tilab qolaman. «Musoirnoma» romanining muallii, Temur Malik 5 KIRISH O'RNIDA Har kim hayotni oʻzicha tasavvur qiladi. Boks ustasi uni ringga, futbol ustasi esa sinov maydoniga solishtiradi. Qaysi birida bo'lmang, muvafaqiyatga erishish uchun qiyinchiliklar shohsupasidan oʻtishingizga to'gʻri keladi. Boks ustasi raqibini yengishga harakat qilsa, futbol ustasi raqiblarini aldab o'tib, darvozaga to'p kiritishga intiladi. Ikki sport turida ham kutilmagan zarbalar va vaziyatlarga duch kelasiz. Ba'zida bularga tayyor bo'lamiz, ba'zida esa yoʻq. Men hammasini - zarbalar kelayotganini bila turib, mas'uliyatsizlik qildim. Mas'uliyatsizlik qilganim yetmagandek, hato zarbalarga tayyorgarlik ham koʻrmadim... Yaponiyadan Osloga (Norvegiya poytaxtii kelganimda nihoyatda tushkunlikka tushib qoldim. Yaponiyada oʻqib yurgan kezlarim yaponlar bilan do'stligimiz Yaponiyaga ko'nikib ketishimga ancha yordam bergan edi. Norveglar - umuman boshqa dunyo. Ularning yurtiga muhojir sifatida tashrif buyursangiz, ularning munosabatlari sizga umuman yoqmagandek tuyulishi mumkin. Nega deysizmi? Norveglar notanish inson bilan tezda chiqishib ketaveradigan xalqlardan emas. kamgap, qoʻpol tuyulishi mumkin, lekin bu degani notanish insonga nisbatan yomonligi bor degani emas. Oddiygina biror notanish inson bilan do'st tutunish uchun norveglarga ozgina vaqt kerak, xolos. 6 Menga ham xuddi shunday boʻlgan. Boshida kursdoshlarim bilan doʻst tutunishga rosa harakat qildim lekin negadir uddasidan chiqa olmadim. Keyinchalik amin boʻldimki, bu ularning oddiygina tabiati, xolos. Hozirda juda ham norveg doʻstlarim ko'p va ishonasizmi ular bilan doʻst boʻlib olganin- gizdan soʻng, norveglar juda sodiq doʻst boʻlishadi. Sizni aldamaydi, orqangizdan gapirmaydi va boshqalarni ham gapirishiga yoʻl qo'ymaydi, aybingiz- ni sharta yuzingizga aytadi. Lekin bu yerga birinchi marta kelgan men bu narsalarni oʻgc'mon qayerdan ham bilay? Shu tufayli magistraturaning boshlangʻich davrida juda yolgʻizlanib qoldim. Har kuni oʻqishdan soʻng itnes klubga borishni odat qildim. Oʻzimni shunday ovuntirmasam boʻlmas edi. Lekin bora- bora oʻqish, itnes klub, uy hayotidan ham zerika boshladim. O'sha paytdagi ovunchoqlarimdan biri - bu YouTube sosial tarmogʻi edi. Har kuni uyda YouTube tarmogʻiga kirib, oʻzim yoqtirgan video bloggerlar hayotini kuzata boshladim. YouTube dunyodagi videolar joylashgan eng kata tarmoq hisoblanadi. Har yili bu tarmoqqa ikki milliardga yaqin foydalanu- chi kirib, video tomosha qiladi. Videolarni yuklab boruvchilar video blogger yoki vloggerlar deb ataladi. Video blogger oʻz kanaliga videolar yuklab boradi. Har bir kanalning oʻziga yarasha muxlisi yoki obunachisi boʻladi. Bu yerda obunachilar bilan muloqot qilish, video ularga yoqqan- yoqmaganligini ko'rib borish mumkin. Oʻzim yoqtirgan video bloggerlarni hayotini koʻrgan paytlarim hayotimda boʻlayotgan muam- molardan yiroqlashgandek boʻlar edim. Ba'zilariga esa juda kata muxlis boʻlib qolgandim. Yaponiyadan kelayotgan vaqt oʻzim bilan Canon EOS M3 rusumli kamera xarid qilgan edim.Internetda Norvegiyaning ajoyib tabiatini koʻrib mabodo oʻsha yerlarga 7 borsam, video va rasmlar olaman degan maqsadda.Shu kameram video olishga juda qulay va ba'zida “men ham oʻzbek tilida YouTubega videolar qo'ysam, odamlarga qiziq boʻlarmikan?" degan xayollar bilan yurardim. Xalqimizda "O'ychi o'ylaguncha tavakkalchi ishini bitiradi" degan naql bor. Men ham o'ylab oʻtirmasdan 2016-yil 6-noyabr kuni YouTubeda oʻz shaxsiy kanalimni ochishga muvafaq boʻldim. Xorijiy mamlakatlarga sayohat qilganim tufayli turli davlatlar, xalqlar hayoti, turmush tarzi haqidagi qiziq ma'lumotlarni video shaklida yuklashni boshladim. Tez orada obunachilarim soni 100ga, 1000ga, bora- bora 10 000 nafarga yetdi. Joylayotgan videolarim muxlislarim tomonidan juda ijobiy qabul qilinar, men esa kunu tun videolar qoʻyishda davom etardim. Oilaviy muammolar tufayli yoshligimda menga e'tibor koʻproq buvim va buvam tomonidan kelgan. Ota- onamdan e'tibor deyarli boʻlgaman. Shuninguchunmi bilmadim, virtual hayotdan kelayotgan olqishlar meni butunlay sehrlab qo'ygandek edi. Oʻqishimga vaqt ajratolmay qoldim. Aniqrogʻini aytsam, Norvegiyaga aslida nima uchun kelganimni ham unutgandim.Magistraturaga 100 % grant yutib olganim hali ham esimda.Ota-onamning tabassumi, do'stlarim- ning, hatoki ingliz tili ustozimning havas qilishgani menga bitmas-tuganmas faxr bagʻishlagan edi.Dadam hamma oʻg'aynilariga koʻkrak kerib, "Meni oʻg'limdunyoning eng nufuzli universitetiga 100 % grant asosida kirdi" deganlarichi. Magistratura ikki yil muddatda bo'lib, mazkur grantning ham oʻziga yara- sha shartlari mavjud edi. Eng muhimi – baholarimni eng kami B (bizdagi 4 bahoga toʻgʻri keladii darajada saqlab qolishim kerak edi. Afsus, unday boʻlmadi. Men YouTubeni va undagi obunachilarimni afzal koʻrdim. Shunday qilib, birinchi bosqichni juda yomon koʻrsatkich bilan yakunladim, natijada 8 grantimni boy berib qo'yishim mumkinligiga amin boʻla boshladim. Endi men oʻz ehtiyojlarimdan tashqari qoʻshimcha 12 ming AQSH dollari topishim kerak edi. Yana hech narsa bo'lmagandek, ta'tilda Oʻzbekistonga ota-onamni koʻrishga jo'nab ketdim. Men bu haqda bir necha bor ota-onamga aytishga urindim, lekin jur'atim yetmadi. Nima boʻlsa boʻlar deb, Norvegiyaga qaytib keldim. Menda talabalik vizasi mavjud boʻlib, uni har yili yangilab turish kerak. Har yili o'qishda erishgan yutuqlaringiz, olgan baholaringiz va yana bir yil yashash uchun yetarli pul (o'sha payt 13 ming AQSH dollarii borligini isbotlay olsangizgina, vizani yangilab berishardi. Menda esa na yaxshi baho, na erishgan yutuq, na yashash uchun pul va na o'qish puli (o'sha payt 12 ming dollar atroidai bor edi. Oldimda Xitoy devoridan ham balandroq toʻsiq turar va bundan narvonsiz oʻtishimga toʻgʻri kelardi. Men esa muammoni bartaraf qilmasdan undan qochishga urundim... Oʻzbekistondan qaytganimdan soʻng, grantimni yoʻqotdim. Menga vizamni yangilab berilmasligi aniq boʻldi. Kompyuterimni ochdimda tavakkalqilib, Yaponiyaning Tokiyo shahrida joylashgan Soiya Universitetiga hujjatlarimni topshirdim. Oʻqishga kirishimga ishonchim komil boʻlsa-da, lekin muammolarimni hal qilmasdan qochib ketayotgan- dek, ya'ni qoʻrqoqlik qilayotgan edim. Yaponiyaga qayta topshirishimni oʻziga yarasha sabablari bor. Birinchidan, Yaponiya men uchun "komfort zona" dek edi, ikkinchidan, boshqa davlatga topshirib oʻzimga kata "risk" olishni xohlamadim, uchunchi- dan, Yaponoyaga qaytib borsam tezda joylashib, hatoki ish topib ketishimni bilar edim. Mashhur milliarder Dan Penaning bir gapi bor: "Sen menga do'stlaringni koʻrsat va men senga kelajagingni aytib beraman". Norvegiyada men uchun qadrli boʻlib qolgan vatandoshim Bekzod aka istiqomat 9 qilardilar. Bekzod akaning kasblari koʻz doktori boʻlib, mendan hozirgacha beminnat yordamlarini ayamaganlar. Kasalni shuncha yashir- ganim yetar, Bekzod akaga muammoni aytishga qaror qildim. Bekzod akam o'limdan boshqa hamma narsaning chorasi borligini, Yaponiyani zaxira sifatida saqlab goʻyishimni ta'kidlab, oldimda tur- gan muammolarning yechimini topishda yo'l-yo'riq koʻrsatdilar. Bekzod aka toʻgʻrisini yuziga qoʻrqmas- dan aytadiganlardan. Bu narsalarni men boshida kalandimog'likdek qabul qilgan edim, lekin hozir bilsam, bu narsalarni menga yaxshi boʻlsin deb ayt- gan ekan. Norvegiyaga kelib erishgan narsalarim- ning koʻpiga Bekzod akamning o'rinlari juda kata. Norvegiyada maoshlar boshqa davlatlarga nisbatan ancha yuqori, qatq ishlab toʻlab yuborsa boʻladiku, deb aytishingiz mumkin. Lekin Norvegiya qonunlariga koʻra, har bir talaba hafasiga 20 soatdankoʻp ishlashi mumkin emas. Bunday narsalarni hukumat juda qatq nazoratga olgan. Mabodo, 20 soatdan ko'p ishlaganimni bilib qolishsa, meni zudlik bilan davlatdan chiqarib yuborishlari mumkin. Norvegiyada aholining 90 %i karta bilan savdo qilishadi. Oddiygina saqichni ham shu kartangiz bilan xarid qilishingiz mumkin. Qogʻoz pul ishlatadiganlar soni juda kamchilikni tashkil qiladi. Nima demoqchiman? Sizga beriladigan oylik hammasi sizning bank raqamingizga tushadi. Sizga oylik tushgan payt hukumat soliqni avtomatik tarzda yechib oladi. Bu degani sizga necha pul topyabsiz va necha soat ishlayabsiz, hamma-hammasi hukumat nazoratida boʻladi. Qogʻoz pul bilan oylik toʻlash birinchidan jinoyat, ikkinchidan bunday korxonalar deyarli yoʻq. Shu kunlarning birida, men Nigina degan qiz bilan tanishdim. Niginaning xayolida men Norvegiyaga grant yutib kelgan, o'z kelajagini qurishga tinimsiz harakat 10 qilayotgan kishi edim. Lekin Yaponiyaga hujjat topshirganim, yaqinda Norvegiyadan ketishim, grantimni yoʻqotganim va boshqa gaplardan uning umuman xabari yoʻq edi. Negadir bilmadim, shu qizni uchratganimdan so'ng uzoq davom etgan tushkunlikdan asta-sekin chiqa boshladim. Muammolarim hal boʻlmasa-da, koʻnglim xotirjamlashib, kelajakka ishonch paydo boʻlayotgan edi. Xalqimizda “kasalni yashirsang, isitmasi oshkor boʻladi" degan maqol bor.Va nihoyat, bu haqida Nigina bildi va shuncha muammolarni yashirganim uchun mendan juda qatq xafa boʻldi. Xayolimdamen endi unga keragi yoʻqdek edim, lekin u men bilan bir yoqadan bosh chiqarib kurashishga kirishdi. Eng qizig'i, shuncha muammolarim boʻla turib, uyalmasdan, hech narsa boʻlmagandek YouTubega video joylardim. Soiya Universitetidan xabar keldi va talabalikka 100 % grant asosida qabul qilinganim va oyiga 1000 dollardan oshiqroq stipendiya beri- lishini ham aytishdi. Endi oldimda ikki yo'l paydo boʻldi: Norvegiyada bir amallab oʻqish pulimni to'lash yoki zudlik bilan bu davlatdan Yaponiyaga (komfort zonamgai qochish. Qisqa muddatda Niginaga juda ham oʻrganib qolgandim. Bekzod akamning gaplari ham xayolimda tinimsiz aylanar, xullas, nima qilishni bilmasdim. Agar bu tarzda muammolardan qochaversam, bora- bora odatga aylanib qolishidan qoʻrqardim. Hozir bu muammodan, keyinchalik esa katarogʻidan... "Shunchalar ham kuchsiz boʻlamanmi?" deb ruhiya- tim qiynalardi. Vaqt ham meni ayamasdi, birpasda qish ham keldi. Soiya borolmasligimni elektron pochta orqali xabar qildim. Oldimda endi yagona yo'l qoldi: nima qilib boʻlsa ham Norvegiyada qolish. Buni taqdir zarbasi deysizmi yoki omadsizlik – Soiya Universitetiga bormayman degan kunimning ertasiga Norvegiya hukumatidan xat keldi. 11 Xatda Norvegiyadan mart oyining 14-sigacha chiqib Dekabr oyida Universitetiga ketishim haqida yozilgan ekan. topdik. Advokat Juda yaxshi advokat hukumatdagi xatni koʻrib, hozirgi oʻqiyotgan universitetimdan akademik ta'til olib, berilgan muddat ichida chiqib ketishim - oʻzimga va kela- jakda qaytib kela olishim uchun ham yaxshi boʻli- shini aytdi.Shunday ham qildim.Mart oyining 14- kuni Norvegiyadan Oʻzbekistonga uchib ketdim."Boshingga qilich kelsa ham, rost soʻzla", deydi dono xalqimiz.Lekin shunday paytlar boʻlarkanki, rost soʻzlashga gʻurur aslo yoʻl qoʻymas ekan.Ota-onamga "Oʻgʻlingiz YouTubeni va mas'uliyatni his qilmadi deb, tayyor grantini qoʻldan boy berdi, mendek oʻgʻlingizni kechiring" deymanmi?Jur'atim yetmadi, ota-onamga “Oqishim tugayotganligi tufay-li diplom ishini uyda yozaman", deb yolg'on gapirdim. Sodda onam mening gaplarimga ishondi-qoldi. Shunday qilib keyingi olti oy ichida Norvegiya- ga qayta hujjatlar yigʻishni boshlab yubordim. Aksigaolib, eng yaqin Norvegiya elchixonasi Moskva shahrida joylashgan edi. Moskvaga borib kelishim, Toshkentdagi kunlik xarajatlarimni qoplash va viza uchun 600 AQSH dollari bilan hamma yigʻib qoʻygan pullarimni ishlatdim. Toshkentdaligimda oʻzimni ovutish uchun YouTubega videolar joylashtirar, turli xil musobaqalar tashkillashtirar edim. Chunki yolgʻiz qolishim bilanoq, qilgan xatolarimni eslab, tushkunlikka tushib qolar edim. Shuncha harakatlarim tufayli iyul oyida Norvegiyadan menga talabalik vizasi chiqdi. Bir tomondan xursand, boshqa tomondan esa xavotirda edim. Xavotirimga sabab – endi borib magistraturani tugatishim, qoʻshimcha ish topishim va hammasini boshidan boshlashim kerak edi. Kelishimbilanoq 12 oldingi ishlagan kompaniyaga qoʻngʻiroq qilib, qaytib kelganim va mabodo ishchi kerak boʻlsa, ishni davom etrishimni ma'lum qildim. Ishim Nespresso kompaniyasida kofe sotish edi. Tez orada boshliq qoʻngʻiroq qildi va sentabrdan ish boshlay olishimni aytdi. Ko'nglim ozgina xotirjam- dek edi. Keyingi sinov bu oʻqishni tamomlaganimdan keyin, oʻz soham boʻyicha ish topishdan iborat. Odatda, bu yerda universitetni tamomlamasdan oldin ish topadigan talabalar juda ham koʻp, lekin bu xalqaro talabalar uchun qiyin jarayon. Nega deysizmi? Norvegiya - juda ham boy davlat. Bu yerda yashashni koʻpchilik orzu qiladi. Shuning uchun ish oʻrinlariga boʻlgan raqobat nihoyatda kata. Xalqaro talabaning mahalliy aholi bilan raqobat qila olishi uchun mahalliy tilni bilishi, universitetni tamomlagan baholari yaxshi boʻlishi kerak edi. Men- chi? Men na mahalliy tilni bilaman, na universitetdagi baholarim yaxshi. Endi men mahalliy aholi bilan raqobat qila olishim uchun ikki barobar emas, uch-toʻrt barobar koʻproq va qatqroq ishlashim kerak. Dunyoning juda ham ko'p rivojlangan va rivojlanayotgan davlatlarida ishga qabul qilish jarayo- ni bir xil. Birinchi bosqich, o'zingiz haqida qisqacha ma'lumot yoki ingliz tilida "resume, CV" va bu bilan birgalikda “nega o'sha kompaniyaga ishlamoqchi ekanligingiz" haqida qisqacha insho yozib, elektron tarzda yuborasiz. Ikkinchi bosqich, agar siz oʻz yuborgan hujjatlaringiz bilan ularni e'tiborini torta olsangiz, sizni suhbatga chaqirishadi. Shuning uchun birinchi bosqichda "kreativlik" juda ham muhim deb oʻylayman. Suhbat, odatda, oʻsha davlatning mahalliy tilida yoki ingliz tilida boʻlib o'tadi. Agar 13 suhbatdan oʻtsangiz, sizni sinab koʻrish uchun sohangizga qarab “test sinovi"dan oʻtkazishadi. Hammasidan oʻtsangizsizga ish kontraktini yuborishadi. Tasavvur qiling, har bir kompaniya uchun alohida insho yozishni... Meni ishga joylab qoʻyadigan dadajonim ham, onajonim ham uzoqda, hammasiga oʻz peshona terim bilan erishishim kerak. Ko'p kompaniyalardan rad javobi kela boshladi, bunga asosiy sabablardan biri - mahalliy til, ya'ni norveg tilini bilmasligim edi. Barvaqt turib o'qishga, oʻqishdan qoʻshimcha ishimga, u yerdan uyga qaytib kelib, kechasi bilan kompaniyalarga xat yozish bilan mashgʻul edim. Kom- paniyalardan esa birin-ketin rad javoblari kelardi. Chet elga chiqib hozirgacha qonunga qarshi ish qilishga urunib ham koʻrmaganman. Sababi bir dona qiladigan nojoʻya harakatim butun boshli kelajagimni barbod qilib yuborishi hech gap emas. Bu mas'uliyatni juda yaxshi his qilar edim. Ishlardan kelayotgan rad javoblari meni juda ham dovdiratib qo'ygan edi. Bir kuni qo'shimcha ishimning yonida joylashgan savdo do'koniga shirinliklar xarid qilish uchun kirdim. Sababi, siqilgan paytlarim shirinlik yeyishni juda yaxshi koʻraman. Norvegiya savdo do'konlarida "self service", ya'ni "oʻz-oʻziga xizmat koʻrsatish" joylari mavjud. Navbat kutmasdan, mahsulotlarga o'sha yerda pul toʻlab, chiqib ketishingiz mumkin. Chuqur hayollarim tufayli 3-4 shirinlik xarid qilib, 2 tasiga toʻlamasdan chiqib ketib qolibman. Oʻsha yerda meni kuzatib turgan ishchi darrov soqchilarni chaqirdi. Ishchiga, men yonidagi ishxonada ishlashimni, har doim bu yerdan savdo qilishimni qanchalik tushuntirmayin, meni eshitmasdan soqchi chaqirdi. Umrimda birovning haqqiga koʻz olaytirmaganman, bir zumda mas'uliyatsizligim tufayli oʻgʻriga aylanib qoldim. Nima bu? Taqdir oʻyinimi? Xudoning gʻazabini 14 keltiradigan nima ish qilgan edimki, menga bunday sinov bersa? Agar bu safargi berilgan imkoniyatni ham boy bersam, bilmadim, endi ota-onamga nima deyman? Shu payt negadir yoshligim esimga tushdi... 15 16 Bolaligimni xotirlasam: bogʻcha muddati tugaganda onam meni Dang'araga - buvijonim va buvajonimning oldilariga jo'natib yubordilar. Buvijonim -odobnoma oʻqituvchisi, buvajonim esa haydovchi edilar. Ular meni jonlaridan ham ortiq yaxshi koʻrishar, ularning mehr bulogʻidan qonib suv ichardim. Dangʻaradan chamasi 5 km uzoqlikda joylashgan 1-sonli maktab internatiga qabul qilindim. O'sha paytlar maktabning oʻqitish tizimi va mavqeyi juda yuqori edi. U yerda dushanbadan shanbagacha yotib qolib, oʻqir edim. Hali-hamon esimda, buva- jonim havo xoh sovuq bo'lsin, xoh issiq, 5 km masofaga oʻzlarining "Ural" velosipedlarining oldingi oʻrindigʻiga oʻtkazib olib, maktabimga olib borar, shanba kuni esa maktabimdan olib ketar edilar. Rahmatli buvajonim bilan yo'l- yo'ʻlakay juda ajoyib suhbatlar qurar: ba'zida oʻqishim, ba'zida oilaviy muammolar va ba'zida ajoyib ibratli hikoyatlar haqida edi. Onam 3-4 oyda bir kelib, bizdan xabar olar edilar. Chamasi 2-sinf edim, onajonim buvajonimga ko'k rangli "Tiko" avtomashinasini sovg'a qildilar. Shu mashinada biz buvajonim bilan Toshkentga onamni koʻrgani borardik. Shunday qilib, 4-sinfga- cha shu maktabda oʻqidim, orada esa onam boshqaoila qurdilar. Yoshligim tufayli, bunday narsalarga unchalik tushunmas edim. "Yangi dada" juda ham jid- diy, gavdali va o'sha paytning boy insonlaridan edi. “Yangi dadam"ning menga munosabati umu- man yoqmas edi. 2001-yil 17 singlim tug'ildi va oʻz- oʻzidan hozirgacha menga nisbatan kam boʻlgan "e'tibor" umuman yoʻqoldi. Ba'zida bir oʻzimni uyda qoldirib, singlim, onam va "yangi dadam" ovqatlangani ketishar edi. Shu paytlar xonamga kirib olib, baqirib yig'laganlarim hali- hamon esimda. Dang'arada 4-sinfni tugatganimdan so'ng, onam meni Toshkentga yangi ochilgan Ichki ishlar vazirligi qoshidagi harbiylashtirilgan Maxsus maktab internatiga topshirib koʻrishimni taklif qildilar. Men esa kuchimni sinab koʻrish uchun imtihonlarga qat- nashdim va maktabga muvafaqiyatli qabul qilindim. Ne koʻz bilan koʻrayki, bu maktab ham xuddi eski maktabim kabi yotib qolib oʻqiydigan maktab ekan. Men orziqib kutgan damlar keldi, onam bilan yashab, har kuni ularning nafaslariga, mehrlariga toʻyaman desam, afsuski, yana onamdan uzoqda yashashga majbur boʻldim. Harbiy maktab menda erkak kishi uchun kerakli juda ko'p xislatlarni rivojlantirdi. Har kuni barvaqt turib, maktabni chinnidek tozalar edik. Bu bilan har bir inson oʻzi yashayotgan joyiga hurmat bilan qarash kerakligini oʻrgandim, shuningdek, bu odat menga vaqtida uygʻonish, vaqtida ovqatlanish va vaqtida uxlash, umuman, qat'iylikni oʻrgatdi. Oltmish kishilik yotoqxona - "kazarma"da yotib, "hamma bir kishi uchun, bir kishi hamma uchun" ligini koʻrdim. Har kuni yotishdan oldin maydonda safda turib, "Qurolli Kuchlar Nizomi"ni eshitar edik. Bu esa vatanim qoʻriqchisi boʻlishim uchun kuchli shijoat uyg'otardi. 9-sinf oxirida negadir harbiylikka boʻl- gan qiziqishim ozgina soʻndi. Onam Harbiy litseyga hujjatlarimni topshirishimni maslahat qildilar, men esa harbiylikka boʻlgan qiziqishim biroz so'nganligini va oʻzimni boshqa sohada sinab koʻrishimni tushun- tirmoqchi 18 boʻldim. Afsuski, onam meni tushunishni ham, eshitishni ham xohlamadilar. Bu esa onam bilan oʻrtamizga kata nifoq soldi. Doim onamdan uzoqda yashaganim uchunmi bilmadim, onam bilan til topishish xuddi sahrodan igna qidirishdek edi. 19 20 Onam bilan munosabatlarimiz bundan ortiq yomonlashishini xohlamadim va Asakaga dadamning oldilariga joʻnab ketdim. Dadam ham bu yillar ichida boshqa oila qurishga ulgurgan edilar. Dadam tabiatan juda hazilkash va ajoyib inson. Yangi oilalari tufayli menga koʻp vaqt ajrata olmaganlar, lekin meni jonlaridan ortiq yaxshi koʻradilar. Har doim "Sen meni katam, polvonimsan", derdilar. Dadamning uch nafar farzandlari, ya'ni ukalarim bor. Hammasi boʻlib, toʻrt bolaning akasiman. Asakadagi eng boshladim. Litseyning eng qatqqo'l ustozi, rahmatli Xosiyat opaning guruhida oʻqidim. Ustozim tarix fan- lari doktori boʻlmasalar-da, uncha-muncha doktorlar bilan bemalol tenglasha olardilar. Qoʻllaridan qancha- qancha olimpiada gʻoliblari va tarix ustozlar yetishib chiqqan. Ustozim tufayli jahon va vatanim tarixiga boʻlgan qiziqishim kuchaydi. Tarixni sevib oʻqishni boshladim, hatoki, Andijon shahrida o'tkazilgan olimpiadaga chiqdim, lekin "ogʻzi qiyshiq boʻlsa ham, boyning bolasi gapirsin" deganlaridek, bir ota-onasi badavlat insonning farzandi gʻoliblikka ega chiqdi. nufuzli litseyda oʻqishni Xoh siz jarroh boʻling, xoh siz duradgor, har birimiz vatanimiz tarixini bilishimiz kerak. Bu orqali ajdodlarimiz bizga qoldirib ketgan ajoyib makonni yanada ravnaq topishi uchun mutasil harakat qilishimizga, boshqa millat vakillariga batafsil gapirib berishimizga va kim ekanligimizni yanada chuqurroq anglashimizga turtki bo'ladi. Dadam boshqa oila qurganlarigami, bilmadim nega, lekin Asakadagi uyda yashashni xohlamadim va litseyning yotoqxonasida joylashdim. Onam har oyda joʻnatib turadigan pul ovqatlanishimga zo'rg'a yetar, dadamning esa har doim ham sharoitlari bo'lmas edi. "Yarim 21 mustaqil" hayotim xuddi shu yerdan boshlandi. Kursdoshlarim har kuni uydan qatnab oʻqishar, toza kiyim kiyishar va litsey oshxonasida ovqatlanishar edi. Har kuni litsey oshxonasida ovqatlanishga to'g'risi cho'ntak ko'tarmas edi. Shuning uchun ba'zida bir bo'lak "uy noni" olib, hech kim koʻrmaydigan joyda yeb olar edim. Uy noni qayerdan deysizmi? Yotoqxonadagi xonadoshim Andijonning Xoʻjaobod tumanidan kelgan bola edi. Juda ham ziyoli va badavlat oilaning farzandi edi. Har safar uyidan qaytgan paytlar, onasi tandirda yopilgan non, uzum va boshqa narsalar berib yuborar va ularni xonadoshim doim men bilan boʻlishar edi. Yotoqxonada boʻlib o'tgan bir ajoyib voqeani sizlar bilan ulashsam. Kata kursda oʻqiydigan talabalar, yotoqxonani armiya singari qilib olish- ganidan umuman xabarim yoʻq edi. Bir kuni kechasi kimdir eshigimni qatq taqillatdi. Choʻchib uygʻonib ketib, “Kim?" desam, "Tashqariga 5 daqiqada chi- qib saflanmasang yomon bo'ladi" degan ovoz keldi. Tushimmi yoki oʻngimligini bilmay qoldim. Garangsirab xonadoshimni uygʻotib tashqariga chiqdik. Chiqsak, kata kursda oʻqiydigan bir bola yotoqxonada yashaydigan kichik kurs talabalarni yigʻib olib, suhbat o'tkazayapti. Xonadoshim bilan bizham kirdik. Kechga qolganimiz uchun bizdan 50 mar- ta "oʻtirib-turish mashqini" bajarishimizni buyurdi. Xonadoshim bilan kulib yubordik va bu holat kata kursdagilarga yoqmadi. Litseyimiz yonidan kata ariq oʻtgan edi, xuddi shu ariqning narigi taraida xolamning oʻgʻillari yashar edi. Darrovda qoʻng'iroq qilib, bu vaziyatni tushuntirdim. Akalarim 5 kishi boʻlib yetib kelishdi. Buni koʻrgan kata kursdagilar akamga bu holat boshqa qaytarilmasligini qayta- qayta tushununtirishdi. Shu bilan yotoqxonadagi "armiya"ga chek qoʻyildi. Yotoqxonada yashab yurgan kezlarim yana bir ajoyib inson – Sirojiddin akam 22 bilan tanishdim. Uylari yotoqxonamizdan besh daqiqa uzoqda joylashganiga qaramasdan yotoqxonada yashar edi. Buning sababi uylarida odam sonining ko'pligi va oliy ta'lim muassasasiga kirish uchun tayyorgarlikka tinch joy talab qilishi edi. Siroj akam ingliz tilini juda ham yaxshi bilar va koʻpchiligimiz u kishiga havas qilar edik. O'sha paytlar chet elga oʻqishga ketish degan tushuncha ancha ommalashgan. Koʻp yoshlar chet elga ketish uchun har xil oʻquv markazlariga borib, ingliz tilini mukammal o'rganishni boshlashdi. Litseyimizga dunyoning nufuzli universitetlaridan talabalar kelib, oʻzlari ta'lim olayotgan universitet va davlat haqida prezentatsiyalar qilishar edi. Ularning oʻzini tutishi, borgan davlatlari va universitetlarini koʻrib, odamning havasi kelar edi. Shular tufaylimi, menda ham chet elga borib oʻqish havasi paydo boʻldi. Chet elga chiqib, o'qish istagi boʻlgan har bir odam oʻsha davlat tili yoki dunyo tili boʻlmish ingliz tilini mukammal bilishi zarur. Siroj akam Andijondagi eng nufuzli oʻquv markazlaridan biri - "Taraqqiyot markazi"ga ingliz tilini oʻrgangani borar edilar. Eshtishimcha, bu yerdan juda koʻp iste'dodli bolalar yetishib chiqqan. Bu markazning eski nomi – “Andijan Development Center". Sababi - bu markazga amerikaliklar asos solishgan. 2005- yilda markazni Gennadiy Morozov, biz esa oʻzbekchasiga Gena aka deb ataydigan inson boshqaruvni oʻz qoʻllariga olganlar. Siroj akamdan meni ham oʻsha o'quv markaziga olib borishini, menda ham ingliz tili o'rganishga ishtiyoqim paydo boʻlganini aytdim. Bilimimni tekshirish uchun boshliq (Gena akaini oʻzi suhbat qildi. Gena akaning xonalari turli xil mamlakatlardan keltirilgan sovg'alar bilan to'la edi. Xonalarining bir chetida kata divan bor edi. Shuni koʻrsatib, "Bu inglizchada qanday ataladi?" deb so'radilar. Men esa 23 "sofa", ya'ni divan oʻrniga, "armchair", ya'ni kreslo dedim. Kerak boʻlsa, "shunaqa kata kreslo ham boʻladi" deb, Gena akani ishontirishga ham urindim. Urinishlarim zoye ketdi, bilim olishni "beginner", ya'ni boshlangʻich darajadan boshlashimni taklif qildilar. 24 25 Ingliz tili kursiga hafada uch marta borardim. Asakadan Andijonga Damas qatnardi. Damas-Andijon- ning eng sevimli avtoulovi. Hatoki, kosmosdan ham Andijonda yurgan damaslarni koʻrishingiz mumkin. Damasda qatnash zoʻr, lekin unga ketayotgan xarajat zo'r emasdi. Shuning uchun onam bilan maslahatlashib, meni Asakadan Andijondagi biror-bir litseyga koʻchirishini iltimos qildim. Yangi litseyga tezda joylashib oldim. Rahbarimiz litseyga oq ko'ylak va qora shimda kelishimni ta’kidladilar. Litseyning birinchi kunidanoq xuddi toʻyga kelgan odamdek kostyum-shimda keldim, naqshli qizil galstukni aytmasa ham boʻladi. Litseyga kirib borarkanman, kimdir ola qarash va yana kimdir kulib oʻtib ketar edi. Sababi, oʻsha kuni kostyum-shim kiygan yagona talaba men edim. Yangi litseyimga boshqa litsey talabalari “modalar uyi" deb laqab berishgan. Nega deysizmi? Sababi bu yerda faqatgina qizlar emas, balki yigitlar ham kim oʻzarga "modniy" kiyinishga musobaqalashishar ekan. Ba'zida boshqa litsey talabalarini uchratib qolsam, falon litseydanman deyishga ozgina iymanar edim. 26 Xolamning o'gʻli bor, yoshlikdan men bilan Dangʻarada kata boʻlgan akam. Harbiy sohaga ishga kirganlar. Hamma akamga havas qilar edi. Baxtimga akamning ishlari Andijonga koʻchdi va akam Andijon- ning Bo'ston deb nomlangan qismidan ijaraga uy oldilar. O'sha yerda akam bilan birga yashay bosh- ladim. Muammolarim ancha kamaydi. Akam har kuni uyga bozorlik qilib kelar, men esa "oshpaz" edim. Hozir sharoit ancha yaxshilangan, lekin oʻsha paytlar Andijonning markazida elektr va gaz muammo edi. Endi Andijonning chekkarogʻida joylashgan Boʻstonni oʻzingiz tasavvur qilavering. Xudoga ming shukurlar boʻlsinki, suvdan muammo yoʻq edi. Uyga suv isitadigan uskuna qoʻymoqchi edik, lekin akam oʻz ishlari bilan juda ham mashgʻul boʻlib, boshida olti oy shu uskunasiz yashadik. Toshkentda yashab, har kuni ertalab cho'milishga oʻrganib qolganman, shekilli, Asakada ham, Andijonda ham issiq suv muammosiga hech koʻnika olmadim. Har kuni erta turishga to'gʻri kelar, sababi ertalab hech kim gazdan foydalanmas va gaz balandroq yonardi, bu esa menga gazda suv isitib olishga imkon berardi. Isigan suvni hammomda turgan togʻoradagi muzdek suv bilan aralashtirib, choʻmichda olib, yuvinar edim. ingliz "intermediate", ya'ni o'rtacha darajaga yetib qoldi. Ustozim Aziz aka "Taraqqiyot markazi"da birinchi marotaba "debate course", ya'ni munozara kursi ochishini, uning davomiyli ikki oy va bu kurs qayta ochilishi noma'lum ekanligini ta'kidlab, e'lon berdi. Ingliz tilida bahslashuvlar juda qiziq boʻlib, kuchli bolalarga doim havas koʻzi bilan qarar edim. Bu kurs “upper intermediate", ya'ni yuqori- oʻrta darajada vaqtlarda Shu tilidan darajam biluvchi oʻquvchilar uchun edi. Menda esa bunga yetarli na daraja, na yetarli pul bor edi. Onamdan yordam so'ragani qo'rqardim, dadamning esa 27 boshqa oilalari borligi tufayli muammolarimga koʻmilib qolishlarini istamasdim. "Izlagan imkon topadi", bu iborani siz ham oʻz hayotingizda qoʻllab koʻrishingizni tavsiya qilgan bo'lar edim. Shunday qilib, sharta Gena akaning xonalariga kirib, na pulim, na yetarli darajam borligini aytdim va menga yordam qilsalar, qachondir, albata, qaytarishimni tushuntirdim. Gena aka mendagi shijoatni koʻrib, kursga oʻz yonidan pul toʻlab berishlarini aytdilar. Haqiqatdan ham kuchlilar bilan oʻqishim endilikda kuniga 4 soat emas, ballki 6, 7, 8 soatlab oʻqishimga undadi. Bahslashuv kursimiz tugab, "speaking", ya'ni gapirishimdagi oʻzgarishlardan atrofdagi do'stlarim hayron qolishdi. Gena aka ham menda boʻlgan oʻzgarishni ko'rib, pulni qaytarib bermasam ham boʻlishini ta'kidladilar. Tesla, PayPal va bir qancha innovatsion g'oyalar asoschisi Ilon Maskning bir ajoyib gapi bor: "Siz hammaga oʻxshab 4 soat emas, balki 8 soat ishlang, hamma maqsadiga 1 yilda erishsa, siz xuddi shu maqsadga 6 oyda erishasiz". Ingliz tilini tez fursatda oʻzlashtirmoqchi boʻlsangiz, butun vujudingiz bilan oʻrganing. Butun vujudingiz deganda, faqatgina til oʻrganish marka- zida 1,5 soat dars tinglash tushunilmaydi. Har daqiqadan unumli foydalanish maqsadga muvoiq. Men har kuni darsdan chiqib, kutubxonaga kirib ketar edim. Kutubxonada oʻsha kungi darsda oʻtilganlarni yaxshilab takrorlab, keyingi darsga ham oldindan tayyorgarlik ko'rar edim. Qolgan vaqtimni oʻz darajamga mos kitoblar o'qishni va boshqa talabalar bilan ingliz tilida rurli xil kinolarni koʻrish bilan o'tkazardim. Bu esa do'stlarimga nisbatan tilni ancha tez o'rganishimga sabab bo'lgan. 28 Hatoki, bozordan biror narsa xaridqilish jarayonida ham pulimni ingliz tilida sanab berar edim. 29 30 YAPONIYA Ingliz tilini o'rganganim sari chet elda o'qishga borishishtiyoqi yanada ortib borardi. Ammoakam bilan yashab, u erishayotgan yutuqlarni ko'rib, harbiylikka boʻlgan qiziqishim yana uyg'ongandek boʻldi va xuddi akamdek men ham harbiy bo'lib ishlash ishtiyogi tugʻildi. 3-bosqichga o'tganimda, litseyimizga Milliy Xavfsizlik Xizmatidan xodimlar kelishdi. O'zimni sinab ko'rish uchun tezda hujjatlarimni yig'ishni boshlab yubordim. Harbiy maktabda juda ko'p narsalarní o'rganganim uchuno'zkuchimga juda ham ishonardim. MXXga birinchi suhbat bo'ldi va keyingi bosqich, ya'ni tibbiy ko'rikdan o'tdim. Tibbiy koʻrik sizga oddiy eshitilishi mumkin, lekin MXX tibbiy ko'rigi eng qiyin jarayonlardan biri hisoblanadi. Hamma hujjatlarni bir hafa deganda u shifoxonadan bu shifoxonaga qatnab, zo'rg'a to'pladim. Doimiy turar jayim Toshkent shahrida bo'lganligi tufayli, Andijon shifoxonalari Toshkentdan hujjat soʻrab "qon" qilishdi. Tibbiy ko'rikdan sog'lom o'tishim menga jismoniy tarbiyadan imtihonga yo'l ochib berdi. Bizga tayyorgarlik uchun bir oy vaqt berishdi va akam bilan imtihonga tayyorgarlik koʻrishni boshlab yubordim. Harbiy maktabda olgan jismoniy bilimlar juda qo'l keldi va imtihonni a'lo darajada topshirdim.Harso'ngbirbosqichdanmuvafaqiyatlitopshirolmaganla rning ism-familiyasi imtihonni e'lon qilinib, harbiy xizmatni o'tab, yana qayta hujjat topshirishi bo'yicha koʻrsatma berilar va jo'natib yuborishardi. Jismoniy imtihondan keyin ham xuddi shunday hol yuz berdi. Bolalar safni birin-ketin tark eta boshlashdi, mening 31 ismim aniq chiqmaydi, chunki hammasidan a'lo darajada o'tdim, deb o'zimga qatq ishonch bilan qaddimni tik turardim. 32 Toʻ'satdan oxirida Dolimov Shohbozbek deb chaqirib qolishdi, o'sha daqiqada sodir bo'lgan ichimdagi g'alayon faqatgina Hudoga va menga ayon. Go'yoki muzdek suv ichdim-u, shu suv butun tanamni bir muddatga muzlatib quygandek boʻldi. Ko'zimdan duv- duv yosh oqar, turli xil savollarga javob axtarardim. Keyin bilsam, qabul qilinmaganimga sabab, rahmatli buvajonimning sudlanganligi ekan. Hudoga shukur, hozir bu qarorlar bekor qilingan. Xuddi menga o'xshab yiqilganlar son mingta. Nega endi o'z vatani uchun jonini ido qilishga, ona yurt osoyishtaligi uchun o'z tinchligidan kechishga, kechalari uxlamay, vatan tuprogʻini himoya qilishga tayyor yigitni rahmatli buvasining sudlanganligi tufayli yiqitishadi? O'sha kun oʻzimga oʻzim, nafaqat harbiy sohadan, balki boshqa davlat sohalaridan uzoqroq yurishga so'z berdim. Shundan keyin xorijiy davlatlarning universitetlariga o'qishga kirish uchun imtihonlarga tayyorgarlik ko'ra boshladim. Til markazimizga Yaponiyaning Beppu shahrida joylashgan Ritsumeikan Osiyo Tinchlik Universitetidan bir talaba kelgani va markazimizda o'zi oʻqiyotgan universitet haqida taqdimot qilishi e'lon qilindi. Men ham qiziqib, o'sha prezentatsiyada qatnashdim. Universitetda tahsil olayotgan olti ming o'quvchining yarmi xalqaro, qolganlarini esa yaponlar tashkil qilar ekan. To'qsondan ortiq mamlakatdan talabalar lib o'qishini. talabalik hayotining qanchalik rang-barang ekanligini ko'rib, rosa havas qildim. Prezentatsiya tugagandan so'ng savollarimni o'sha talabadan so'rab, bilib oldim. U yigitning ismi Farrux bo'lib, meni Yaponiyada o'qishga qiziqtirgan birinchi akam Universitetiga tayyorgarlikni boshlab yubordim. va yagona inson. Farrux Ritsumeikan tufayli Osiyo Tinchlik Universitetga turli xil hujjatlar to'planib, ularni pochta orqali yuborish kerak edi. Hujjatlarning eng asosiylari - 6 ta 33 insho (hozirda 4 tai, litseydagi baholar va IELTS (Ingliz tilidan xalqaro test sinovii natijalari edi. Hammasidan insho eng murakkab jarayon ekan. Insho yozishga roppa-rosa bir oy vaqtimiz ketdi. Insholarimni ustozim Saydullo aka bilan yozganman. Insholarimni tekshirib, talab asosida tayyorlanishida Saydullo akamning o'rinlari benihoya kata. Insholarimni tugatib, yaxshi niyatda hamma hujjatlarimni Yaponiyaga jo'natib yubordim. Bir muncha vaqt o'tgandan keyin telefonda suhbatga chaqirishdi va suhbat juda ham ajoyib o'tdi. Bahslashuv kursida o'qib o'rganganlarim suhbatimda juda qoʻl keldi. Universitetning bir yillik kontrakt puli 15 ming AQSH dollari edi. Insholardan va suhbatdan muvafaqiyatli o'tgan o'quvchilarga shu miqdorni foizlar (35 %, 50 %, 65 %, 80 % va 100 %i orqali kamaytirib, grant yutib olish imkoniyati bor edi. Men esa 80 % yoki 100 % grant yutsamgina, ketishga sharoitim borligini bilar edim. Tilning suyagi yoʻqligigami bilmadim-u, barcha do'stlarimga Yaponiyaga hujjat topshirganimni va tez orada javob kelishini aytib qo'ydim. Shundan so'ng, ko'p do'stlarim natijani bilish uchun har hafa qo'ng'iroq qilishni boshlashdi. Menda esa hech qanday javob yo'q edi. Bir kuni doʻstimga grant yutganimni va Yaponiyaga ketaman, deb aldab qo'ydim. Gap tez tarqaydi deganlari rost ekan, birpasda barcha sinfdoshlarim qo'ngʻiroq qilib, tabriklay boshlashdi. Universitetdan esa hanuz xabar yo'q. onam qo'ngʻiroq qilib, Kunlarning birida Yaponiyadan xat kelganini aytib qoldilar. Onam ingliz tilini tushunmaganliklari tufayli, xatni ochib, ichidan % (foizi belgisini qidirishni va undan oldin qanday raqam borligini soʻradim. Onam "80 %" deganlarini bilaman, ich-ichimdan baqirib, yangi tugʻilgan qoʻzichoqday sakray boshladim. Bu xabarni tezroq Gena akaga va markazdagi do'stlarimga aytgim kelardi, 34 xursandchiligim ichimga sig'may ketganidan qanday yuvinganim-u sovuq suvda birmuncha turib qolganimni ham, kiyinib uydan chiqib ketganimni ham bilmayman. Bu xabarni eshitgan Gena aka koʻzlarida yosh bilan menday o'quvchisi borligidan qanchalik faxrlanishini to'lqinlanib gapirdi. Keyingi ishalarimga omad tiladi. Shuning bilan Yaponiyaga tayyorgarlik boshlandi. 2016-yil 16- sentabr kuni men va yana ikki nafar do'stim Yaponiyaga uchib ketdik. Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|