Upanishadlar’in hint kutsal metinleri arasindaki yeri ve önemi

 
 
47
M.Ö. yaklaşık olarak 600’lü yıllarda son düzenlemesinin tamamlanmış 
olduğu kabul edilen Vedalar’ın en eski parçalarını, dört derlemeler denilen “samhita” 
oluşturmaktadır.  
aa) Rig Veda 
Rig Veda, Vedalar içerisinde en erken dönemde oluşturulduğu ve esas Vedik 
düşünceyi yansıttığı kabul edildiğinden diğer üç Veda’dan daha büyük bir öneme 
sahiptir. Diğer üç Veda’da olduğu gibi M.Ö. 500 civarına kadar Rig-Veda’nın 
kanonizasyonunun tamamlanmamış olduğu, en eski Veda tefsiri olan Nirukta’dan 
anlaşılmaktadır. Bu tarihten sonra tam bir külliyat olarak tarih sahnesine çıktığı 
belirtilen ve kanonik kabul edilen Rig Veda’nın binden fazla (1017/1028) ilahiyi 
kapsadığı ve her bir ilahinin on civarında cümleden oluştuğu kaynaklarda yer 
almaktadır. Yine verilere göre Rahiplerin ağzı ile söylenen bu ilahiler, kâinatın ve 
hayatın esrarengiz yapısı ile alakalıdır. Bu ilahiler yoğun emirlerden daha çok şükür 
ve istek türünden duaları içine alır. Bunlar din duygusunun ulaştırdığı yüksek bir 
düşünce sistemini ifade eden cümlelerden müteşekkildir.
103
 
 
Kaynaklarda bin küsur ilahinin bölümlere ayrılmış halde (mandalalar) 
düzenlendiği ve on mandaladan (kitapçık) altısının “aile kitapları” adı ile belli tarihi 
şahsiyetler tarafından yazıldığı belirtilir. Bu altı kitapçık (II, III, IV, V, VI, VII) Rig 
Veda’nın çekirdeğini oluşturur. Geleneğe göre bu kitapların sırasıyla Grtsamata, 
Viçvamitra, Vamadeva, Ari Bharadvaja, Vasistha ve Kanva aileleri tarafından 
yazıldığı kabul edilir.
104
 Bu kitapların genel yapısı ve muhtevası hakkında da bazı 
bilgiler mevcuttur. Verilen bilgilere göre Rig Veda’nın en uzun kitapları olan I. ve X. 
kitaplarda 191 ilahi, en kısa kitaplarında ise 43 ilahi bulunmaktadır. VIII. ve IX. 
                                                 
103
 ER, XV/215; Demirci, Hinduizmin Kutsal Metinleri Vedalar, s. 40-41.   
104
 Bloomfield, The Religion of the Veda, New York-1908, s. 27. 

---

 
 
48
kitaplarında Somaya sunulan kurbanlar anlatılmaktadır. X. kitabın ilahileri felsefe ve 
büyüye dairdir. Rig Veda ilahilerinin çoğunun, kurban münasebeti ile okunmak, 
çağırılmak veya hükümdarlardan hediyeler alabilmek için maksadıyla yazıldığı ifade 
edilmektedir.
105
 Hint düşüncesinin en eski ve en klasik kutsal metni kabul edilen Rig 
Veda’da (ilahiler bilgisi) yer alan ilahiler esas olarak, Agni ,Surya, Varuna, Mitra 
gibi tanrısal varlıklara hitap eder ve bu tür tanrıların gücü ve kudretleri ile ilgili pek 
çok bilgi verir. Buradan hareketle Rig Veda’nın tanrı anlayışı üzerinde farklı 
değerlendirmeler yapılır. Bu değerlendirmelere göre, metinlerde tanrıların her biri 
her  şeye gücü yeten birer tanrı olarak ele alındığından, Rig Veda ilk bakışta sanki 
politeist bir tanrı anlayışını içerir görünmektedir. Ancak aynı kutsal metinde yer alan 
“İnsanlar onu İndra, Mitra, Agni vb. olarak isimlendirdiler. Hâlbuki hakikat tekdir, 
azizler onu farklı isimlerle çağırmaktadırlar”
106
 gibi ifadeler monoteist tanrı 
anlayışını ima eder.
107
 Yine tanrı anlayışı noktasında Rig Veda’nın son kitabı olan 
onuncu kitabın içerik ve üslup bakımından diğerlerinden farklı olduğu belirtilir. Zira 
burada ilk bölümlerden ayrı olarak kâinatın yaratıcısının  Hiranyagarbha (altın 
yumurta) veya Pragapati  (Brahmân) adı verilen yüce Tanrı olduğu; diğer ikincil 
tanrıları onun yarattığı, bu yüzden kurban ve takdime sunulmaya en layık tanrının 
sadece Brahman olduğu ifade edilir.
108
 Bu tür cümlelerden hareketle Rig Veda’nın 
politeist ve naturalist bir anlayış yerine monoteist bir yaklaşım içerdiği düşünülür.
109
 
ab) Yacur Veda 
Yacur Veda, “Kurbana ait düstürlar bilgisi” anlamına gelir. Bu metin, kurban 
veya takdimenin sunuluşu ile ilgili merasimleri içerir. Yacur Veda’ya ait Krişna 
                                                 
105
 A. Ömer Hilmi Budda, Dinler Tarihi, Dün ve Yarın Tercüme Külliyatı, İstanbul-1935, s. 12. 
106
 Rig Veda, I,169. 
107
 Bkz., Brandon, DCR, s. 324. 
108
 Rig Veda, X, 21. 
109
 Yitik, Hint Dinleri, s. 20. 

---

 
 
49
(kara) ve Sukla (beyaz) olmak üzere birbirinden farklı iki temel metin vardır. Bu iki 
metinden birine Krişna (Kara) denmesinin nedeni içindeki düsturların sistemsiz 
olmasındandır. Esas metin ile tefsirleri iç içe girdiğinden, karışık ve muğlâk 
olduğundan bu adı almıştır.
110
 Birincisinin ikincisinden daha eski olduğu, her ikisinin 
de küçük aralıklarla Rig Veda’dan iki yüz yıl sonra meydana getirildiği 
bilinmektedir. İçinde yer alan eğitimle ilgili bilgiler tamamıyla rahiplere yöneliktir. 
Yacur Veda’nın altı nushası vardır. Bunların ikisi (Madhayanadana ve Kanva) Beyaz 
Yacur Veda’yı; geri kalanları ise (Taittiriya, Kathaka, Maitrayani, Kapishtala) 
KaraYacur Veda’yı oluşturur. Yacur Veda’da yer alan konuların büyük bir kısmının 
kurban ve takdimlerin sunuluşu ile ilgili olması ve konuların doğrudan rahiplere 
hitap etmesi metnin dilini ağırlaştırmıştır. Bu metinlerde yer alan ibarelerin bir kısmı, 
olduğu gibi Rig Veda’dan alınmadır. Bu durum Rig Veda’nın daha eski olduğunun 
bir başka delilidir. Bunun yanında Rig Veda’dan alınan ilahileri açıklayan nesir 
kısımlar da vardır ve Rig Veda’ya göre daha az önemlidir.
111
 
ac) 
Sama-Veda 
       
 
Sama Veda (samani=melodi) bütün vedalar içinde menşei ve maksadının ne 
olduğu en iyi bilinen Veda’dır. Rig Veda’daki ilahilerin söylenişine eşlik edecek 
melodilere yaptığı referanslar bu metnin önemini artırmıştır. Sama Veda Hindu 
dinsel törenlerinde veya özellikle soma adı verilen törenlerde okunan ilahileri içerir. 
Tamamı manzum olan bu ilahilerin bir kısmı, Yacur Veda’da olduğu gibi Rig 
Veda’dan aynen alınmadır. 1549 beyitlik manzum bölümünün yanı sıra nesir olarak 
kaleme alınmış bölümleri de bulunur. Buradaki dua ve yakarışların büyük çoğunluğu 
                                                 
110
 Budda, Dinler Tarihi, s. 15. 
111
 Yitik, Hint Dinleri, s. 21. 

---