Upanishadlar’in hint kutsal metinleri arasindaki yeri ve önemi

 
 
184
__________, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi (I-II-III), Kabalcı Yay., İstanbul-
2003. 
ENCYCLOPEDİA of Religion and Ethics (ERE), ed. James Hastings, New York-
1951 
ENCYCLOPEDİA of Indian Philosophy (I-IV), Ed. Karl H. Potter, New Delhi-
1981. 
FRİEDRİCHS, Kurt, The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Riligion, 
Shambhala, Baston-1994. 
GOODALL, Dominic, “Introduction”, Hindu Scriptures, London-1996. 
GÜNGÖREN, İlhan, Buda ve Öğetisi, Yol Yay, İstanbul 1994. 
GÜVEN, Rasih, Upanisadic and Qur’anic Philisophy and Schoolls of Vedanta and 
Islamic Mysticism, Yeni Desen Matbaası Ankara-1966. 
HİRİYANNA, M., Outlines of Indian Philosophy (Fifth Impression), Great Britain 
By Novello & Company, London-1964, s. 32. 
IŞIM, Mehmet Ali, Upanişadlar “Tanrı’nın Soluğu, Dergâh Yay., İstanbul-2006. 
İTİL, Abidin, Bhavishyamahapuranam, AÜDTCFD, C. III, S. 1, Ankara-1944. 
İSLAM ANSİKLOPEDİSİ (MEB), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul-1974. 
KAYA, Korhan, Upanishadlar ve Bhagavadgita’da benzerlik gösteren anlatımlar, 
AÜDTCFD, C. 37, S.1-2, Ankara- 1995. 
__________, Hintlilerde Tanrı, Kaynak Yay., İstanbul-1998. 
 
__________, Buddhistlerin Kutsal Kitapları, İmge Yay., Ankara-1999. 
__________, Hinduizm, Dost Kitapevi Yay., Ankara-2001. 
__________, Hint Mitolojisi sözlüğü, İmge Kitapevi Yay, (II. baskı), Ankara-2003. 
__________, Bhagavadgita, Hinduların Kutsal Kitabı, Dost Kitapevi, Ankara-2004. 
__________, Sanskrtiçe Sözlük, İmge Kitapevi Yay., Ankara-2006. 
__________, Upanishadlar, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul-2008. 
KEBİR, Humayün, Hint Kültürünün Esası, Doğan Kardeşler Yay., İstanbul-1956. 
KEİTH, Arthur Berriedale, The Religion and Philosophy of the Veda and 
Upanishads, Harvard University Press-1925. 
KLOSTERMAİER, Klaus K., A Survey of Hinduism, State University of New 
York Press, Albany-1989. 
__________, A Concise Encyclopedia of Hinduism, One World, London-1999. 

---

 
 
185
__________, Hinduism A Short History, One World, Boston-USA-2000. 
KNAPPERT, Jon, Indian Mythology, The Aquarian Press, London-1991. 
KNOTT, Kim, Hinduizmin ABC’si, Çev. Medet Yolal, Kabalcı Yay., İstanbul-
2000. 
MAJUMDUR, R.C., Th History and Culture of The Indian People, London-1951. 
MASCARO, Juan, The Upanishads, Penguin Books, Baltimore-1965. 
MERİÇ, Cemil, Bir Dünyanın Eşiğinde, İletişim Yay., İstanbul-2007. 
MOHAPATRA,  A. Ranjan, Philosophy of Religion an Approach to World 
Religion, New Delhi, India-1990. 
NİKHİLANANDA, Swami, Hinduizm, Çev. Aslı Özer, Ruh ve Madde 
Yay.,İstanbul-2003. 
OLİVELLE, Patrick, Samnyasa Upanishads Hindu Scriptures on Asceticism and 
Renunciation, Oxford University Press, New-York-1992. 
___________, Upanishads, Oxford University Press New York-1996. 
O’FLAHERTY, Wendy Doniger, Hindu Mitolojisi, Çev. Kudret Emiroğlu,  İmge 
Kitabevi, Ankara-1996.
 
PANİKKAR, K.M., Hint Kültürünün Esası, Doğan Kardeşler Yay., İstanbul-1956. 
__________,
 A Survey of Indian History, G. Pathare At The Popular Press (Bom.) 
Private Ltd., Bombay-1957. 
PRABHAVANANDA, Swami and MANCHESTER, Prederick, The Wisdom of 
the Hindu Mystich The Upanishads, USA-1975. 
RADHAKRİSHNAN, S., Indian Phisolophy (Volume-I), Oxford University Press 
New York-1997. 
__________, The Prenciple Upanishads, Georges Allen & Unvin Ltd. London-1953. 
RAJU, P.T., The Philosopical Tranditions of India, Univer. of  Pippsburgh Press, 
London-1971. 
__________, Asya Dinleri, İnkılap Yay., İstanbul-2002. 
RENOU, Louis, Hinduizm, Çev. Maide SELEN, İletişim Yay., İstanbul-1993. 
RUBEN, Walter, Eski Hint Tarihi, İdeal Matbaa, Ankara- 1944. 
__________, Buddhizm Tarihi, Çev. Abidin İtil, Ankara-1947. 
SARMA, D. S., Hint Dini Tarihine Giriş, Çev. Fuat Aydın, Ataç Yay., İstanbul-
2005. 

---

 
 
186
_________, Hint Felsefesi, Çev. Sedat Umran, Ruh ve Madde Yay., İstanbul-1992. 
SHANKARA, Tefrik Etme Hazinesi, Çev. Mehmet Ali Işım, Dergah Yay., İstanbul-
1976
. 
SHARMA, Arvinde, Classical Hindu Thought, yy, ty.
 
STÖRİG, H. J., İlkçağ Felsefesi: Hint Çin Yunan, Yol Yay., İstanbul 1994. 
TANSUĞ, Suat, Hint Felsefesi ve Okültizm, y.y., t.y. 
THE ENCYCLOPEDİA of Religion (ER), ed. Mircea Eliade, Macmillan 
Publishing Company, Newyork-1986. 
TOKAREV, Aleksandrovich, Dünya Halklarının Dini, Çev. Rauf Aksungur, Ozan 
Yay., İstanbul-2006
 
VALMİKİ, Ramayana: Hint Destanı, Çev. Korhan Kaya, İmge Kitapevi Yay., 
Ankara-2003. 
WERNER, Korel, A Popular Dictionary of Hinduism, Redwood Books, Wiltshire-
1994. 
YİTİK, Ali İhsan, Hint Kökenli Dinlerde Karma İnancının Tenasüh İnancıyla 
İlişkisi, Ruh ve Madde Yay., İstanbul-1996. 
__________, Hz. Meryem ve Efes Dinler Tarihi Yazıları, Tibyan Yay., İzmir-2001. 
__________, Hint Dinleri, İzmir İlahiyat Vakfı Yay., İzmir-2005. 
ZİMMER, Heinrich, Philosopies of India (Seventh Printing) , The World 
Publishing Company, New York-1961. 
 
İNTERNET ADRESLERİ 
http://www.advaita-vadanta.org/avhp                     15.02.2009 
http://www.answers.com/topic/vedanga                  07.02.2009 
http://www.hinduwebsite.com/upalist.asp              10.09.2008
 
http://www.xxanadu.org/advaita.html                    25.10.2008 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
187
EKLER 
 
 
Upanishadlar’ın Genel Listesi 
Farklı zaman dilimlerinin dini ve ilmi eserleri olarak kabul edilen 
Upanishadlar’ın kaç adet olduğu kesin olarak bilinmemektedir.  Kutsal kitap 
otoriteleri Upanishadlar’ın toplam sayısı ile ilgili farklı görüşler ileri sürerler. 
Günümüzde 350 civarında Upanishad’ın bulunduğu bilinmektedir. Mevcut 
Upanishadlar’ın bazıları köken itibari ile çok eskidir. Ancak bunlardan birçoğu yakın 
zamanda kompoze edilmiştir. Var olduğu tahmin edilen Upanishadlar’dan bir kısmı 
çok iyi tanınırken bir kısmı tam olarak tanınmamaktadır.    
 
 
Aşağıdaki tabloda Muktikopanishad’ın içerisinde bulunan 108 Upanishad’ın 
listesi yer almaktadır. Bu listede yer alan Upanishadlar, belirli özelliklerine göre dört 
kategoride tasnif edilir ve her biri ait olduğu dört Veda’dan birine yerleştirilir. Bunlar 
arasında koyu yazı ile gösterilen Upanishadlar diğerlerine göre daha önemli kabul 
edilir. Yüz sekiz Upanishad’dan on tanesi Rig Veda’ya, elli tanesi Yajur Veda’ya, on 
altı tanesi Sama Veda’ya ve otuz iki tanesi Atharva Veda’ya aittir.
407
 
RİGVEDA 
(10) 
YAJURVEDA    
(50) 
SAMAVEDA 
(16) 
ATHARVA 
VEDA (32) 
1. Aitareya 1.Katha 1. 
Kena 1. 
Prasna  
2. Atmabodha 
2. Brihadaranyaka  2. 
Chandogya 2. 
Mandukya 
3. Kaushitaki 
3. 
Isavasya  
3. Mahat 
3. Mundaka 
4. Mudgala 
4. 
Isavasya  
4. Maitrayani 4. 
Atma 
5. Nirvana 
5. Akshi 
5. Vajrasuci 5. 
Surya 
6. Nadabindu 
6.Ekakshara 
6. Savitri 
6.Narada-
Parivrajakas 
                                                 
407
 
Geniş bilgi için bkz., http://www.hinduwebsite.com/upalist.asp
 
 

---

 
 
188
7. Akshamaya 
7. Garbha 
7. Aruneya 
7. Parabrahma 
8. Tripura 
8. Prnagnihotra 
8. Kundika 
8.Paramahamsa-
Parivrajakas 
9. Bahvruka 
9. 
Svetasvatara 9. 
Maitreyi  9.Pasupatha-Brahma 
10.Saubhagyal
akshmi 
10. Sariraka 
10. Samnyasa 
10. Mahavakya 
 
11. Sukarahasya 
11. Jabaladarsana  11. Sandilya 
 
12. Sarvasara 
12. Yogacudaman  12. Krishna 
 
13. Adhyatma 
13. Avyakta 
13. Garuda 
 
14. Niralamba 
14. Vasudevai 
14. Gopalatapani 
 
15. Paingala 
15. Jabali 
15.  Tripadavibhuti-
mahnarayana 
 16. 
Mantrika 
16. 
Rudrakshajabala 
16. Dattatreya 
 17. 
Muktika 
 
17. 
Kaivalya 
 
18. Subala 
 
18. NrsimhatapanI 
 
19. Avadhuta 
 
19. Ramatapani 
 
20. Katharudra 
 
20. Ramarahasya 
 
21. Skanda 
 
21. HayagrIva 
 
22. Brahma 
 
22. Atharvasikha 
 
23. Jabala 
 
23. Atharvasira 
 
24. Turiyatita 
 
24. Ganapati 
 
25. Paramahamsa 
 
25. Brhajjabala 
 
26. Bhikshuka 
 
26. Bhasmajabala 
 
27. Yajnavalkya 
 
27. Sarabha 
 
28. Satyayani 
 
28. Annapurna 
 
29. Amrtanada 
 
29. TripuratapanI 
 
30. Amrtabindu 
 
30. Devi 
 
31. Kshurika 
 
31. Bhavana 
 
32. Tejobindu 
 
32. Sita 
 33. 
Dhyanabindu 
 
 

---

 
 
189
 34. 
Brahmavidya 
 
 
 35. 
Yogakundalini 
 
 
 36. 
Yogatattva 
 
 
 37. 
Yogasikha 
 
 
 38. 
Varaha 
 
 
 39. 
Advayataraka 
 
 
 40. 
Trisikhibrahmana 
 
 
 41.Mandalabrahman
a 
 
 
 42. 
Hamsa 
 
 
 43. 
Kalisantarana 
 
 
 44. 
Narayana 
 
 
 45. 
Tarasara 
 
 
 46. 
Kalagnirudra 
 
 
 47. 
akshinamurti 
 
 
 48. 
Pancabrahma 
 
 
 49. 
Rudrahrdaya 
 
 
 50. 
Sarasvatirahasya 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
190
 
              1. ANLAYIŞ 
Bir takım basamakları kat edip nihai 
veya kısmi olarak belirli âlemlere göç 
etme. 
                              2. ANLAYIŞ 
Başka âlemlere gitmeksizin yeryüzünde
yeniden bedenleşme. 
    a- Dvayana 
(Tanrılar 
Yurdu) 
   b- Pitryana       
(Atalar Yurdu) 
UPANİSHADLAR’A GÖRE BEDENİ 
TERKEDEN RUHUN DURUMU 
(TENASÜH ANLAYIŞI) 
Kimler:
 
* Hayatın beş doğuş evreleri olan beş merhaleyi (gökyüzü, yağmur,
yeryüzü, kadın, erkek) idrak edenler. 
* Ormanda inzivaya çekilerek çile ve riyazetle nefis terbiyesi
yapanlar. 
* Brahma’ya aşkla tapınan zahitler.
İzlenecek basamaklar: 
Alev  ► Gün ► Yükselen yarımay  ►Güneşin kuzeydeki altı aylık 
zaman dilimi ► Yıl ► Güneş ►Ay ► Şimşek(parlaklık) = Brahma 
Dünyası. (Ebedi Kurtuluş) 
Kimler:
 
* Yaşantısında dini vecibelerini özenle yerine getirmelerine rağmen
Brahma bilgisine erişemeyenler. 
* Dini tören ve ibadetlere değer veren ve bunlara iştirak edenler.
 
* Halkın istifade edebileceği icraatlarda bulunanlar.
     
 
                
       
İzlenecek basamaklar: 
Duman ► Gece ► Ayın karanlık yarısı ► Güneşin güney kutbunda 
bulunduğa altı aylık dönem 
= Atalar Dünyası ► Uzay ►  Ay   ▼  
Yağmur ◄ Bulut ◄ Sis ◄ Duman ◄ Rüzgâr (Hava)◄ Uzay ◄      
    ▼▼▼
               
c- Pitryana’ya 
gitmeden 
ölümden hemen 
sonra insan dışı 
varlık olarak 
bedenleşme 
Kimler: 
* Yaşadığı süre içerisinde Brahma’yı
kavrayamadığından ebedi kurtuluşu (moksha)
yakalayamayanlar. 
Kimler:
  
* Dine hiç inanmayanlar, dini ibadet ve ritüellerin önemini yok 
sayanlar 
* Brahman öldüren, Hırsızlık yapan, içki içenler.  

---

191 
 
ÖZET 
Hint kutsal metinleri oldukça geniştir. Bu zengin literatür içerisinde Upanishadlar’ın 
ayrı bir yeri ve önemi vardır. Çünkü Upanishadlar içerik bakımından dikkat çekicidir ve 
çeşitli bölümleri itibariyle önceki dini metinlerden farklı olarak yeni dini ve felsefi düşünceler 
içermektedir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bu anlamda Hinduizm’in temel taşları olan, karma-tenasûh döngüsü ve kişinin bu 
döngüden hangi yollarla kurtulabileceği (moksha) gibi düşüncelerin teolojik temelleri ilk 
olarak Upanishad metinlerinde yer alır. Diğer taraftan Upanishadlar’ın sunmuş olduğu bir 
takım fikirler, Hint kültür ve felsefesini derinden etkilemiştir. Dolayısıyla Hint dini inanç, 
kültür ve felsefesinde böylesine etkili olan Upanishad metinlerinin incelenmesi ve temel 
konuları bakımından yaptığı etkinin dinler tarihi metotlarıyla ortaya konulması araştırma 
konumuzun temel noktasını oluşturmaktadır.  
 
 
 
 
 
 
Hint dini metinleri arasında özellikle Upanishadlar’a odaklanacağımız bu çalışmanın 
başlıca konusu, otoritesi bütün Hindularca kabul edilmiş olan Upanishadlar’ın Hint kutsal 
metinleri arasındaki yeri ve önemidir. Bu anlamda Upanishad metinlerinin içeriğine dayalı 
olarak yaptığımız değerlendirme ve analizler, bu metinlerin diğerleri arasındaki yeri, önemi ve 
Hint kültürüne etkilerini ortaya koymaktadır. Bu çerçevede Upanishadlar’ın temel konularını 
teşkil eden Tanrı (Atman-Brahman) tasavvuru,  karma-tenasüh inancı, moksha (kurtuluş, en 
yüce mutluluk) anlayışı ve cnanam (bilgi), tapas (riyazet), yoga, yacna (kurban) gibi ritüeller, 
tezimizin temel araştırma konularını oluşturmaktadır. 
   
 
Ülkemizde Upanishad metinlerini kapsamlı olarak inceleyen herhangi bir çalışmanın 
bulunmaması bu alanda bizi araştırma yapmaya sevk etmiştir. Dinler Tarihi’nin araştırma 
yöntemleri ve perspektifiyle yapacağımız bu araştırma ile hem bu alanda yapılacak 
çalışmalara hem de Hinduizm’e ait inanç ve kültürlerin doğru bir şekilde anlaşılmasına katkı 
sağlayacağımızı umuyoruz. 
 
 

---

192 
 
 
ABSTRACT 
 
Hindu holy texts are quite wide. There is a separate place and importance of 
Upanishads inside this rich literature. Because, Upanishads are remarkable with respect 
to the content and contains new religious and philosophic thoughts as different from 
previous religious texts due to various sections.       
In this respect; theological bases of the thoughts such as karma-reincarnation 
cycle which is the keystone of Hinduism and rescue of a person from this circle through 
which ways (Moksha) take place firstly in Upanishad texts. In the other hand, some 
thoughts presented by Upanishads have affected Hindu culture and philosophy deeply. 
Thus review of Upanishad texts which has such effect on Hindu religious belief, culture 
and philosophy and exhibiting of effect due to basic subjects through methods of history 
of religions constitute basic point of our research subject.          
Essential subject of this subject that especially focus on Upanishads among 
Hindu religious texts is place and importance of Upanishads whose authority is accepted 
by all the Hindus among Hindu holy texts. In this aspect, evaluations and analyses that 
we made based on content of Upanishad texts exhibit place and importance of these 
texts among the others and affects onto Hindu culture. In this framework; God 
(Atman-Brahman) imagination constituting basic subjects of Upanishads, 
karma-reincarnation belief, moksha (liberation, the most almighty happiness) 
understanding and rituals such as cnanam (knowledge), tapas (abstemiousness), yoga, 
yacna (victim) constitutes basic research subjects of our thesis.            
Absence of any study examining Upanishad texts comprehensively in our 
country was oriented us to make this research in this field. We hope that we will ensure 
contribution to studies to be made in this field and proper understanding of belief and 
cultures belonging to Hinduism through this study that we will make through research 
methods and perspective of History of Religions.