Upanishadlar’in hint kutsal metinleri arasindaki yeri ve önemi
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
170 belirtir. Bu cevap karşısında karısı, “beni ölümsüz yapmayacak şeyi ben ne yapayım” şeklinde karşılık vererek efendisinden ölümsüzlüğe dair bildiği her şeyi anlatmasını ister. Maitriye’nin bu tutumu kocasının çok hoşuna gider ve karısına ölümsüzlük adına bildiği her şeyi anlatmaya başlar. 384 Görüldüğü üzere burada kadının değeri açıkça ön plana çıkmaktadır. Upanishad öncesi insan yerine bile konmayan kadın, burada Brahman bilgisini öğrenmeye yetkili bir konuma getirilir. Bu durum ölümsüzlüğe giden yolu açacak brahman bilgisini öğrenmenin sadece belli kast mensuplarına has olmadığını ortaya koymaktadır. Yine kast sınıfının katı kurallarının yavaş yavaş değiştiğini göstermektedir. Upanishadlar’ın kast anlayışı hususunda sergilediği bu tavır, Hint kültüründe yeni bir kırılma noktası oluşturmuş ve insanların zihninde bir takım yeni fikirlerin canlanmasına zemin hazırlamıştır. III) Upanishadlar’ın Hint Kültür ve Felsefesine Etkisi Upanishadlar, Hindistan’da kendisini takip eden devirlerde meydana çıkmış olan hemen bütün fikri cereyanlara kaynaklık etmiştir. Buna göre bu tür ekollerin her biri gerek mevkilerini sağlamlaştırma gerekse daha fazla taraftar bulma adına çıkış noktası olarak Upanishadlar’ı temel almıştır. Benzer şekilde Upanishad sonrası felsefi sistemler olan Sankhya-Yoga, Nyayavaisheshika, Vedanta vb. temel doktrinlerini Upanisadlar’dan çıkarmışlardır. Bu ekoller bununla da kalmayıp kendi esaslarını Upanisad nazariyesi olarak göstermeye çalışmışlardır. Bütün bu sebeplerden dolayı, kökleri Upanishadlar’a dayanmayan hiçbir önemli Hindu düşünce biçiminin bulunmadığı belirtilir. 385 Bu düşünceye paralel olarak Hindistan’da canlanan her düşünce sistemi temelini Upanishadlar’ın öğretisinde aramışlardır. Upanishadlar’ın şiir tarzı ve yüce idealizmi, insanların kalplerini 384 Geniş bilgi için bkz., Birhadaranyaka Upanishad, II, 5.1-5. 385 Blomfield, The Religion of the Veda, s. 51. 171 etkilemede ve düşüncelerini harekete geçirmede hala gücünden bir şey kaybetmemiştir. 386 Nitekim Upanishadlar’ın Hindistan’da hemen her dönemde Hindular tarafından ele alınarak okunması ve bu metinler üzerine başlıca tefsir olmak üzere çeşitli çalışmalar yapılması yukarıdaki düşünceyi destekler mahiyettedir. Upanishad sonrası ortaya çıkan Hindu mezhepleri kendi doktrin ve uygulamalarının menşeini ortaya çıkartmak amacıyla Upanishadlar’ı incelemişlerdir. Daha sonra bu mezhep savunucuları, kendi doktrin ve pratikleri yararına olacak şekilde Upanishad mesajlarını açıklama yoluna gitmişlerdir. Sonuçta birçok Hindu mezhebi kendi doktrinini ‘Vedanta’ olarak isimlendirmiştir. 387 Vedanta, ilk zamanlar Upanishadlar için “Vedalar’ın sonu” anlamında kullanılmışken, daha sonraları Hindu düşünce sistemleri içerisinde “astika” (ortodoks) olarak isimlendirilen altı felsefi ekolden her birinin adı olarak kullanılmıştır. 388 Vedanta felsefesini Vedanta-Sûtra veya Brâhma-Sûtra adlı eserinde tefsir eden ilk bilgin Badarayana’dır. Ancak bu tefsirin anlaşılması güç olmuştur. Bu yüzden kendisinden sonra birçok Hintli müellif tarafından bu eser ayrıca tefsir edilmiştir. Bunlar arasında en meşhuru Vedantist filozof olan Şankaraçarya (Şankara, MS. 788-820)’dır. 389 Şankara’nın yaptığı çalışma Upanishad metinleriyle yakından ilişkilidir. Zira Vedanta adı verilen felsefe okulunun en meşhur üstatlarından olan Şankara, kendi ekolünün temel inançlarının Upanishadlar’da mevcut olduğunu 386 Bkz., Patrick Olivelle, Samnyasa Upanishads Hindu Scriptures on Asceticism and Renunciation, s. 3. 387 Patrick Olivelle, Samnyasa Upanishads Hindu Scriptures on Asceticism and Renunciation age, s. 4. 388 Hint düşünce sistemleri klasik olarak astika venastika olarak iki ana gruba ayrılır. Astika grubu içerisinde yer alan felsefi sistemler; Mimamsa, Vedanta, Sankhya, Yoga, Nyaya ve Vaisesika’dır. Bu felsefi sistemler en eski Hint kutsal metinleri olan Vedalar, Brahmanalar, Upanishadlar’ı temel otorite olarak kabul ettiklerinden astika (ortodoks) olarak isimlendirilirler. Nastika adı verilen sistemler ise diğerinin tam kasine söz konusu en eski Hindu metinlerini temel otoritesini ve kusallığını kabul etmezler. Aynı zamana da bunlar yaratıcı ve müteal bir tanrının varlığını da tanımazlar ( Carvaka, Cayna, Budist ekolleri). Geniş bilgi için bkz., S. Dasgupta, A History of Indian Philosophy, I/67-68. 389 P.T.Raju, The Philosopical Tranditions of India, s. 49. 172 göstermek üzere Upanishadlar üzerine bu tefsiri yazmıştır. Bu durum Upanishadlar’ın sonraki dönem Hint felsefi yapısına etkisini açıkça göstermektedir. Şankara Upanishadlar’ın Atman ve Brahman anlayışını kabul etmiş ve onu felsefi bir üslupla dile getirmiştir. Şankara’ya göre, insan zihninin duru olmaması nedeniyle, evren farklı farklı şekillerden oluşuyor gözükse de temelde kâinat Brahman’dan ibarettir. Bu anlamda Şankara, Atman-Brahman özdeşliğini ispatlamak amacıyla Upanishadlar’a ait “Ben Brahman’ım”, “Sen, O’sun” deyimlerini delil olarak kullanır. 390 Bu doğrultuda Şankara’nın, monistik felsefesini Upanishad temeli üzerinde geliştirdiği ileri sürülür. Vedanta felsefesinin temel öğretileri olan atman– brahman özdeşliği, aşağı/açık bilgi (apara vidya), yüksek/gizli bilgi (para vidya) ve maya doktrini gibi fikirlerin ilk izlerine temel Upanishadlar’da rastlanıyor olması 391 söz konusu metinlerin kendisinden sonra gelen düşünce sistemlerini etkilediği ve onlara pek çok hususta kaynaklık ettiği savını güçlendirmektedir. Diğer taraftan Samkhya felsefesinin özel terminolojisi sistemli hale getirilmeden çok önce bu felsefenin temel ilkeleri Katha Upanishad’da tespit edilmiştir. Bundan dolayı Samkhya felsefi sistemi Upanishadlar’ın bir uzantısıdır. 392 Yine Tanrı Brahma’nın Upanishadlar’da anlatılan vasıfları Samkhya felsefesini de etkilemiş ve bu felsefi sistem, kendi anlayışı doğrultusunda Brahma’nın niteliklerini yorumlamıştır. Mesela Şvetaşvatara Upanishad’da Brahman, ‘üç tekerlekli bir çark’ olarak tasvir edilirken bu anlatım Samkhya felsefesinde üç nitelik; Sattva (saflık), Racas (tutku) ve Tamas (karanlık) şeklinde ifade edilmiştir. Yine Upanishadlar’da geçen Brahman’nın ‘elli tekerlek parmağı’ tasviri de Samkhya’daki elli oluş (bhava) 390 Geniş bilgi için bkz., Radhakrishnan, Indian Philosophy, II/533-535. 391 Mohapatra, Philosophy of Religion an Approach to World Religions, s. 128. 392 Mircea Eliade, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, II/64. Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|