Maddə 31
1. İştirakçı dövlətlər uşağın istirahət etmək və asudə vaxt keçirmək hüququnu, onun
yaşına uyğun qələn oyunlarda və əyləncəli tədbirlərdə iştirak etmək və sərbəst surətdə mədəni
həyatda iştirak etmək və incəsənətlə məşğul olmaq hüququnu tanıyırlar.
2. İştirakçı dövlətlər uşağın mədəni həyatda və yaradıcılıq həyatında hərtərəfli iştirak
etmək hüququna hörmət bəsləyir və bu hüququn həyata keçirilməsinə şərait yaradır və mədəni
fəaliyyət və yaradıcılıq fəaliyyəti, asudə vaxt və istirahət fəaliyyəti üçün müvafiq və bərabər
imkanlar verilməsinə kömək göstərirlər.
Maddə 32
1. İştirakçı dövlətlər uşağın iqtisadi istismardan və ona təhsil almasında əngələ çevrilə
biləcək, yaxud onun sağlamlığına, eləcə də fiziki, əqli, mənəvi, əxlaqi və sosial inkişafına ziyan
vura biləcək hər hansı işin həvalə edilməsindən müdafiə olunmaq hüququnu tanıyırlar.
2. İştirakçı dövlətlər bu maddənin həyata keçirilməsini təmin etmək üçün qanunvericilik
tədbirləri, inzibati və sosial tədbirlər, habelə təhsil sahəsində tədbirlər görürlər. Bu məqsədlə
digər beynəlxalq sənədlərin müvafiq müddəalarını rəhbər tutaraq iştirakçı dövlətlər:
a) işə qəbul üçün minimal yaş həddi və ya minimal yaş hədləri müəyyən edirlər;
b) iş gününün uzunluğu və əmək şəraiti haqqında lazımi tələblər müəyyən edirlər;
c) bu maddənin səmərəli sürətdə həyata keçirilməsini təmin etmək üçün müvafiq cəza
növləri və ya digər sanksiyalar nəzərdə tuturlar.
Maddə 33
İştirakçı dövlətlər müvafiq beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulduğu kimi uşaqları
narkotik vasitələrdən və psixotropik maddələrdən qanunsuz istifadə etməkdən qorumaq və belə
madələrin qanuna zidd olaraq istehsalında və satılmasında uşaqlardan istifadə edilməsinə yol
verməmək üçün bütün lazımi tədbirləri, o cümlədən də qanunvericilik tədbirlərini, inzibati və
sosial tədbirləri, habelə təhsil sahəsində tədbirlər görürlər.
Maddə 34
İştirakçı dövlətlər uşağı cinsi istismarın və cinsi qısnamanın bütün formalarından
qorumağı öhdələrinə götürürlər. Bu məqsədlə iştirakçı dövlətlər aşağıdakı halların qarşısını
almaq üçün milli, ikitərəfli və çoxtərəfli səviyyələrdə bütün lazımi tədbirləri görürlər:
a) uşağı hər cür qanunsuz cinsi fəaliyyətə çəkmək və ya məcbur etmək;
b) istsmar məqsədilə uşaqlardan fahişəlikdə və ya digər qanunsuz cinsi praktikada
istifadə etmək;
c) istismar məqsədilə uşaqlardan pornoqrafiyada və pornoqrafik materiallarda istifadə
etmək.
Maddə 35
İştirakçı dövlətlər uşaqların istənilən məqsədlərlə və istənilən formada oğurlanmasının,
uşaq alveri edilməsinin və ya onların qaçaqmalçılığı ilə məşğul olmanın qarşısını almaq üçün
milli, ikitərəfli və çoxtərəfli səviyyələrdə bütün lazımi tədbirləri görürlər.
Maddə 36
İştirakçı dövlətlər uşağı onun rifahinin hər hansı bir cəhətinə ziyan vuran istismarın bütün
digər formalarından müdafiə edirlər.
Maddə 37
İştirakçı dövlətlər təmin edirlər ki:
a) heç bir uşaq işgəncələrə və ya rəftarın, yaxud cəzanın digər amansız, qeyri-insanı və ya
ləyaqəti alçaldan formalarına məruz qalmasın. 18 yaşına çatmamış şəxslər tərəfindən törədilmiş
cinayətlərə görə nə ölüm cəzası, nə də ömürlük həbs cəzası kəsilməsin;
b) heç bir uşaq qanunsuz olaraq və ya özbaşınalıqla azadlıqdan məhrum edilməsin.
Uşağın həbs edilməsi, təcridxanada saxlanılması və ya həbsxanada cəza çəkməsi qanuna uyğun
olaraq həyata keçirilir və bunlardan son tədbir kimi və zəruri olan ən qısa müddət ərzində istifadə
edilir;
c) azadlıqdan məhrum olunmuş hər bir uşaqla humanist və hörmətlə rəftar edilsin və
onun şəxsiyətinin ayrılmaz hissəsi kimi ləyaqətinə hörmət bəslənsin, onun yaşda olan şəxslərin
tələbatı nəzərə alınsın. Məsələn, azadlıqdan məhrum edilmiş hər bir uşaq həbsxanada yaşlılardan
ayrı saxlanılmalı (uşağın ən yaxşı mənafeləri naminə belə etməməyin zəruri olduğu hallardan
başqa) və xüsusi hallar istisna olmaqla, öz ailəsilə yazışmaq və görüşmək yolu ilə əlaqə
saxlamaq hüququna malik olmalıdır;
d) azadlıqdan məhrum edilmiş hər bir uşaq təxirə salınmadan hüquqi və digər müvafiq
yardım almaq hüququna, habelə onun azadlıqdan məhrum olunmasının qanuniliyini məhkəmə və
ya digər səlahiyyətli, müstəqil və qərəzsiz orqan qarşısında sübuta yetirmək hüququna və
istənilən belə prosessual tədbir barəsində həmin orqanlar tərəfindən təxirə salınmadan qərarlar
çıxarılması hüququna malik olsun.
Maddə 38
1. İştirakçı dövlətlər silahlı münaqişə zamanı onlara tədbiq edilə bilən və uşaqlara aid
olan beynəlxalq humanitar hüquq normalarına hörmət bəsləməyi və onlara əməl olunmasını
təmin etməyi öhdələrinə götürürlər.
2. İştirakçı dövlətlər 15 yaşına çatmamış şəxslərin hərbi əməliyyatlarda birbaşa iştirak
etməməsini təmin etmək üçün bütün mümkün tədbirləri görürlər.
3. İştirakçı dövlətlər 15 yaşına çatmamış hər hansı şəxsi öz silahlı qüvvələrində hərbi
xidmətə çağırmaqdan imtina edirlər. İştirakçı dövlətlər 15 yaşına çatan, lakin hələ 18 yaşı tamam
olmayan şəxslərin orduya cəlb edilməsi zamanı üstünlüyü daha yaşlı şəxslərə verməyə çalışırlar.
4. Silahlı münaqişələr zamanı mülki əhalinin müdafiəsi ilə bağlı beynəlxalq humanitar
hüquq üzrə öz öhdəliklərinə uyğun olaraq, iştirakçı dövlətlər silahlı münaqişədən zərər görmüş
uşaqların müdafiəsinin və onlara baxılmasının təmin edilməsi üçün mümkün olan bütün
tədbirləri görürlər.
Maddə 39
İştirakçı dövlətlər hər hansı növ biganəliyin, istismarın və ya sui-istifadənin; işgəncənin,
yaxud hər hansı digər amansız, qeyri-insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftarın, yaxud cəzanın;
yaxud da silahlı münaqişələrin qurbanı olmuş uşağın fiziki və psixoloji cəhətdən bərpasına və