30
Pərdələr çəkdi həmən gözlərimə...
Qoparırkən fəryad,
Etdi qanun ilə din istehza
Bənim öksüzcə qırıq sözlərimə...
İkinci iştirakçı “Bənim tanrım” adlı şeirini demək üçün
səhnəyəyə yaxınlaşır.
Hər qulun cihanda bir pənahı var,
Hər əhli-halın bir qibləgahı var,
Hər kəsin bir eşqi, bir ilahı var,
Bənim tanrım gözəllikdir, sevgidir.
Həzz etmədim firqədən, cəmiyyətdən,
Zevq alamam hərbdən, siyasətdən,
Bir şey duymam fəlsəfədən, hikmətdən,
Bənim tanrım gözəllikdir, sevgidir.
Gözəl sevimlidir, cəllad olsa da;
Sevgi xoşdur, sonu fəryad olsa da;
Uğrunda bənliyim bərbad olsa da,
Son dildarım gözəllikdir, sevgidir.
Gözəlsiz bir gülşən zindana bənzər,
Sevgisiz bir başda əqrəblər gəzər,
Nə görsəm, hanki bəzmə etsəm güzər,
Həp duyduğum gözəllikdir, sevgidir.
31
Uçüncü iştirakçı “Qoca bir türkün vəsiyyəti” adlı şeirini
deməyə başlayır.
Yavrularım! Ey ömrümü şənləndirən, güldürən,
Alnı açıq oğullarım, gözəl, yosma qızlarım,
Bir qayəsiz uçurum var, ayrılmıyor önümdən,
Ömrüm vəfa etməz bana, bəlkə pək az yaşarım.
Artıq bana dar gəliyor həp şu əngin üfüqlər,
Sanki ruhum qanatlanıb şimdi pərran olacaq.
Qarşımızda yanğın kibi ğörünən al şəfəqlər,
Ehtimal ki, yarınkigün bəni sönmüş bulacaq.
Əcəl güclü, bən gücsüzüm, kimsə ondan qurtulamaz,
Toplaşınız, vardır, sizə qaç sözüm, dinləyin.
Getməliyəm,vəsiyyətsiz ölsəm ruhum şad olmaz,
Qulaq verin sözlərimə, birər-birər bəlləyin...
Dördüncü iştirakçı “Sevinmə, gülmə, quzum” adlı şeirini
qiraətli bir şəkildə deməyə başlayır.
Sevinmə, gülmə, quzum, kimsənin fəlakətinə,
Bu hal, əvət, eyi bir şey deyil, sevinmə saqın!
Sevinmə başqasının hali-pürsəfalətinə,
Toqunma qəlbinə bikəslərin, zavallıların.
İnan ki, bir acı söz, bir baqış, bir incə gülüş,
Kədərli, sıtmalı bir qəlbi tırmalar, yaralar,
O qəlb avusa da, aldanma, incinib küsmüş,
Sağalmaz iştə o, yıllar keçər də həp sızlar.
32
Toqunma, ruhum! Əvət, kinlidir fələk, bir gün
Qızar, həmən gücənib intiqam alır səndən.
Bu gün gülən yarın ağlar, saqın öyünmə, düşün!
Düşün də munis ol! İncitmə, qırma kimsəyi sən!..
Böyük şair
Hüseyn Cavidin yaradıcılığını oxuculara tanıtmaq
və şair qələmini sevdirmək üçün kitabxanada bir neçə tədbir
keçirilir. Bu tədbirlərdən biri də “Cavid bir günəş idi” adı
altında keçirilən “bibloqrafik icmal” dır. Tədbirə Cavidin
yaradıcılığı ilə tanış olan, onun kitablarını mütailə edən oxucular
və b. qonaqlar dəvət olunur. İlk olaraq kitabxanaçı qonaqlara
qəlbi vətən üçün döyünən şair Hüseyn Cavid haqqında məlumat
verir:
Kitabxanaçı: Mütəfəkkir şair, görkəmli dramaturq Hüseyn
Cavid
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində orijinal ədəbi
simalardan biridir. Minillik Azərbaycan ədəbiyyatının növbəti
inkişaf mərhələsi sayılan XX əsr Azərbaycan romantizmi
hamıdan çox Hüseyn Cavidin adı ilə bağlıdır. “Şeyx Sənan” və
“İblis”, “Xəyyam” və “Səyavuş” bizim dramaturgiyamızda
romantizmin bütün problematikliyi, ideya və mənzum
xüsusiyyətləri ilə təzahür etdiyi əsərlərdir. Öz yaradıcılığı ilə
Hüseyn Cavid
Azərbaycan dramaturgiyasının mövzu sərhəddini
genişləndirir, tragik xarakterin, romantik qəhrəmanın, dramatik
konflikt və kolliziyaların yeni tiplərini yaradır, qəhrəmanı qadın
olan ilk Azərbaycan faciəsini qələmə alır, onu humanist, nəcib
və bəşəri ideyalarla daha zənginləşdirir. Hüseyn Cavid bizim
dramatik poeziyada qüvvətli bir faciənəvis, mənzum və
romantik dramın yaradıcısı kimi unikal və şərəfli bir yer tutur.
H. Cavid orijinal bir dramaturq kimi ədəbiyyat aləmində 1910-
1912-ci illərdən tanınır. Hələ 1910-cu ildə yazdığı bir pərdəli
ilk “Ana” səhnəciyi ilə o, gələcəkdə ustad
faciənəvis olacağını
vəd edirdi. Bu əsər öz maraqlı tragik situasiyası ilə diqqətləri
33
cəlb edir: böyük ürəkli ana öz balasının hələ isti meyiti
üzərindən onun namərd qanlısına xilas yolu göstərir. Bəşəri
analıq məhəbbəti şəxsi qisas duyğusuna qalib gəlir. Bu cəhət,
insan ləyaqətinə inam, yüksək, ülvi duyğuların tərənnümü,
sonralar Cavidin bütün əsərlərinin əsas məziyyətlərindən biri
kimi meydana çıxır. 1913-cü ildə Hüseyn Cavidin “Keçmiş
günlər” adlı ilk şeirlər məcmuəsi nəşr edilir. Bu lirik və romantik
şeirlərdə şair müasir içtimai mühiti tənqid edir, köhnələn
etiqadlara, din və fəlsəfələrə qarşı çıxır, eyni zamanda, fərdin
arzuları ilə cəmiyyətin tələbləri arasındakı ziddiyyətləri açıb
göstərməyi bir mütəfəkkir sənətkar, humanist şair kimi qarşıya
qoyur. H.Cavidin mövcud həyatdan narazılığı, şairin narahat
ruhu, ideya axtarışları onun “Bahar şəbnəmləri” adlı ikinci
kitabında toplanmış şeirlərində hiss olunur. H.Cavid böyük
dramaturq olmazdan öncə böyük şair olmuş və lirik-fəlsəfi
yaradıcılığını bütün ömrü boyu davam etdirmişdir. Onun
şeirlərini oxuduqca sanki başlanğıcda sakit axan, qıjıldayan,
daşlardan töküldükcə isə etirazlı bir nərə çəkən dağ çeşməsinin,
dağ çayının səsini eşidirsən. Elə buna görədir ki, H.Cavidin şeir
dili səmimi, saf insan duyğularının tərənnümündə nə qədər
həzin, kövrək, lirikdirsə, insanlara zülm və müsibət gətirən şər
qüvvələrə, heyvani instinklərə tabe olub öz həmcinslərini zülmət
və cəhalətdə saxlayan riyakarlara qarşı mübarizədə o qədər
kəskin, amansız, qəti və hayqırtılıdır. Bu baxımdan Hüseyn
Cavidin poeziyasında romantika ilə realizmin heyrətamiz bir
vəhdətini görürük. Şair xeyirin tənəsinə nə qədər işıqlı romantik
xəyallar bəsləyirsə, şərin məhvi üçün də o qədər səbirsiz, acıqlı
tədbirlər irəli sürür. Hüseyn Cavid bir şair kimi orijinaldır.
Təkraredilməzdir, yalnız özünə, öz sənətinə xas olan poetik
ifadə və vasitələrin müəllifi kimi çox uğurlu bir dəsti-xətti
vardır. Cavidin şeir yaradıcılığındakı romantik bədbinlik, ruh
Dostları ilə paylaş: |