Uygulama esaslari

                                                                                                                                                 

 

 

 

 

695

 

Burada: 

 

1 

Kafes biçimli donatıya sahip bina 

2 

Tesis içindeki kule 

3 Tek 

başına donanım 

4 Kablolar 

 

Not: Bu sistem, binalar arasında düşük empedans meydana getirir ve EMU bakımından 

önemli avantajlar sağlar. Binalara ve diğer cisimlere en yakın kafes büyüklükleri 20 m 

 20 m 

mertebesinde olabilir. 30 m uzaklığın ötesinde bunlar, 40 m 

 40 m mertebesine kadar 

genişletilebilir. 

 

Şekil T.42 – Bir tesise ilişkin kafes biçimli toprak sonlandırma sistemi 

 

Şekil T.42’de, kablo kanalları da dahil, yıldırımdan korunan ilgili yapılar arasındaki 

kafes biçimli topraklama elektrot şebekesine ilişkin tasarım görülmektedir. Bu tasarım 

sayesinde, binalar arasında düşük empedans oluşacak ve yıldırımın elektromanyetik darbesi 

bakımından önemli koruma avantajları elde edilecektir. 

 

T.3.5 Bileşenler:  

YKS bileşenleri, yıldırım akımının elektromanyetik etkilerine ve hasar oluşmaksızın 

öngörülebilen kazara meydana gelen zorlamalara dayanmalıdır. Bu husus, TS EN 50164 

serisine uygun olarak başarıyla deneyden geçirilmiş bileşenler seçilerek sağlanabilir. 

Bütün bileşenler TS EN 50164 serisine uygun olmalıdır. 

 

 

Elektrik Mühendisleri Odası

---

                                                                                                                                                 

 

 

 

 

696

T.3.6 Malzemeler ve boyutlar 

T.3.6.1 Mekanik tasarım:  

Yıldırımdan koruma tasarımcısı, elektriksel tasarımın tamamlanmasının ardından 

binanın mekanik tasarım işlerinden sorumlu kişilerle görüş alışverişinde bulunmalıdır. 

Estetik hususlar, korozyon riskini sınırlamak için doğru malzemelerin seçimi dahil, 

özellikle önemlidir. 

YKS’nin çeşitli bölümleri için yıldırımdan koruma bileşenlerinin en küçük boyutları 

Çizelge 19, Çizelge 22, Çizelge 23, Çizelge 24 ve Çizelge 25’de verilmiştir. 

YKS bileşenleri için kullanılan malzemelerin listesi Çizelge 21’de verilmiştir. 

Not: TS EN 50164 serisine uygun olarak seçilen sıkıştırma elemanları ve çubuklar gibi 

bileşenler, göz önüne alınmalıdır. 

YKS tasarımcısı ile YKS tesisatçısı, kullanılan malzemelerin amaca uygun olduğunu 

doğrulamalıdır. Bu iş, örneğin, imalâtçıdan deney sertifikalarını ve raporlarını istemek veya 

malzemelerin kalite deneylerinden başarıyla geçtiğini göstererek yapılabilir. 

YKS tasarımcısı ile YKS tesisatçısı, iletkenlerdeki yıldırım akımının elektro dinamik 

kuvvetlere dayanacak iletken tutturucuları ve sabitleme elemanlarını belirlemeli ve ayrıca TS 

EN 50164 serisine uygun olarak ilgili sıcaklık artışından dolayı iletkenlerdeki genleşme ve 

büzüşmeyi hesaba katmalıdır. 

Metal levhalar arasındaki bağlantılar, en az 50 mm

2

’lik temas yüzeyine sahip, levha 

malzemesiyle galvanik açıdan uyumlu, yıldırım akımının elektro dinamik kuvvetlerine ve 

ortamın korozyon tehlikelerine karşı dayanacak şekilde olmalıdır. 

Bileşenlerin tutturulacağı alev alabilen veya düşük erime noktasına sahip yüzeyler için 

aşırı  sıcaklık artışının söz konusu olması durumunda, ya daha büyük iletken kesitleri 

belirlenmeli ya da başka güvenlik önlemleri alınmalıdır (uzak bağlantıların kullanılması ve 

aleve dayanıklı katmanların yerleştirilmesi gibi). 

 YKS 

tasarımcısı, korozyon problemi olan yerleri tanımlamalı ve alınması gereken 

önlemleri belirtmelidir. YKS üzerindeki korozyon etkileri, korozyona dayanıklı bileşenler 

kullanılarak, malzeme boyutu artırılarak veya başka korozyondan korunma önlemleri alınarak 

azaltılabilir. 

 

T.3.6.2 Malzemelerin seçimi 

T.3.6.2.1 Malzemeler: Kullanılan YKS malzemeleri ve koşulları ile ilgili liste Çizelge 

21’de ve TS EN 50164 serisinde verilmiştir. 

Yakalama ucu iletkenleri, indirme iletkenleri ve toprak sonlandırma iletkenleri dahil 

YKS’deki iletken boyutları; bakır, alüminyum ve çelik gibi farklı malzemeler için Çizelge 22 

ve Çizelge 23’de verilmiştir. 

Doğal yakalama ucu bileşenleri olarak kullanılan metal levhalar, metal borular ve 

kapların en küçük kalınlığı Çizelge 19’da verilmiştir. Kuşaklama iletkenleri ile ilgili en küçük 

boyutlar ise Çizelge 24 ve Çizelge 25’de verilmiştir. 

 

T.3.6.2.2 Korozyona karşı koruma: YKS, bakır, alüminyum, paslanmaz çelik ve 

galvanizli çelik gibi korozyona dayanıklı malzemeden yapılmalıdır. Yakalama ucu çubukları 

ve yakalama ucu tellerinde kullanılan malzeme, bağlama elemanları ve montaj elemanlarında 

kullanılan malzemeyle elektro kimyasal olarak uyumlu olmalı ve korozyon oluşturan atmosfer 

veya nemli ortamlarda korozyona karşı dayanıklılığa sahip olmalıdır. 

Farklı malzemeler arasındaki bağlantılar önlenmelidir. Aksi taktirde bunların korunması 

gerekmektedir. 

Bakır bölümler, galvanizli veya alüminyum bölümlerin üstüne, bu bölümlerde 

korozyona karşı koruma sağlanmadıkça, tesis edilmemelidir. 

Elektrik Mühendisleri Odası

---

                                                                                                                                                 

 

 

 

 

697

Çok küçük galvaniz parçacıklar, bakır ile doğrudan temas etmeseler bile, korozyona 

uğrayabilmektedirler. 

Alüminyum iletkenler, beton kireç taşı ve sıva gibi kalkerli bina yüzeylerine doğrudan 

tutturulmalı ve toprak içinde kesinlikle kullanılmamalıdır. 

 

T.3.6.2.2.1 Toprak ve havadaki metaller: Metaldeki korozyon, metalin tipine ve 

içinde bulunduğu ortamın özelliğine bağlı olarak belirli bir hızda meydana gelmektedir. Nem, 

çözülmüş tuzlar (böylece bir elektrolit meydana getiren), havalandırma derecesi, sıcaklık ve 

elektrolitin hareket derecesi gibi çevresel faktörler, bu koşulu daha karmaşık hale getirecek 

şekilde bir araya gelir. 

Ek olarak, farklı doğal ve endüstriyel kirleticilerin de olduğu yerel koşullar, dünyanın 

farklı bölümlerinde izlenmesi gereken önemli değişikliklere neden olabilir. Özel korozyon 

problemlerini çözmek için, korozyon uzmanları ile görüş alışverişinde bulunulması önerilir. 

Benzer olmayan metaller arasındaki dokunma etkisi (etrafını tamamen veya kısmen 

çevreleyen elektrolit ile birlikte), daha anodik metalde artan korozyona ve daha katodik 

metalde azalan korozyona neden olacaktır. 

Daha katodik metaldeki korozyonun tam olarak önlenmesine gerek yoktur. Bu 

reaksiyonla ilgili elektrolit, topraktaki su, bir miktar nem içeren toprak veya toprak üstünde 

bulunan yapılardaki çatlaklar vasıtasıyla yoğuşan nem dahi olabilir. 

Uzatılmış topraklama sistemleri, farklı bölümlerdeki farklı toprak koşullarından zarar 

görebilir. Bu durum korozyondan kaynaklanan problemleri artırır ve özel dikkat gerektirir. 

Bir YKS’de korozyonu en aza indirmek için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: 

- Korozif ortamda uygun olmayan metal malzemenin kullanılmasının önlenmesi, 

- Elektro kimyasal veya galvanik faaliyetleri önemli ölçüde farklılık gösteren benzer 

olmayan metallerin temas etmesinin önlenmesi 

- Hizmet tesisat koşulları için yeterli korozyon ömrü sağlamak için iletkenlerin, 

kuşaklama şeritlerinin ve iletken bağlantı uçları ile sıkıştırma elemanları için uygun kesitlerin 

kullanılması, 

- Kaynak yapılmamış iletken ek yerlerinde, nem oluşmasını önlemek için, uygun dolgu 

veya yalıtım malzemesi kullanılması, 

- Uygun olması durumunda, tesisin bulunduğu yerde korozyona neden olan duman veya 

akışkanlara duyarlı olan metallere manşon veya kılıf geçirilmesi veya ayrılması, 

- Topraklama elektrodunun kuşaklanacağı diğer metal parçaların galvanik etkilerinin 

göz önüne alınması, 

- Anodik bir metal (örneğin, çelik veya alüminyum) üzerine metal bakır gibi, katodik 

metalden meydana gelen doğal korozyon ürünlerinin, üzerine çarptığı ve kapladığı (YKS) 

tasarımlardan sakınılması. 

Yukarıda belirtilenlere uymak için, aşağıdaki önlemler özel örnekler olarak 

gösterilmiştir: 

- Bir telin (örgülü iletkende kullanılan) en küçük kalınlığı veya çapı, çelik, alüminyum, 

bakır, bakır alaşımı veya nikel/krom/bakır alaşımı için 1,5 mm olmalıdır, 

- Aralıkları çok yakın (veya değen) olan benzer olmayan metaller arasındaki 

dokunmanın korozyona neden olması, ancak bu dokunmanın elektriksel olarak gerekli 

olmaması durumunda, yalıtkan ayırıcılar kullanılması önerilmektedir, 

- Başka bir şekilde korunmayan çelik iletkenler, 50 μm kalınlığa kadar sıcak daldırma 

ile galvanizli hale getirilmelidir, 

- Alüminyum iletkenler dayanıklı, sıkı yalıtkan bir manşon geçirilerek tamamen 

yalıtılmadıkça, bu iletkenler doğrudan toprağa gömülmemeli, açıkta bırakılmamalı veya 

doğrudan betona tutturulmamalıdır, 

Elektrik Mühendisleri Odası

---