Vahid miLLİ İmtahanlara necə hazirlaşmali

22.
 
havasız fəza : skafandr  
(a) T
əyyarə : paraşüt 
(b) Oksigen : 
əleyhqaz 
(c) Bina : ildırımötürən 
(ç) Şaxta : dəbilqə 
(d) Su : akvalanq 
 
23.
 Toz : un  
(a) Plastilin : x
əmir 
(b) Kakao : şokolad 
(c) Maye : buxar 
(ç) Metal : d
əmir 
(d) Gil : qum 
 
24.
 An : ötüb keç
ən  
(a) Tülkü : hiyl
əgər 
(b) Heyvan : m
əşq 
(c) Ayı : xidmət 
(ç) Qırğı : ovçuluq 
(d) Qurd : qanun 
 
25.
 Saniy
əölçən : vaxtın ölçülməsi  
(a) Klaviatura : informasiya verm
ək 
(b) Teleskop : ulduzların yerləşməsi 
(c) Termos : temperaturun saxlanması 
(ç) Kaleydoskop : t
əsvirlərin dəyişdirilməsi 
(d) Seysmoqraf : z
əlzələnin proqnozlaşdırılması 
 
26. 
 Ekvator : diafraqma  
(a) Mayak : oriyentir 
(b) Meydan : perimetr 
(c) Zenit : zirv
ə 
(ç) Aşırım : dağ silsiləsi 
(d) S
əhnə : meydan 
80

---

Cüml
ələrin tamamlanması 
Bu  cür  tapşırıqlarda  bir  neçə  söz  buraxılmış  cümlələr  verilmişdir.  Buraxılmış  sözlər cümlədə 
x
ətlərlə göstərilmişdir. Bu xətdə bəzən bir, bəzən də bir neçə söz nəzərdə tutulur. 
Ehtimal  olunan  cavabların  hər  variantında  hissələri bir-biri ilə  əyri (/) xətlərlə  ayrılmış  sözlər 
qrupu  verilmişdir.  Cavabın  elə  variantını  seçin  ki,  onun  hər bir hissəsinin  ardıcıllıqla  qoyulması 
m
üvafiq buraxılmış yerlərdə fikir baxımından düzgün cümlə versin.    
 
 
 
27. 
 Bizim biliyimiz  ----------  
şübhəsiz olur ki,  ----------  - biliyin artmasına hökmən şübhələrin  
 --------- da  ---------- . 
 
(a) o zaman da  / o, o q
ədər də az deyil  / yaranması  /  müşayiət etmir   
(b) ancaq o vaxt  / o h
ər şeyi əhatə edir  / dağılması  / müşayiət etmir   
(c) o zaman da  / o h
ər şeyi əhatə edir  /  dağılması  / müşayiət edir   
(ç) yalnız o zaman  / o çox azdır  / yaranması / müşayiət edir 
 
 
28.
  T
ədqiqatçılar  müəyyən  etmişlər  ki,  insomniyadan  (xroniki  yuxusuzluqdan)  şikayətlənən bir çox 
f
ərdləri  ----------  səciyyələndirir,  ----------  yuxusu  xroniki  olaraq  pozulmuş  bəzi adamlar 
insomniyadan  ---------- . Bütün bunlar  ---------- göst
ərir ki, normal yuxunun nə olduğunu  ----------  . 
 
(a) yuxu qabiliyy
ətinin pozulması və digər ağırlaşmalar / həmçinin məzəli haldır ki, / daim şikayətlənir 
/ onu / adamların müxtəlif qrupları eyni cür başa düşür.  
(b) 
əslində yuxunun tamamilə normal fizioloji vəziyyəti / həmçinin məzəli haldır ki, / şikayətlənmirlər / 
onu / adamlar müxt
əlif cür başa düşürlər 
(c) yuxu qabiliyy
ətinin pozulması və digər ağırlaşmalar / ancaq maraqlıdır ki, / şikayətlənmirlər / onun 
əksini / adamların müxtəlif qrupları eyni cür başa düşmür. 
(ç)  
əslində  yuxunun tamamilə normal fizioloji vəziyyəti / ancaq maraqlıdır ki, / daim şikayətlənir / 
onun 
əksini / adamlar müxtəlif cür başa düşürlər 
 
 
 
 
 
 
 
81

---

29.
  T
əhsil nəzəriyyəsində  iki ideya daim bir-birinə  qarşı  durur:  birinciyə  görə  təhsil  inkişaf  və 
formalaşdırmanı  ----------  prosesdir, ikinciyə görə isə əksinə, o  ----------  ; birinci baxışa görə təhsil 
f
ərdin  ----------  xidmət edir, ikinci baxışa görə isə o təbii meylin  ----------  və kənar amillərin  ----------  
prosesidir.  
 
(a) daxild
ən  idarə  edən / kənardan beyinə  daxil olur / təbii qabiliyyət və  imkanlarının  inkişafına  / 
tapdalanması / təzyiqi nəticəsində qazanılmış vərdişlərlə onların yerdəyişmə  
(b) k
ənardan idarə  edən / daxili impulslarla əlaqədardır  /  cəhdlərinin sosial tələblərinin ölçüsünə 
uyğunlaşdırılmasına  /  həvəsləndirilməsinə  / təsiri yolu ilə  sosiuma  uyğunlaşmış  şəxsiyyətin 
formalaşması 
(c) daxild
ən idarə  edən / kənardan beyinə  daxil olur / cəhdlərinin sosial tələblərinin ölçüsünə 
uyğunlaşdırılmasına / tapdalanması / təhsirindən daha çox azad olunma  
(ç)  k
ənardan idarə  edən / daxili impulslarla əlaqədardır  /  təbii qabiliyyət və  imkanların  aşkara 
çıxarılması və inkişafına / həyata keçirilməsi / təhsirlərindən müstəqil surətdə formalaşma 
 
 
30.
   ----------  , el
ə bir adam tapa bilməzsiniz ki, özünün qüsurlu xüsusiyyətlərini  ----------  . Doğrudan 
da qüsurlu xüsusiyy
əti olanlar  ----------  ; Məhz eynilə, yuxumuzu  ----------  . 
 
(a) T
əəccüblü deyildir / özü qəbul etməsin / ondan dəfələrlə  yaxa  qurtarmağa  cəhd göstərmişlər / 
oy
andıqdan sonra da danişa bilmirik 
(b) Paradoksdur / özü q
əbul etsin / bu barədə hamıdan az bilirlər / biz özümüz də mükəmməl surətdə 
danışa bilmirik 
(c) T
əəccüblü deyildir / özü qəbul etsin / hələ ondan yaxa qurtara bilməmişlər / ancaq oyandıqdan sonra 
danışa bilirik 
(ç) Paradoksdur / özü q
əbul etməsin / bu barədə birinci olaraq bilirlər / ancaq biz özümüz danışa bilərik 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
82

---

M
əntiq 
Bu cür tapşırıqlar göstəricilər və çıxarılası nəticələr baxımından bir-birindən fərqlənir. Buna görə 
d
ə  hər  tapşırığı  müşayiət edən suala xüsusi diqqət yetirin və  verilən  variantlardan  müvafiq  cavabı 
seçin. 
Göst
əricilərin çertyoj formasında əks etdirilməsi bəzi suala cavab verilməsini asanlaşdırır. 
 
 
31.
 
“Balıq kimi ağzıma su alıb susaram”, - deyimi ehtimala görə balıqların səs ioqasının olmaması ilə 
əlaqədardır. Bəzi tədqiqatçıların ehtimalına görə onların səs çıxarma qabiliyyəti olmamalıdır. 
Aşağıda sadalananlardan hansı fakt bu ehtimala ziddir? 
 
(a) Professor  Diana Reys delfinl
ərə cüzi dil öyrədə bilmiş və onu simvol halında təqdim etmişdir. 
(b) Balıqlar qəlsəmələrini açıb-örtür və nəticədə müxtəlif səslər – boğuq yaxud alqış səslərinə bənzər 
s
əslər çıxarırlar.  
(c)  Balıqların  yaxşı  eşıtmə  qabiliyyəti  vardır.  Onların  bir  çox  növləri bədəninin hər iki tərəfinin 
ortasında, uzunluq zolağı boyunca yerləşmiş hüceyrələri vasitəsilə səs dalğaları yaymaqla yaranmış 
t
əzyiqi tanıya bilirlər.  
(ç) Okeanoloq Robert Bercesin fikrinc
ə, quruda yaşayan heyvanlar kimi, əks cinsin nümayəndələrinin 
diqq
ətini cəlb etmək üçün balıqlar da müxtəlif siqnallardan, məsələn, qanadlarının hərəkətlərindən 
istifad
ə edirlər.    
(d)  Sualtı  gəmilərin heyəti öz səslərini ört-basdır  etmək  üçün  su  heyvanlarının  səslərindən istifadə 
edirl
ər. 
 
 
32.
  
İki müddəa verilir: 
•
 
Heç bir şahmatçı iradəsiz deyildir. 
•
 
B
əzi şahmatçılar yaxşı siyasətçidirlər. 
 
Aşağıda sadalananlardan bu iki müddəadan hansı irəli gəlir? 
 
(a) B
əzi siyasətçi iradəsizdir 
(b) B
əzi siyasətçi iradəsiz deyildir 
(c) B
əzi iradəsiz adam siyasətçi deyildir 
(ç) B
əzi şahmatçılar  nə siyasətçi, nə də iradəsizdirlər 
(d) B
əzi adamlar siyasətçi, həm də iradəsizdirlər, lakin onların arasında şahmatçılar yoxdur. 
 
83

---