Varliğimiz

 

46 

baycanda  öz  ata-baba  mǝdǝniyyǝtinǝ  sevgi  bǝslǝyǝn  gǝnc 

nǝsillǝr, özlǝrini Ona borçlu bilirlǝr. 

Bu  vǝfalı  övlad,  iĢindǝ  elǝ  bir  müqavimǝt  vǝ  dayanıĢ 

göstǝrdi  ki,  Azǝrbaycan  Türkcǝsinin  heysiyyǝti  yenidǝn 

azǝrbaycanlılara qaytarıldı. 

Rǝhmǝtli Dr. Heyǝtin öz nǝsli vǝ sonrakı nǝsillǝr, ana 

dillǝrinin  tapdalanması  nǝticǝsindǝ  uğradıqları  hǝqarǝtlǝr-

dǝn  bir  dǝfǝlik  qurtuldular  vǝ  gördülǝr  ki,  bu  hǝqiqi 

sǝrmayǝ  onlara  ana  damarlarından  belǝ  yaxındı  vǝ  bu 

sǝrmayǝni iĢǝ salmaq üçün ciddi bir zǝrbǝyǝ ehtiyac vardı. 

Dr.  Cavad  Heyǝtin  böyük  ruhuna  salam  olsun.  Öz 

anaları  vǝ  ana  dillǝrinin  xatirǝsini  Dr.  Heyǝtin  insane-

severliyi ilǝ xatırlayanlara da salam olsun. 

Ġndi  Dr.  Heyǝt,  Azǝrbaycan  xalqının  kollektiv  yad-

daĢının bir parçasıdır. Bu igit övladın, Azǝrbaycanın gǝnc 

nǝsli  vǝ  sonrakı  nǝsillǝrinin  mǝnǝvi  atası  Dr.  Cavad  He-

yǝtin ruhuna salamlar olsun. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

47 

 

 

CAVAD HEYƏT HƏQĠQƏTƏN UNĠKAL 

ġƏXSĠYYƏT ĠDĠ 

                                

Anar, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, 

yazıçı (Azərbaycan) 

 

Abbas  Səhhət  deyirdi  ki,  Sabirin  Ģeirləri  Ġran  inqi-

labına bir ordudan ziyadə xidmət göstərib. Cavad Heyət də 

Ġranda  Azərbaycan  dilinin  yaĢaması  üçün,  Quzeydə 

yaranan ədəbiyyatımızın Güneydə təbliği üçün, tariximizi 

təhrif edənlərə tutarlı, məntiqli  elmi  cavablar verməkdən 

ötrü  bəlkə də, yüz kiĢinin görə bilməyəcəyi iĢi təkbaĢına 

görürdü.  Bir  vaxtlar  o  da  böyük  alim  və  Ģair  olan  Həmid 

Nitqi  onunla  bərabər  bu  çətinliklərə  sinə  gərir,  bu  ağır 

yükü çiyinlərində birgə daĢıyırdılar. 

Cavad  bəy:  "Həmid  Nitqi  Ġranda  olmayanda  özümü 

tənha, kimsəsiz hiss edirəm‖- deyərdi. Nitqinin vəfatından 

sonra Cavad  bəy  bu fəaliyyətində   demək olar ki, yalnız 

qaldı,  amma  yolundan  dönmədi,  amalından  çəkinmədi, 

həmiĢəki Ģövqlə, enerjiylə, həvəslə və əzmlə mübarək dö-

yüĢünü davam etdirdi. 

Bu  doğrudan  da  əsl  döyüĢ  idi.  Millətin  tarixini azdır-

mağa,  dilini  unutdurmağa,  sıradan  çıxarıb  ancaq  küçədə, 

bazarda  saxlamağa  rüsxət  verənlərə,  ümumiyyətlə,  xalqın 

varlığını  danmaq  istəyənlərə  Cavad  bəy  varlığıyla  cavab 

verirdi.  Həm    böyük    mənada,  yəni  özünün  bu  dünyada 

varlığıyla,  həm  də  nəĢr  etdiyi  "Varlıq"  dərgisinin  böyük 

hərflə  yazılan  adıyla.  "Varlıq"  –  varlığımızın  sübutu, 

özlüyümüzün təsdiqiydi. 

---

 

48 

Cavad  Heyət  həqiqətən  unikal  Ģəxsiyyət  idi.  Dünyaca 

məĢhur  həkim,  həkimliyiylə  ən  yüksək  məqamlara  çata 

bilən, beynəlxalq miqyasda tanınan cərrah, bu qədər uğur 

qazandığı  peĢəsiylə  kifayətlənmədi,  insanların  tək  bir 

fiziki  sağlamlığının  keĢiyində  durmaqla  yetinmədi, 

xalqının  mənəvi  səhhətinin  də  qayğısını  çəkdi.  Ensiklo-

pedik  biliklərə  malik  olan  poliqlot  –  Avropa  və  ġərq 

dillərində  yüzlərlə mənbəyə istinad edərək millətinin Ģərə-

finə,    ləyaqətinə    sahib  çıxdı,  milli  heysiyyətimizi    növ-

növ qarayaxmalardan qorudu. 

Cavad  Heyət  hər  yerdə  nüfuzu,  yeri  bilinən  Ģəxsiyyət 

idi.  Avropa  ölkələrində  elmi-tibbi  konfranslarda  da,  Ġstan-

bulda  türkoloji toplantılarda da, Tehranda, Təbrizdə yorul-

maz maarifçilik fəaliyyətində də, son illər Bakıda xəstələrə 

Ģəfa verəndə də o  böyük ürəyinin səsiylə  hərəkət edirdi. 

Cavad  bəy  haqqında, onunla səmimi görüĢlərim, söh-

bətlərim barədə çox Ģeylər  yaza  bilərdim və  yazacağam... 

Ġndi bu qısa vida sözləriylə kifayətlənirəm. 

Cavad Heyətin yoxluğunu, onun elmi, ədəbi, mənəvi hə-

yatımızda nə qədər  önəmli  yer tutduğunu bundan sonra da-

ha dəqiq və dərindən dərk edəcəyik. Yeri həmiĢə görünəcək. 

Son  illər  səhhətində  yaranan  narahatlıqlar  bu  böyük 

insanın fəaliyyətinə nisbətən təsir etmiĢdi, amma bu yaĢda 

belə  soydaĢlarımızla  bağlı  olan  tədbirlərdən  qalmamağa 

çalıĢırdı: hər zaman öz ziyalı mövqeyini ortaya qoyurdu və 

bu  münasibətlər  hər  zaman  vaxtında,  məqamında  olması, 

gərəkliliyi,  barıĢdırıcılığı  ilə  seçilirdi.  Həm  də  dostlarına, 

xüsusilə  səhhəti  ilə  qayğılanan  arxadaĢlarına  son  mənzi-

linin Bakıda olması arzusunu dilə gətirirdi. 

Böyük azərbaycanlının müstəqil Azərbaycanın baĢkən-

dində  dəfn  olunması  onun  halal  haqqıdır.Cavad  Heyətin 

yeri  hər  zaman  görünəcək  və  o,  hər  bir  azərbaycanlının 

ürəyində, oxucularının qəlbində yaĢayacaq 

---

 

49 

 

 

 

 

ĠSLAM MƏDƏNĠ BÖLGƏSĠNĠN  

TƏBĠB VƏ MÜTƏFƏKKĠRĠ 

 

Zümrüd Quluzadə, 

ictimai xadim, filosof (Azərbaycan) 

 

Dövrümüzün  ensiklopedist  alimi,  filosofu,  ictimai  si-

yasi  xadim,  XX-XXI  əsr    Ġslam  mədəni  bölgəsinin  Ġbn 

Sinası,  təbib  və  mütəfəkkiri  CAVAD  HEYƏT  bundan 

sonra çoxĢaxəli irsinin tədqiq və təbliği ilə və yaddaĢlarda 

qalan yüksək insanpərvərliyi ilə yaĢayacaq.. 

Azərbaycan xalqının bir xalq kimi kimliyini və yüksək 

mədəniyyətini  dünyaya  bəyan  edən  müasir  tarixə  bu 

xalqın azadlıq və ləyaqəti uğrunda mübariz kimi daxil olan 

Dr.  Cavad  Heyət,  məzarının  Bakı  və  ya  Təbrizdə,  yəni 

vətəni Azərbaycanda olmasını vəsiyyət etdi. 

Beynəlxalq  elmi  informasiya  məkanında  dünya  mə-

nəvi  mədəniyyəti tarixi kontekstində  Ġslam bölgəsi mədə-

niyyəti və onun ayrılmaz hissəsini təĢkil edən türk, o cüm-

lədən  azəri  türklərinin  mədəniyyətinin  lazımi  səviyyədə 

dəyərini  almadığını  görən  Cavad  bəy  ömrü  boyu  bölgə 

xalqının  ləyaqətini  yüksək  məharətlə  müdafiə  etmiĢdir. 

Alimin  çoxsaylı  əsərləri    XX  –  XXI  əsr  elmi  –  tibb,  fəl-

səfə,  dinĢünaslıq,  tarix,  dilçilik,  ədəbiyyat  və  digər  sahə-

lərdə  dəyərli  töhfələrdir.  Dövrümüzün  elmi  və  mənəvi 

inkiĢafında  özünəməxsus  yer  tutan  alimin  irsinin  tədqiqi 

və təbliği ilk növbədə həmvətənləri olan Azərbaycan türk-

lərinin  baĢucalığıdır.  Yüksək  mənəviyyat  sahibi,  söz  və 

---