ВәҺҺабијЈӘтин сијаси тарихи тарихи

 
82 
                                                                                                                                  
7-Şeyx Əta Məkkinin “Əssarimul-muhnədi fi unqin-nəcdi” adlı kitabı. 
8-«Əs-suyufus-siqalu  fi  ə`naqi  mən  ənkərə  minəl-övliya»,  Beytul-Müqəddəs 
alimlərindən birinin kitabıdır. 
9-«Təhrizul-ətciya ələl-istiğasəti bil-ənbiya», Şeyx Əbdüllah ibn İbrahimin kitabıdır 
10-«Əl intisaru lil-övliyail-əbrar», Şeyx Tahir Hənəfinindir. 
11-Seyyid  Ələvi  ibn  Əhməd  Həddad  demişdir  ki,  Məkkə,  Mədinə,  Ehsa,  Bəsrə, 
Bağdad, Hələb, Yəmən və sair İslam şəhərlərində dördlük təşkil edən məzhəbin böyük 
alimlərinin Məhəmməd ibn Əbdül-Vəhhaba verdikləri cavabların – istər nəsr, istərsə də 
şe`r şəklində – sayı-hesabı  yoxdur. Bəhreyn hənbəlilərindən və  Ali Əbdür-Rəzzaqdan 
olan  bir  şəxs  onların  hamısını  mənim  üçün  gətirmişdi  ki,  səfərdə  olduğum  üçün  onun 
üzünü köçürmək mümkün olmadı. Amma onların hamısını mütailə etdim. 
12-«Əl-əqvalu lil-övliyail-əbrar», Şeyx Tahir Hənəfi. 
13-«Əl-əqvalul-mərziyyə fir-rəddi ələl-vəhhabiyyə», Şeyx Əta Dəməşqi. 
14-«Ğovsul-ibad  bəyanur-rəşad»,  Şeyx  Müstafa  Həmmami  Misri.  O,  “Əl-əzhər”in 
alimlərindən idi rə 1368-ci hicri-qəməri ilində vəfat etmişdir. 
15-«Səadətud-dareyn», Şeyx İbrahim ibn Osman Səmhudi. 
16-«Ənnuquluş-şər`iyyə  fir-rəddi  ələl-vəhhabiyyə»,  Şeyx  Həsən  ibn  Ömər  Şətti 
Hənbəli Dəməşqi. 
17-Peyğəmbərlərə  və  övliylara  təvəssül  etməyin  hökmündə  bir  risalə,  Şeyx 
Məhəmməd ibn Hüseyn Məxluf Maliki Misri, 1355-h.q ilində vəfat edib. 
18-«Əl-məqalatul-vafiyə  fir-rəddi  ələl-vəhhabiyyə»,  Həsən  Xəzbək.  O,  qadın  və 
kişiliyindən asılı olmayaraq başı qırxmağı vacib, onu tərk edəni isə vacibul-qətl hesab 
edirdi. (“Firqeyi vəhhabi və pasox be şübehati an”, səh.27-28-29)  
Vəhhabilərin Hicazı işğal etdiklərindən sonra onların nəzəriyyəsinin rədd olunması 
üçün yazılan kitablar: 
1-«Əl-usulul-ərbəə fi tərdidil-vəhhabiyyə», Xacə Məhəmməd Həsəncan Hindi. 
2-«Əl  münhətül-vəhbiyyə  fir-rəddi  ələl-vəhhabiyyə»,  Şeyx  Davud  Bəni  Süleyman 
Nəqşbəndi Bağdadi, 1299-cu hicri ilində vəfat edib. 
3-«Əl-fəcrus-sadiqu  fir-rəddi  əla  münkirit-təvəssüli  vəl-kəramati  vəl-xəvariq», 
Cəmil Əfəndi Sidqi Vəhhabi. 
4-«Şəvadihul-həqq  fil-istisağəti  liseyyidil-xəlq»,  Şeyx  Yusif  Pünhani  Fələstini, 
1350-ci  h.q  ilində  vəfat  etmişdir.  O,  həm  İbn  Teymiyyənin,  həm  də  Məhəmməd  İbn 
Əbdül-Vəhhabın nəzərini rədd etmişdir. 
5-«Ət-təvəssülü bin-Nəbiyyi və cəhələtul-vəhhabiyyin», İbn Hamid ibn Mərzuq. 
6-«Təthirul-fuad  min  ünsil-e`tiqad»,  Şeyx  Məhəmməd  Nəcib  Mutii  Hənəfi,  “Əl-
əzhər” universitetinin böyük alimlərindəndir. 
7-«Kəşfun-nuri ən əshabil-qubur», Əbdül-Ğəni Əfəndi Nablosi. 
8-«Seyful-əbraril-məsluli ələl-fuccar», Məhəmməd Əbdürrəhman Hənəfi. 
9-«Seyful-Cəbbaril-məsuli ələl-ə`dail-əbrar», Şah Fəzl Rəsul Qadiri. 
10-«Təhəkkümül-müqəllidin  liməniddəa  təcdidəd-din»,  Məhəmməd  ibn  Əbdül-
Rəhman ibn Əfaliq. 
11-«İzhaqül-batili  fi  rəddil-firqətil-vəhhabiyyət»,  İmamul-Hərəmeyn  Məhəmməd 
ibn Davud Həmdani. 
12-«Əl-məatul-fəridətu fil-məsailil-mufidə», Seyyid İbrahim Rəfai. 
13-«Ziyaus-sudurul-münkirit-təvəssül  bi  əhlil-qubur»,  Zahirşah  Miyan  ibn  Əbdül-
Əzim (İstanbul çapı)  
14-«Əl-ovraqul-Bağdadiyyətu  fir-rəddi  ələl-vəhhabiyyət»,  Şeyx  İbrahim  Ravi 
Samirrai  

---

 
83 
Bu kitabların sayı 42-yə çatır. Onlardan bəziləri aşağdakılardır: 
1.Əhməd ibn Əli Bəzri Şafeinin risaləsi. 
2.Əbdül-Vəhhab ibn Bərəkat Şafeinin risaləsi. 
3.Şeyx Əttarinin “Əssarimul-hindi fi unuqun-Nəcdi” adlı risaləsi. 
4.“Əl-məqalatul-vafiyə fir-rəddi ələl-vəhhabiyyə”, Möhsün Xəzbək. 
5.“Əl-əqvatul-məziyyətu  fir-rəddi  ələl  vəhhabiyyə”,  Şeyx  Əta 
Əlkəsəm.
1
  
Vəhhabilərin  İraqda  (xüsusilə  Kərbəlada)  şiə  rəhbərlərinin  şərif 
qəbirlərinə  və  məqbərələrinə  qarşı  rəva  gördükləri  çirkin  işlər  və  ağır 
cinayətlərə  görə  (gələn  fəsillərdə  onların  barəsində  söhbət  olunacaq) 
şiələr vəhhabiyyətlə və onun banisi ilə müxalifətə qalxdılar, bu firqənin 
rədd  olunması  ilə  əlaqədar  çoxlu  kitablar  yazmağa  başladılar.
2
    “Şiə 
alimləri tərəfindən Məhəmməd ibn Əbdül-Vəhhabın batil əqidəsinin rədd 
olunması  üçün  yazılan  ilk  kitab  Mərhum  Şeyx  Cəfər  Kaşiful-ğitanın 
(1228-ci  h.q  ilində  vəfat  etmişdir)  “Mənhəcur-rəşad”  kitabıdır.
3
  Bundan 
əlavə, mərhum Şeyx Ağa  Bozorg Tehrani  “Əz-zəriətu ila təsanifuş-şiə” 
                                                                                                                                  
(Firqeyi vəhhabi vəpasox be şübehati an kitabı, səh.60-61)  
1
 Fəqihi Əliəsğər. “Vəhhabilər”, “İntişarati Səba”, Tehran, 1352, 1-ci çap, səh.239 
2
 Vəhhabilərin barəsində şiə kitabları aşağdakılardır: 
1. «Mənhəcur-rəşad», məşhur fəqih Şeyx Cə`fər Nəcəfi Kaşiful-ğita (1228-ci h.q-də 
vəfat edib)  
2. «Məsiri talibi», Mirzə Əbu Talib İsfahani  
3. «Töhfətül-alim», Mir Əbdül-Lətif Şuştəri 
4. «Mir`atul-əhval cəhannəma», Ağa Əhməd Behbahani Kermanşahi 
5. «Ər-rəddu ələl-vəhhabiyyət», Şeyx Məhəmməd Cavad Bəlaği 
6-”Ər-rəddu ələl-vəhhabiyyət”, Mirzə Məhəmməd Əli Ordubadi Qərəvi 
7.  «Kəşful-irtiyab  ən  ətbai  Məhəmməd  ibn  Əbdül-Vəhhab»,  Seyyid  Möhsün  Əmin 
Amuli  
8. «Əl-bərahinul-hələbiyyətu fi rəddi təşkikatil-vəhhabiyyət». 
9. «Ər-rəddu ələl-vəhhabiyyət», Şeyx Hadi ibn Şeyx Abbas Kaşiful-ğita Nəcəfi 
10.  «Rəddi  bər  vəhhabiyyət»,  Şeyx  Məhdi  ibn  Məhəmməd  Əli  Fiqihul-İslam 
İsfahani 
11.  «Əl-ayatul-bəyyinatu  fi  qəm`il-bidəi  vəz-zəlalat»,  Şeyx  Məhəmməd  Hüseyn 
Kaşiful-ğita 
12.  «Əl-məşahidul-məşrufətu  vəl-vəhhabiyyun»,  Şeyx  Məhəmməd  Əli  ibn 
Məhəmməd Cə`fər 
13.  «Əl-hadi,  rəddu  kəşfiş-şübəhati  Məhəmməd  ibn  Əbdül-Vəhhab»,  Şeyx 
Məhəmməd Hüseyn Fəlusi  
14. «Kəşfun-niqab ən əqaidi Əbdül-Vəhhab», Seyyid Əli Nəqi Hindi 
15. «Həzyun hiyəl-vəhhabiyyə», Şeyx Məhəmməd Cavad Muğinə 
16. «Vəhhabilər», Əli Əsğər Fəqihi 
Qəzvini Məhəmməd Hüseyn. “Firqeyi vəhhabi və pasoxe şübhəhaye anha”, səh.61-
62)  
3
 Sübhani Cə`fər, “Fərhəngi əqaid və məzahibi İslami”, 1-ci cild, səh.36 

---