VəLİyev dünyamali əMİr oğLU
Yüklə 3,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
64 bon bazarı, beynəlxalq bazar və müddətli əməliyyatlar bazarı. Türkiyədə hal-hazırda ən liberal valyuta rejimi fəaliyyət göstərir. Türk lirəsinə tam dönərlilik statusu verilməklə yanaşı 1989-cu ildən sonra xarici fiziki və hüquqi şəxslər İstanbul Birjasında tam sərbəst əməliyyat apara bilərlər. Həmin Birja dünyanın aparıcı Maliyyə Birjalarının tam hüquqlu üzvüdür. Hal-hazırda İstanbulun dünya maliyyə mərkəzlərindən birinə çevrilməsi üçün ciddi iş aparılır. Ölkənin nəhəng maliyyə institutları, o cümlədən, Mərkəzi Bank həmin şəhərə köçürülür. Türkiyədə mövcud olan liberal valyuta rejiminin əsasları aşağıdakılardır: - Türkiyədə yerləşmiş fiziki və hüquqi şəxslər istədikləri qədər valyuta saxlaya bilər, banklar, müəssisə və özəl maliyyə təşkilatlarından istədikləri qədər valyuta satın ala bilərlər, onların xaricə valyuta transferləri və xarici banklarda valyuta hesabı açmaları sərbəstdir. - Müəssisələr maliyyə ehtiyaclarının ödənilməsi üçün xaricdən istədikləri qədər kredit ala bilərlər. - Türkiyədə yerləşən fiziki və hüquqi şəxslərin xaricdə ticarət əməliyyatları aparmaları üçün kapital ixrac etmələri sərbəstdir. Yalnız müəyyən məbləğdən çox olduqda səlahiyyətli orqandan icazə almalıdırlar. Xarici ticarətin liberallaşdırılması və ixracatın hərtərəfli təşviq olunması ölkənin xarici ticarət əlaqələrinə böyük dinamizm gətirmişdir. Xarici ticarət dövriyyəsi 1990-2001-ci illər ərzində iki dəfə artmışdır. İxracat 22, 3 mlrd. dollardan 30 mlrd. dollara çatmışdır. 2002-2005-ci illərdə isə ixracat 2, 5 dəfə artaraq 36mlrd. dollardan 85 mlrd. dollara yüksəlmişdir. Hal-hazırda ölkənin ixracatı 120 mlrd. dolları keçmişdir. Türkiyə bu dövrdə xarici ticarətin dinamizmi göstəricisinə görə dünyada ən yüksək olan 10 ölkə sırasına daxildir. Xarici kapitalın və yeni texnologiyanın ölkəyə daha intensiv daxil olmasını, ixracat üçün kapital qoyuluşlarının artırılmasını, xarici maliyyə və ticarət imkanlarından daha geniş istifadə edilməsini təmin etmək məqsədilə ölkədə «azad zonalar» yaradılmasına və inkişaf etdirilməsinə ciddi fikir verilir. 1985-ci ildə «Sərbəst Bölgələr Qanunu» qüvvəyə minmişdir. 1987-ci ildə Mersin və Antalya azad zo- naları açılmışdır. 2002-ci ilə qədər cəmisi 21 sərbəst zona açılmış və fəaliyyət göstərir. Həmin zonalarda aparılan ticarət həcmi 11, 5 mlrd. dollara çatmışdır. [307, s. 264]. 65 MÜSTƏQИL SOSИAL-ИQTИSADИ ИNKИŞAF YOLUNUN START ŞƏRTLƏRИ Az ə rbaycan xalq ı ə srl ə r boyu m ü st ə qillik h ə sr ə tind ə idi. Biz m ü xt ə lif d ö vrl ə rd ə ba ş qa-ba ş qa d ö vl ə tl ə rin t ə rkibind ə ya ş am ışı q. Amma ö z milli x ü susiyy ə tl ə rimizi itirm ə mi ş ik. İlham ƏLIYEV, Az ə rbaycan Pespublikas ı n ı n Prezidenti 3.1. Azərbaycanın müstəqillik əldə etdiyi dövrdə təbii və iqtisadi potensialının ümumi xarakteristikası. A zərbaycan Respublikası Qafqaz dağlarının Cənub-Şərq yamaclarında yerləşmiş və Şimalda Rusiya Federasiyası, Şimali-Qərbdə Gürcüstan, Cənubi-Qərbdə Ermənistan və Türkiyə, Cənubda İranla həmsərhəddir. Ölkənin Şərqi Xəzər dənizi ilə əhatə olunmuşdur. Azərbaycanın ərazisi 86, 6 min kv. km. -dir və təxminən Portuqaliyanın ərazisinə bərabərdir. Sovet İmperiyasının süqutu ərəfəsində - 1990-cı ildə Respublika 8, 6 milyonluq əhalisi ilə Sovet İttifaqı Respublikaları arasında 6-cı yeri, Qafqazda isə birinci yeri tuturdu. Əhalinin 54%-i şəhərlərdə, 46%-i isə kəndlərdə yaşayırdı. Azərbaycanlılar ümumi əhalinin 78, 2%-ni təşkil edirdi. Əhalinin sıxlığı kifayət qədər yüksəkdir və hər kv. km-ə 82 nəfər düşür. Əhali nisbətən gəncdir: 15 yaşdan aşağı olanlar əhalinin 33%-ni təşkil edirdi. Azərbaycan, ümumiyyətlə, dağlıq ölkə olmaqla yanaşı topoqrafik görünüşü xeyli fərqlidir. Bir tərəfdə qarlarla örtülmüş uca dağlara, digər tərəfdə isə dəniz səviyyəsindən aşağı olan torpaq sahələrinə rast gəlmək mümkündür. Ölkə çox zəngin yeraltı sərvətlərə malikdir. Onların ən əhəmiyyətliləri neft və təbii qazdır. Bu iki resurs tarixən Azərbaycan iqtisadiyyatının lokomativi hesab olunur və kimya sənayesinin xammal bazasını təşkil edir. Azərbaycan dünyanın ən qədim neft hasil edən ölkələrindən biridir. XX əsrin əvvəllərində dünya neft hasilatının 50%-i Azərbaycanın payına düşürdü. 1920-ci ildə Azərbaycan bolşeviklər tərəfindən işğal edildikdən sonra neft sənayesi yüksək sürətlə inkişaf etdirildi. İkinci dünya müharibəsi dövründə SSRİ-nin aşkar edilmiş bütün neft ehtiyatları və onun hasilatı demək olar ki, Azərbaycanda cəmlənmişdir. Ural və Qərbi Sibirdə yeni yataqlar aşkar olunduqdan sonra Azərbaycan SSRİ-də neft sənayesinin mərkəzi rolunu itirdi: 1990-cı ildə SSRİ-nin neft hasilatında onun payı cəmisi 2% təşkil edirdi. Bundan başqa, Azərbaycan digər zəngin yeraltı sərvətlərə də malikdir. Onların arasında dəmir, kobalt, qurğuşun, sink, qızıl, molibden, xrom, mis yataqlarında böyük ehtiyatlar mövcuddur. Burada alunit, barıt, duz, litoqraf daşı kimi qeyri-mədən yataqlarına da rast gəlinir. Ölkə kirəc, gil, mərmər və başqa inşaat materialları ilə də zəngindir. Torpaq çeşidləri və iqlim xüsusiyyətləri də Azərbaycanı dünyanın nadir incisinə çevirmişdir. Belə ki, dünyada mövcud olan on bir müxtəlif iqlim zonasının çoxuna Azərbaycanda rast gəlmək mümkündür. Dünyanın mövcud torpaq növlərinin demək olar ki, hamısı bu ölkədə mövcuddur. İqlim və torpaq baxımından malik olduğu bu rəngarənglik Azərbaycanı bitki növlərinə görə də çox zənginləşdirir. Belə ki, mütəxəssislər burada bitki növü sayının 4100 ətrafında olduğunu qeyd edirlər. Bunların təxminən 10%-nə keçmiş SSRİ-nin heç yerində rast gəlmək mümkün deyildir. Ölkə taxıl bitkilərinin geniş çeşidlərini yetişdirmək üçün zəngin bazaya malikdir. Torpaqlar kifayət qədər münbitdir (Bakı ətrafındakı şoran torpaqlar nəzərə alınmasa). Azərbaycan 150 ildən çox bir müddət ərzində Rusiya imperiyasının tərkibində olmuş və onun qanunları əsasında yaşamışdır. XX əsrdə onun müqəddəratına üç mühüm hadisə təsir göstərmişdir: 1. 1920-ci ildə müstəqil Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin Qızıl Ordu tərəfindən işğal edilməsi və ölkənin milli müstəqilliyinin ləğvi; 2. İşğal olunduqdan sonra SSRİ-nin tərkib hissəsi kimi mövcud iqtisadi sistemin təbii Yüklə 3,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|