Vii. Uluslararasi

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

332 

öncelikle  ustaların  hammadde  temin  etme  sıkıntısının  yerel  yönetimlerin 

müsaadesiyle  çözülmesi,  birçok  kamu  kurum  ve  kuruluşunun  sanatın 

canlandırılmasına  yönelik  işlevsel  projeler  yürütmesi,  Üniversitelerin  ilgili 

birimlerinin tasarım konusunda ustalara yardımcı olması, ürünlerin kooperatifleşme 

yoluyla  aracı  olmadan  satılması,  yörede  sanatsal  festival,  şenlik  ve  fuarlar 

düzenlenmesi,  sanatın  tanıtılması  ve  teknolojik  anlamda  ustalara  destek 

sağlanması yörede sanatın canlandırılmasını sağlayacaktır. 

KAYNAKÇA 

ACARTÜRK,  Buket;  Toprağın  Binlerce  Yıllık  Macerası,  Acta  Turcıca-Çevrimiçi 

Tematik Türkoloji Dergisi, Cilt: IV(1), s: 1-17, 2012. 

GÜNER,  Güngör;  Anadolu

’da  Yaşamakta  Olan  İlkel  Çömlekçilik, 

I.  Uluslar  arası 

Pişmiş  Toprak  Sempozyumu:  Ağustos-Eylül  2001-  Eskişehir:  Bildiriler(  s:  1-4), 

2001. 

ORAL,  Emel  Mülayim;  Göller  Yöresinde  Geleneksel  Çömlekçilik  Sanatı,  Sanat 

Dergisi, No: 14, Mayıs- Haziran, s: 110-121. 2006 

Kaynak Kişiler: 

İbrahim ÖNEN (59), İlkokul Mezunu, Çömlek ustası, Gölbaşı 

Ahmet ÖNEN (56), İlkokul Mezunu, Çömlek ustası, Gölbaşı 

Mustafa ÖNEN (47), İlkokul Mezunu, Çömlek ustası, Gölbaşı 

---

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

333 

OSMANLI’DAN CUMHURİYET’İN İLK YILLARINA “TÜRK HEYKEL SANATI” 

 (“TURKISH SCULPTURE” FROM THE OTTOMAN EMPIRE THROUGH THE 

EARLY YEARS OF THE REPUBLIC) 

 Ayça TUFAN



 

ABSTRACT 

After the foundation of the Turkish Republic in 1923, a rapid improvement 

in  all  of  the  fields  was  seen  in  the  country.  Aiming  to  develop  the  country  and 

create all out of nothing, the young Republic couldn’t ignore the field of art. Mekteb 

Sanayi-i Nefise, which began education in 1883 during the Ottoman Empire period, 

has continued its duty as The Academy of Fine Arts since 1928. Having carried out 

by few  sculptors  raised  in  the  country throughout  the early  years  of the  Republic, 

the education verged to a new path in 1937 when Rudolph Belling was appointed 

to  the  Academy  of  Fine  Arts.  Therefore,  this  study  examines  the  period  between 

1883 and 1937 which coincides with the pre-Republic period and early years of the 

Republic.  Thanks  to  their  educationist  approach,  those  remarkable  artists  of  the 

examined  era  have  also  contributed  to  the  training  of  further  extremely  important 

artists. While focusing on the first sculptors raised within the mentioned period and 

the  initial  examples  of  the  formation  process  of  the  Turkish  art  of  sculpting,  the 

study further pools the outstanding artworks. Names who contributed to the period 

are mentioned throughout the paper, ranging from İhsan Özsoy, the first student of 

Mekteb  Sanayi-i  Nefise,  to  Ali  Hadi Bara  who  trained  many important  artists,  and 

from  Sabiha  Bengütaş,  the  first  woman  sculptor,  to  Kenan  Yontuç,  who  sculpted 

the first bust of Atatürk. 

GİRİŞ 

Türkiye’de  pek  çok  şey  gibi  heykel  sanatı  da,  Cumhuriyetle  birlikte 

bağımsızlığını  ilan  etmiştir.  Her  ne  kadar  ilk  güzel  sanatlar  okulu  (Sanayi-i  Nefise 

Mektebi  Alisi,  günümüz  Mimar  Sinan  Güzel  Sanatlar  Üniversitesi)  1882  yılında 

Osmanlı  İmparatorluğu  döneminde  eğitim  vermeye  başladıysa  da,  heykelin 

kamusal  alanda  boy  göstermek  ve  varlığını  kabul  ettirmek  için  Cumhuriyeti 

beklemesi gerekecektir. 

Osmanlı  döneminde  yetişmiş  az  sayıdaki  heykelciden  bir  kısmı  1923 

sonrasına da tanıklık etmiş ve genç Cumhuriyete kıymetli eserler vermiştir. 1937’de 

Rudolf Belling göreve başlayıncaya kadar ki dönemde ilk heykelcileri de yetiştiren 

bu isimler, İhsan Özsoy, Mehmet Mahir Tomruk ve Nijad Sirel’dir. 1867-1944 yılları 

arasında  yaşamış  olan  İhsan  Özsoy,  Sanayi-i  Nefise’nin  ilk  öğrencisi  olmuş, 

buradaki  eğitimini  tamamladıktan  sonra  Fransa’ya  gönderilmiştir.  Okulun  ilk 

öğretmeni  olan  Osgan  Efendi’nin  (Yervant  Osgan  1855-1914)  emekliye 

ayrılmasıyla birlikte de mezun olduğu okula öğretmen olarak dönmüştür. Okulun bir 

diğer  hocası  ise  İhsan  Özsoy’un  öğrencisi,  Sanayi-i  Nefise  sonrasında  eğitimine 

Almanya’da devam eden Mehmet Mahir Tomruk (1885-1949)’dur. Başka bir önemli 



 

Öğr.

 

Gör., Yıldız Teknik Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Bileşik Sanatlar Anasanat 

Dalı, İstanbul. 

---

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

334 

isim  de  Almanya’da  eğitim  görmüş  ve  bir  süre  Sanayi-i  Nefise’de  öğretmenlik 

yapmış  Nijad  Sirel  (1897-1957)’dir.  Bursa’da  bulunan  Atlı  Atatürk  Heykeli,  Sirel’in 

imzasını  taşımaktadır.  Bu  heykelcilerin  yanı  sıra  İsa  Behzad  (1875-1916)  çok  az 

sayıda  da  olsa  çalışmaları  günümüze  ulaşmış  sanatçılardan  biridir.  Ayrıca  kimi 

kaynaklar  Mesrur  İzzet,  Mehmet  Bahri  ve  Basri  isimlerini  de  Cumhuriyet  öncesi 

heykelciler arasında saymaktadır. 

Ünlü  heykelci  Hüseyin  Gezer,  “Cumhuriyet  Dönemi  Türk  Heykeli”  isimli 

kitabında, ilk Cumhuriyet kuşağı heykelcilerini; Ratip Aşir Acudoğu (Acudoğlu), Ali 

Hadi Bara, Zühtü Müritoğlu, Mustafa Nusret Suman, Ahmet Kenan Yontuç, Sabiha 

Bengütaş,  Nermin  Faruki  olarak  belirler.  Gezer’in  belirlediği  yedi  isim  de  Türk 

heykel tarihinde çok önemli yer tutar. Türkiye’deki eğitimleri sonrasında Avrupa’da 

çeşitli  atölyelerde  çalışmaya  devam  eden  bu  sanatçılar  plastik  açıdan  son  derece 

etkileyici  heykeller  ortaya  koymuşlardır.  Yabancı  uzmanların  heykel  eğitimine 

katkılarını  göz  ardı  etmeden  denilebilir  ki, metinde  adı  geçen  sanatçılar  kısa  süre 

içerisinde  alanlarında  yetkin,  yeniliğe  açık  ve  üretken  tavırlarıyla  hem  ülkenin 

yabancı eğitimci hem de yabancı anıtçılara olan ihtiyacını ortadan kaldırmışlardır.  

Metin,  Cumhuriyet  döneminin  ilk  heykelcileri  olarak  kabul  edilen  yedi  ismi 

bir araya getirirken çoğunlukla unutulmaması gereken yönleriyle ilgili bilgiler verir. 

Ratip Aşir Acudoğu (1897/8-1957) 

Resim 1: Fahriye Yen Başı       Resim 2: Menemen Anıtı 

Geleneksel  anlamda  figüratif  işler  üreten  sanatçı,  1918  yılında  Sanayi-i 

Nefise’ye  girerek  İlhan  Özsoy’un  öğrencisi  olur.  1920’de  Münih  Güzel  Sanatlar 

Akademisi’ne  sonra  da  Paris’de  Académie  Julian’a  devam  eder.  Soyutlamaya 

yönelmeyen figüratif heykel ve anıtlarıyla tanınan sanatçının 1932 tarihli Menemen 

Anıtı  en  bilinen  çalışmalarındandır.  Ölümünden  sonra  Hadi  Bara  tarafından 

hazırlanan  bir  metinde  Bara,  Acudoğu’yu  plastik  olarak  şu  sözlerle 

anlatır: “Romantik  ve  hassas  mizacı,  Ratip’i  hiçbir  zaman  abstraksyon  ve 

nonfigüratif  bir  san’at  anlayışına  sevketmemiş,  ele  aldığı  mevzuları,  an’anevi  ve 

klasik kaideler dahilinde, azami ifadesine götürmüştür.” 

1

  

Ali Hadi Bara (1906-1971) 

Ali  Hadi  Bara,  iyi  bir  heykelci  olmanın  yanında  Güzel  Sanatlar 

Akademisi’ndeki  hocalığı  ile  de  Türk  heykel  sanatı  tarihindeki  en  önemli 

isimlerinden  biridir.  Sanayi-i  Nefise’deki  eğitimine  devam  ederken  1927’de 

1

 

http://mimoza.marmara.edu.tr/~avni/ERZiNCAN/heykel/

 

---