Vii. Uluslararasi

 

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ 

329 

 

2. 4. Sucuk/ Rulo Makinesi 

Bu  makine  vakumlu  kil  makinesinden  çıkarılan  kili,  yapılacak  ürüne  göre 

küçültüp depolamada ve ürün hazırlığında kolaylık sağlamaktadır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                  

 

Fotoğraf: 2. 3. Gölbaşı’nda kullanılan sucuk/rulo makinesi 

 

2. 5. Otomatik Torna 

Atölyede  elektrik  ile  çalışan  otomatik  torna  ile  çömleklere  şekil 

verilmektedir.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Fotoğraf: 2. 4. Gölbaşı’nda kullanılan torna 

 

2. 6. Kara Fırın 

Atölyede  ürün  pişiriminde  kara  fırın  kullanılmaktadır.  Kara  fırın  atölyeye 

bitişik  bir  şekilde  inşa  edilmiştir. Bu fırın  üst  üste  iki  bölmeden  oluşmaktadır. Altta 

cehennemlik, üstünde ise ürünlerin istiflendiği bir oda bulunmaktadır. Bu iki bölme, 

üzerinde  5–6  cm  çapında  deliklerin  açıldığı  bir  tabanla  birbirinden  ayrılmaktadır. 

Delikli  tabanın  hemen  altındaki  cehennemliğin  tavanı  kubbe  şeklinde  örülüdür. 

Fırının  bir  yüzeyinde  ürünlerin  istiflendiği  odaya  açılan  bir  doldurma  kapısı,  diğer 

yüzeyinde ise cehennemliğe açılan küçük bir ateşleme kapısı yer almaktadır.  

 

---

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

330 

3. KULLANILAN YARDIMCI ALETLER

Çömlek yapımında kullanılan yardımcı aletler aşağıda özetlenmiştir; 



Çömlek yüzeylerini düzeltmek için kullanılan süngerler,



Sistreler  ve  ebeşuarlar,  biz'ler,  oyma  ve  düzleştirme  çubukları,  çömlekçi

bıçakları, 

Fotoğraf: 3. 1.  Gölbaşı’nda kullanılan kesme telli ve çömlekçi bıçakları 



Kesme telleri,



Tahta kurutma rafları,



Çeşitli boyutlarda elekler kullanılmaktadır.

4. ÇÖMLEK ÜRETİM AŞAMALARI

Konyalı Çömlek Atölyesinde çömlek üretim aşamaları aşağıda maddelerle 

sıralanmıştır: 



Çamur  Hazırlama:  Tokat/  Turhal’dan  getirilen  kızıl  toprak  daha  iyi  şekil  alsın

diye  Mogan  Gölünden  elde  edilen  gri  renkte  başka  bir  toprakla  iyice  karıştırılmak 

üzere kum karma (değirmen) denen makineye atılır. Burada su yardımıyla iki çeşit 

toprağın  homojen  bir  şekilde  karıştırılması  sağlanmaktadır.  Çamur,  eleklerden 

geçirilerek süzdürülür. Daha sonra değirmende karışan toprak,  borular yardımıyla 

havuzlara  aktarılıp  dinlenmeye  bırakılmaktadır.  Çamurun  havuza  aktarımı 

sırasında  havuzun  köşelerindeki  ilk  kısımda  çamur  birikmekte  böylece  çamur 

içindeki  tortular  toplanarak  çamurdan  arınması  sağlanmaktadır.  Ayrıca  bu  kısım 

çamur  yapımında  kullanılmamaktadır.    Burada  havanın  sıcaklığı  ve  yağış 

durumuna göre en az bir ay bekletilmektedir. 

 Fotoğraf: 4. 1. Gölbaşı’nda havuzun çamur ile dolmuş hali ve tortu havuzu 

 Fotoğraf:4. 2. Gölbaşı’nda ters- düz edilen çamurlar 

---

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

331 



Yoğurma  ve  Şekillendirmeye  Hazırlık:    Depoda  bekleyen  çamurlar,    içindeki

havanın  alınması  amacıyla  vakumlu  kil  makinesine  daha  sonra  da  ürün 

boyutlarının  kolay  belirlenmesi  için  sucuk/  rulo  makinesine  sokulmaktadır.  Sucuk 

makinesinden  çıkan  rulolar  ölçü  alma  çubukları  yardımıyla  ürün  çeşidine  göre 

kesilip tornanın yanına konmaktadır.  



Torna  ile  Çamur  Şekillendirme:

Atölyede  yapılan  tüm  ürünlerin 

şekillendirilmesinde otomatik torna kullanılmaktadır. 



Kurutma:  Şekle giren ürünler, içerisindeki suyun çekilmesi için gölgede bir gün

kurutulmaktadır. 



Astarlama: Tokat/ Turhal’ ın kızıl toprağı sulandırılarak astar hazırlanmakta ve

ürünler  tam  kurumadan  fakat  belli  bir  sertliğe  kavuştuğunda  sünger  yardımı  ile 

çömleklerin üzerine sürülmektedir. Böylece çömleklerde ki düzgünlük sağlanmış ve 

fırınlama işlemi için de dayanıklılık da arttırılmış olmaktadır. 



Süsleme:  Şekillendirme işlemi son bulduğunda beyaz ya da kızıl toprak boya

ile kalın çizgi şeklinde süsleme yapılmaktadır. 



Fırınlama:  Fırınlanmak için içeriye taşınan ürünler, depoda biriktirilmekte daha

sonra ürünlerin dayanıklılığına göre fırının altına büyük ve sağlam işler, en üstüne 

de  küçük  ve  narin  işler  dizilmektedir.  Doldurma  kapısının  ilk  kapağı  yerine 

yerleştirilerek  ürünlerin  kayması  engellenerek  yüklemeye  devam  edilmektedir.  Bu 

işlemler  doldurma  kapısı  tamamen  kapatılana  kadar  tekrarlanır.  Yükleme  işlemi 

tamamlandıktan  sonra  doldurma  kapısı  olası  ısı  kaybına  karşı  tamamen,  fırın 

bacası ise kısmen balçıkla sıvanarak kapatılmaktadır.  

Pişirimde  yakıt  olarak  kullanılacak  organik  atıklar  (mobilya fabrikalarından 

getirtilen  odun  atıkları)  ateşleme  kapısı  önüne  istiflenerek  fırın  ateşlenmekte  ve 

fırın  yaklaşık  2–3  saat  boyunca  yavaş  yavaş  ısıtılmaktadır.  Daha  sonra  talaşlarla 

ateş  güçlendirilmektedir.  4–8  saat  arasında  gerçekleşen  pişirim  sonunda  yaklaşık 

olarak  1000–1050 

0

C  dereceye  ulaşılmaktadır.  Yaz  aylarında  yapılan  pişirimler 

sonrasında  ateşleme  kapısı  açık  bırakılarak  fırının  soğuması  sağlanırken  kış 

aylarında  hızlı  soğumayı  engellemek  için  bu  kapı  kapalı  tutulmaktadır.  Pişirimden 

bir kaç gün sonra açılan fırın aşama aşama boşaltılmaktadır. Önce baca açılmakta 

ve  oradan  pişmiş  ürünlerin  bir  kısmı  alınmakta  daha  sonra  doldurma  kapısını 

kapatan  kapaklar  sırasıyla  alınarak  ürünlerin  boşaltılmasına  devam  edilmektedir. 

Ürünlerin  kaymadan  alınabileceği  aşamada  fırın  içine  girilir  ve  fırın  boşaltılır. 

Yüzeyinde kırpıklar ya da minik pürüzler olan ürünlerin üzeri son olarak zımpara ile 

düzeltilir. Böylece pişirim ve bitirim işlemleri de son bulmaktadır. 

5. ÜRETİLEN ÜRÜNLER

Konyalı  Çömlek  Atölyesi’nde  1970’lerden  günümüze  kadar  saksı,  vazo, 

amfora, Rus vazolarının yanında günlük kullanım eşyaları olan testi, akvaryumluk, 

yoğurtluk, kapama testisi, gelin testisi ve dolma kapağı üretilmektedir.  

SONUÇ VE ÖNERİLER 

Konyalı Çömlek Atölyesi, Ankara ili Gölbaşı ilçesinin çıkışında, Velihimmetli 

Köyü’nde hizmet vermektedir. Atölye önceleri Gölbaşı Mezarlığının yanında hizmet 

vermekteyken  1979’  da  Mogan  Parkın  karşısına  taşınmıştır.  Daha  sonra  atölyede 

ürün  pişiriminde  kara  fırın  kullanılması  ve  ilçede  yerleşimin  artması  nedeniyle 

şimdiki mekânlarına taşınmışlardır. 2000 krizinden önce tüm sezon çalışan atölye, 

şimdilerde  talebin  azalması  nedeniyle  sezonluk  çalışmaktadır.  Bu  bilgiler  ışığında 

---