Vüsal SƏFİyeva
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
39 edəcəklər. Kitabın çapında ümumi, aşığın yaradıcılığı haqqında heç bir şey söylənməyən müqəddimədə bu məsələ aydınlaşdırılmalı və vaxtilə “Aşıq Abdulla”nın ortaya çıxarılmasının böyük bir səhv olduğu aydınlaşmalı idi” (60). B. Behcət bu mə- qaləsində bir sıra mübahisəli məqamlara toxunur. Məhəmməd bəy Aşiqə və Q. Zakirə məxsus nümunələrin də Sarı Aşığın adına getməsini vurğulayır. Eyni zamanda mənbəni – F. Köçərlinin “Azərbaycan ədəbiyyatı materiall arı”nı göstərir. Son olaraq vurğulayır: “Mühüm bir bayatı şairini gündə bir rəngə boyamaq rəva deyildir” (60). B. Behcətin bu məqaləsinin özündə də mübahisəli məqamlar var. Hətta elə faktlar var ki, onlar təsdiqini tapmamışdır. İkinci məqalədə Sarı Aşığın şəxsiyyəti məsələsinə diqqət yetirilir. Burada o, heç bir mənbəyə əsaslanmadan Sarı Aşığın Konyadan qaçaraq Qarabağa gəldiyini, bir dul qadının evində qaldığını, ev yiyəsinin qızına aşiq olduğunu və s. məsələləri qeyd edir. “Haman bu dövrlərdə Qaraman eli təriqətçiləri öz yurdlarını tərk edib, dəstə-dəstə ətrafa da dağılmışlardı. Onlardan olan bir dəstənin içində də bizim bayatı şairimiz Qaramanlı Sarıca Nəbi gəlir…dul bir qadına qonaq olmuşdur. Ev sahibləri bu gözəl xasiyyətli qonağı çox bəyənmişlər. Qadının yeganə bir qızı varmış. Bizim bayatı şairi bu gözəl qıza aşiq olur, ondan ayrılıb getməyi bacarmayır… Lakin bu hal çox davam etmir. Yaxşını Sarıca Nəbinin əlindən alırlar” (61). Göründüyü kimi, burada heç bir mənbəyə əsaslanılmır. Bu isə özlüyündə fikir ayrılıqlarına, mübahisələrə imkan yaradır. B. Behcət məqaləsində bayatıların tərtibi prinsiplərinə də toxunur və doğru olaraq vurğulayır ki, bu məzmun baxımından qruplaşdırılmalıdır. Onu da əlavə edək ki, bu məqalələrdən sonra gedən mübahisələr Yazıçılar İttifaqı səviyyəsinə qalxdı. Hətta xüsusi olaraq vurğulanır ki, bu 40 mübahisə və müzakirələr dörd gün davam etdi. S. Mümtaz yersiz hücum və kəskin tənqidlərə məruz qaldı. Sonra isə o, bu tənqidlərə özünün tutarlı faktları ilə cavab verdi. Onun Sarı Aşığın adı və şəxsiyyəti, bayatı sözünün etimologiyası haqqında dedikləri inandırıcılığı ilə marağa səbəb oldu (Həmin çıxış Respublika MDƏİ-nin arxivindədir). Əlyazma sənədlərindən aydın olur ki, Nazim, Araslı, Dəmirçizadə və tələbə yoldaşlarından başqa yerdə qalanlar başda H. Zeynallı olmaqla S. Mümtazın mülahizələrinə qarşı çıxdılar. Xüsusi olaraq vurğulanır: “Bu kürsüdən danışanların dörd nəfərindən başqa hamısı bir sözü dedilər”. Bir məsələni də qeyd edək ki, H. Araslı, Ə. Dəmirçizadə, Ə. Qarabağlı m üzakirə münasibətilə mətbuatda öz sözlərini də demiş- lər. Qeyd etdiyimiz kimi, H. Araslı “Sarı Aşıq haqqında” (32) məqaləsini də yazmış və özünün S. Mümtazın dediklərinə münasibətini bildirməklə əlavələrini də etmişdi. O, hətta bir sıra maraqlı faktik ma- terial ları elmi dövriyyəyə gətirmişdi. H. Araslı ilk olaraq vurğulayır ki, “... ədəbiyyatımızın öyrənilməsi uğrunda ciddi çalışan və bir çox faktik materiallar nəşr etmək ilə onun öyrənilməsi işinə yardım etmiş olan hörmətli Salman Mümtaz yolda şa aiddir” (32). Sonra görkəmli alim əlavə edərək yazır: “Aşıq haqqında ilk mətbu məlumat Mir Həmzə Əfəndi Nigarinin Türkiyə və Qafqazda təb olunmuş divanındadır. Nigari Aşığın Qarabağda dəfn olunduğunu, bayatı deməklə şöhrət qazandığını və ləqəbi Sarı Aşıq olduğunu söyləyir” (32). H. Araslı klassik ədəbiyyatın dərinliklərinə, mənbələrə bələd olan tədqiqatçılardandır. Onun Mirhəmzə Seyid Nigari divanında Sarı Aşıq adının getməsi ilə bağlı informasiyası məsələlərə aydınlıq gətirmək işində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. O da aydınlaşır ki, həmin 41 dövrdə Sarı Aşıq xalq arasında böyük marağa səbəb olmuşdu. H.Araslı məqaləsində digər bir məqama da toxunur və xüsusi olaraq vurğulayır ki, “2-ci və 3-cü məlumat 1923- cü ildə “Kommunist” qəzetinin 225-ci nömrəsində “Sarı Aşıq” və “Qərib Aşıq” adlı məqalələrdədir. “Hüseyn” imzası ilə dərc olunmuş məqalə, əsasən Həsən Əli xan Qaradağskinin təzkirəsindən götürülmüşdür: “Mən bu təzkirəni Ə. A. Müznib yoldaşda olan müəllifin əlyazısından oxumuşam. Burada Aşığın adı Qurban Əli olub, Sarı Aşıq və “Haqq aşığı” adı ilə şöhrət tapmış olduğu və bayatı yazdığı, Qaradağdan gəlib, Qarabağın Zəngəzur mahalında vaqe Güləbürd adlı qəryədə yaşadığı göstərilir” (32). Bütün bunlar Sarı Aşıq haq- qında deyilənlərə əlavələr idi. Bu fikirlər özlüyündə digər araşdırmalara, mövcud mülahizələrin gərəkliyinə ehtiyac doğururdu. H.Araslı Qaracadağinin bu məlumat- larına da fikrini bildirir və xüsusi olaraq vurğulayır ki, bu deyilənlər bir istiqamətdə xalq arasında olan rəvayətlərə əsaslanırsa, digər istiqamətdə burada bayatılardan gələn faktlara da istinad vardır. Onu da əlavə edək ki, S. Mümtazın dedikləri ilə Ə. Qaradağlının təzkirəsində olanlar arasında bir yaxınlıq var. Heç şübhəsiz təzkirədə olanlar S. Mümtaza bələd olmuşdu və oradan çıxış edərək bir sıra maraqlı fikirlər söyləmişdi. Məqalədə müəllifin təxəllüslü bayatılara toxunması da diqqəti cəlb edir: “Bu müqəddimədə (1927-ci il nəşri nəzərdə tutulur) təxəllüslü bayatıların varlığını göstərən S. Mümtazın bu doğru fikri rədd edilir və deyilir ki, “Müəllifin Aşıq Abdulla adı ilə toplamış olduğu bayatıların Aşıq Abdullanın olduğu kimsə tərəfindən isbat ediləməz, onun üçün dəlil gətirmək istəyənlər də böyük yanlışlıq yapmış olacaqdır…” (32). Bunlar Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|