Vüsal SƏFİyeva
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
48 Bir yerə gedəndə özünü öymə! Şeytana bac verib, kimsəyə söymə! Əgər qüvvətlisən, zəifi döymə! Demə var qüvvətim, qolum yaxşıdır! (8,73) “Xəstə Qasım həmin şeirdə təvazökarlıq, xalqa hörmət, mərd, mübariz olmaq kimi sifətləri tərifləyir, oxucuları yaxşı ad qazanmağa çağırır, “yaman ad etməkdən ölüm yaxşıdır” – deyir. O, başqa bir şeirində qorxaq, namərd və yalançı adamları tənqid edir, düzlüyə, mərdliyə çağırır” (8, 73). Xəstə Qasımın eyni zamanda məhəbbət mövzusunda yazılmış şirin, bu günə qədər aşıqlar tərəfindən sevilə-sevilə oxunan qoşmaları da vardır: Gümüş kəmər bağlayıbdır belinə, Danışdıqca mail oldum dilinə. Gül uzatdım nazlı yarın əlinə, Canım aldı, gülü məndən alınca (8, 73). Bu bənddə gördüyümüz incəlik, zəriflik və aydınlıq Xəstə Qasımın heca vəznində yazdığı bütün şeirləri üçün səciyyəvidir. Xəstə Qasımın şeirlərində nəsihətçilik mühüm yer tutsa da, bu nəsihətçiliklə əlaqədar olaraq dini mistik görüşlərə yer verilsə də, şairin yaradıcılığında nikbinlik, gələcəyə inam nəzər-diqqəti daha çox cəlb edir: Alimdən dərs aldım əlif-bey üçün, Sürahilər düzülübdür mey üçün, Dəli könül, qəm çəkirsən nə üçün? Qəmli günün şad günü var dalınca (8, 60). Xəstə Qasımın belə şad, nikbin əhval-ruhiyyəsi başqa əsərlərində də aydın görünür: Yaxşı olur qohum-qardaş, El başına dolandığım, Harda görsən yara yalvar, Dil başına dolandığım. 49 Budur gəldi bahar vaxtı, Sinəm oldu yarın taxtı, Soyuldu bülbülün rəxti, Gül başına dolandığım (8, 60). Alim Xəstə Qasımın əsərlərinin dil, ifadə xüsusiyyətləri baxımından Vaqifin yaradıcılığına çox yaxın olduğunu göstərmişdir. “Vaqifdə olduğu kimi, o da klassik şeirin müvəffəqiyyətli ifadələrini canlı danışıq dilinin, şifahi xalq şeirinin xüsusiyyətlərinə uyğunlaşdırmışdır. Onun şeirləri əsasında da dastan yaranmışdır (8, 60). Həmid Araslı Aşıq Abbas, Növrəs İman, Aşıq Hüseyn Bozalqanlı, Qurbani və digər aşıqların öz əsərlərində aşıq sənətinin mənəvi keyfiyyətlərini müfəssəl surətdə izah etdiklərini vurğulayır. Alim Tufarqanlı Aşıq Abbas adı ilə məşhur olan görkəmli xalq şairinin yaradıcılığını işıqlandırmış, onun XVII əsrin əvvəllərində Cənubi Azərbaycanda yaşayıb yaratdığını, geniş xalq kütlələrinin məhəbbətini qazanan əsərləri ilə çox şöhrətlənmiş bir şəxsiyyət olduğunu diqqətə çatdırmışdır. Abbasın şeirləri o qədər xəlqi, xalqın istək və arzularına uyğun olmuşdur ki, uzun müddət öz müəllifini Azərbaycan aşıqları içərisində ustad aşıq kimi sevdirmişdir. XVII- XVIII əsrlərdən qalmış bir çox cünglərdə Tufarqanlı Abbasın aşıq şeiri üslubunda yazılmış qoşmaları, gəraylıları ilə birlikdə qəzəlləri, dini mövzuda yazılmış müxəmməsləri də saxlanılmışdır (8, 60). H. Araslının təbirincə desək, şairin həyatı haqqında az- çox təsəvvür verən yalnız onun adı ilə bağlı “Abbas və Gülgəz” adlı dastanıdır ki, aşıqlar bu gün də həmin dastanı məclislərdə söyləyir. Abbası ustad aşıq kimi tanıyırlar. Onun dini mövzularda yazdığı qoşmalar, 50 nəsihətamiz-didaktiki şeirlər bu gün də aşıqlar tərəfindən ustadnamə kimi oxunmaqdadır. Abbasın şeirləri içərisində ən çox məhəbbət mövzusunda yazılmış qoşmalar məşhurdur. Onun “İnciməsin” və s. rədifli bu kimi zərif qoşmaları bu gün də dillər əzbəridir. Yalnız aşıqlar deyil, geniş xalq kütləsi də öz məhəbbətini çox zaman Abbasın şeirində ifadə olunmuş hiss və duyğularda tapır: Bulbul fəqan eylər gül həvəsindən, Elə gəl, elə get bağ bərəsindən Bülbüllər ürküşüb, gül inciməsin. Yaxud: Əsmə səba yeli, titrəmə çöllər, Cığalar tərpənib, çöl inciməsin (8, 61). Tədqiqatçı aşıq-şairin dövründəki ictimai bərabərsizliyin onun əsərlərində çox aydın göstərilməsinə də toxunur: “Eyni zamanda Abbasın məhdud görüşü, dini etiqadlara şübhə ilə yanaşan müasirlərinə qarşı münasibəti də öz ifadəsini tapmışdır. Şair belələrini yol ərkanı bilməyən, Allahı tanımayanlar adlandıraraq məzəmmət edir, bunu zəmanənin dəyişilməsi ilə, xeyir-şərin öz yerində olmaması ilə izah edir: Adam var çölləri gəzər kəllahı, Adam var tanımaz gözəl Allahı. Adam var ki, bilməz o bismillahı, Adam var ki, yol ərkanı bəyənməz (8, 62). H. Araslı bu tədqiqatında həmin dövrdə yaşayıb- yaradan bir çox aşıqların öz əsərlərini XVIII əsrdə baş verən tarixi hadisələrə həsr etdiyini də xüsusilə vurğulamışdır. Öz əsərlərini Şikəstə Şirin, Həmrah Hüseyni, Saili, Urfani, Zabit, Xurşid, Səyyad təxəllüsləri ilə yazmış məşhur aşıqlar, əsasən, məhəbbət mövzusunda əsərlər yazmışlar ki, bu aşıqların da adları ilə əlaqədar Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|