Vüsal SƏFİyeva
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Həmid Araslı klassik ədəbiyyatımızın və folklorum uzun yorulmaz tədqiqatçısı kimi.
95 qəzəllərin əsəri daha da gözəlləşdirdiyini, bu əsərin oxucunu eşq və məhəbbət uğrunda, ümumiyyətlə arzu, məqsəd, məfkurə uğrunda iradəli və fədakar olmağa çağırdığını vurğulamışdır (103, 5-6). Həmid Araslı Qövsi Təbrizinin əsərlərinin də xalq yaradıcılığından qaynaqlandığını əsaslandıra bilmişdir: “Qövsi klassik irsə və şifahi xalq ədəbiyyatına yaxından bələd olduğu üçün az sözlə dərin fikir verməyi bacarır, sözləri elə qurur ki, onlar bir-birini tamamlayır, seçdiyi ifadələr uyğun bir tərzdə səslənir. Qövsi çox zaman atalar sözlərindən istifadə edir. Gətirdiyi zərbi-məsəllərlə fikrini daha aydın ifadə edə bilir: Təsxiri-zülfi badi-səbadən dilər könül, Oxşar ona ki, “özgə əlilə ilan tutar” (135, 9 - 10). Qövsi bəzən atalar sözlərini olduğu kimi işlədir, bəzən də onun mənasından istifadə edir. Bu cəhətdən aşağıdakı beytlər daha maraqlıdır: Yetməyən söz suzinə nə bilsin məninin, Ağzı şirineyləməz halva demək, halva kimi... Sinədə könlüm rövşən eylər məmi-dağ, Öz ayağı altına hərçənd işıq verməz çırağ” (135, 9 - 10). Alim daha sonra bildirir ki, Qövsi eyni zamanda klassik şeirin yaxşı nümayəndələrinə də istinad edib, onlardan gətirdiyi misralarla fikirlərini möhkəmləndir- məyə çalışır. Bu haman rəna qəzəldir kim, Nəvai söyləmiş: “Sür mətün dünlərdə hicran şamı tut bidar göz” (135, 10). Bu misralar Qövsinin Nəvai (1441-1501) irsini də yaxşı bildiyini, hətta ona nəzirələr belə söylədiyini aydınlaşdırır. H.Araslı Qövsi dilinin son dərəcə canlı, ifadələrinin ahəngdar, təşbihlərinin təbii və səmimi olduğuna diqqət 96 çəkərək onun klassik şeir dilimizin ərəb-fars tərkiblərindən istifadə edən sənətkarların işlətmiş olduğu kəlmələrə o qədər də çox bağlı olmadığını dilə gətirmişdir: “Bəlkə canlı xalq dilinin şeirə gətirilməmiş yazılı ədəbiyyatında işlənilməmiş bir sıra orijinal, sadə və təbii ifadələrindən daha çox istifadə edir. Onun qafiyələri də yeni və orijinaldır” (135, 10). Bir tərəfdən Nizami dühasının bəşəri ideyaları ilə zənginləşdirilən, Məhsəti, Xaqani, Qətran Təbrizi, Saib Təbrizi kimi söz ustadlarının müdriklik çeşməsindən qaynaqlanan, digər tərəfdən anadilli şeirimizin böyük İzzəddin Həsənoğlu, Qazi Bürhanəddin, Nəsimi, Füzuli, Xətai kimi əvəzsiz nümayəndələrinin beytləri ilə zinətlənən ədəbiyyatımızın qədim və orta əsrlər dövr ünün araşdırılması Həmid Araslı yaradıcılığında vacib mərhələ təşkil edir və bu tədqiqatlar öz əhəmiyyəti ilə yeni-yeni əsərlərin yazılmasına böyük imkanlar yaradır. Həmid Araslı klassik ədəbiyyatımızın və folklorum uzun yorulmaz tədqiqatçısı kimi. Alim öz tədqiqatlarında ədəbiyyatımızın qədim və orta əsrlər dövrü ilə bağlı müfəssəl fikirlər söyləmiş, apardığı məhsuldar araşdırmalarda gəldiyi qənaətləri elmi baxımdan əsaslandırmışdır. Tədqiqatçı yazır ki, XVIII əsrin ikinci yarısında şifahi xalq yaradıcılığı və onun təsirilə yaranan ədəbiyyat daha sürətlə inkişaf edirdi. Bir çox sənətkarlar xalq ədəbiyyatından təsirlənərək həyatla, məişətlə əlaqədar şeirlər yaratmağa daha çox səy edirdilər. Vidadi, Vaqif, Xəstə Qasım, Saleh Şirvani və başqaları nəinki yalnız xalq ədəbiyyatından ruhlanırdılar, hətta, Həmid Araslının dediyi kimi, aşıqlar kimi saz da çalırdılar. Daha çox kütləviləşmiş, xalq həyatı ilə bağlı olan şifahi ədəbiyyat şeirin zəhmətkeş insanın gündəlik 97 həyatının tərənnümü səviyyəsinə yüksəlməsinə kömək edirdi. Həmid Araslının “XVII-XVIII əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” tədqiqatının folklorşünaslığımız, eləcə də ədəbiyyatşünaslığımızın geniş tədqiqi üçün böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini vurğulayan akademik K. Talıbzadə bu tədqiqatı əvəzsiz bir əsər kimi dəyərləndirərək yazırdı: “Bu qiymətli əsərdə şifahi xalq ədəbiyyatının “Koroğlu”, “Şah İsmayıl”, “Aşıq Qərib”, “Əsli və Kərəm” kimi abidələri, dövrün zəngin aşıq şeiri, ... yeni ədəbi, tarixi materiallar əsasında təhlil olunur, ədəbiyyatın milli özünəməxsusluğu, inkişaf meylləri müəyyənləşdirilir” (150). Aliml ərin yekdil fikrinə görə, şifahi söz sənəti, estetikliyi il ə seçilən gözəl, yaddaqalan ifadələr və dolğun fəlsəfi fikir xalqın mənəvi ehtiyaclarından qaynaqlanmışdır. Ən qədim zamanlardan ən dəyərli, ən yaddaqalan folklor nümun ələri – nağıllar, əfsanələr, bayatılar, qoşmalar, dastanlar və s. xalqın arzusuna, zövqün ə, istək və arzusuna cavab verə biləcək forma və m əzmunda yaradılmışdır. Elə bu səbəbdəndir ki, istər orta əsrlərdə yaşamış ədiblərimiz, istərsə də çağdaş dövrd ə yazıb-yaradan yazıçı və şairlər şifahi xalq ədəbiyyatından hər zaman bol-bol bəhrələnməyə səy etmişlər. Ən istedadlı və ən qüdrətli qələm sahibi belə folklor kimi d ərin ümmana baş vurmadan keçinə bilməz. Sədnik Paşa Pirsultanlı aşıq poeziyası ilə yazılı poeziyanın əlaqəsindən danışarkən, vaxtilə akademik Feyzulla Qasımzadənin ilk dəfə işlətmiş olduğu “şifahi aşıq poeziyası” (133, 34) ifadəsinin önəminə diqqət çəkərək yazır: “Aşıq yaradıcılığı, aşıq sənəti doğrudan da folklorumuzun canıdır. Daha obrazlı şəkildə desək, folklorumuzun həyatıdır. Aşıq yaradıcılığı – folklorun yaradıcısı, daşıyıcısı olan ana folklorumuzdur. Bu Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|