Vüsal SƏFİyeva
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
113 Qocalıbsan, qəlbin kövrəklənibdir, İşdən, gücdən olub bikar ağlarsan, - deyə tənqid edərkən Vidadi də Vaqifin məhəbbət mövzu sundan kənara çıxa bilmədiyini göstərərək yazırdı: Gəl danışma müxəmməsdən - qəzəldən, Şeiri-həqiqətdən, mədhi-gözəldən, Sənin ki, halını billəm əzəldən, Elə deyib canan, dilbər ağlarsan (120, 4). Qeyd etm ək lazımdır ki, XXI əsrdə də görkəmli aliml ərimiz tərəfindən M. P. Vaqifin yaradıcılığı haqqında yazılan tədqiqat əsərlərində bu mövzu qabardılmışdır. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, fil.ü.e.d., professor Muxtar İmanov da M. P. Vaqif ilə M.V.Vidadi yaradıcılığını araşdırarkən bu məqama diqqəti yön əltmişdir: “Qurbanidən üzü bəri tanıdığımız aşıqlardan hər birinin kədərli şeirləri də var, nikbin ruhlu şeirləri də. Amma M. V. Vidadi kimi hədsiz kədərli, M. P. Vaqif kimi h ədsiz nikbin şair tapmaq çətindir” (105, 3-4). Son şeirləri də göstərir ki, qəriblik, tənhalıq hissi M. P. Vaqif üçün d ə yad deyil, bəlkə də, dünyanın ən t ənha şairlərindən biri elə M. P. Vaqifin özüdür. Bəlkə d ə, mistik məhəbbət mövzusu kimi qəriblik-tənhalıq mövzusunu da M. P. Vaqif bil ərəkdən bir qırağa qoyur, k ədərin ifadəsinə xidmət edəcək mətləblərdən m əqsədyönlü şəkildə imtina edir. İmtina etdiyi əzabkeş aşıq obrazının yerinə M. P. Vaqif məhz zövqü-səfa sahibinin obrazını gətirmək istəyir. Bu zövqü səfa sahibini M. P. Vaqif az- az hallarda “aşiq” adlandırır. Çünki aşiqin Tanrı təcəssümü olan gözələ can atmaqdan, əzabkeşlikdən başlayan məlum əlamətləri, nişanələri var” (105, 3-18). 114 Vaqifl ə Vidadi arasındakı deyişmələrdə bizə m əlum olmayan bir sıra mühüm siyasi hadisələrin də ifad əsinə işarələr var. Vidadi şeirlərinin birində Vaqifə yazır: Əgər Allah xana verə nüsrətlər, Zaye olmaz heç çəkdiyin əməklər. Başa gələr eylədiyin niyyətlər, Gər sidqlə nəngü qeyrət eylərsən” (120, 12). Molla Vəli Vidadi və Molla Pənah Vaqifin, eləcə də həmin dövrdə yaşayıb-yaratmış digər söz sənətkarlarının bilavasitə şifahi xalq yaradıcılığından, eləcə də xalq danışıq dilindən qidalanan zəngin ədəbi irsi ədəbiyyatımızın XVII-XVIII əsrlər dövrünün daha vacib bir mərhələdə araşdırılmasını tələb edir və ədəbiyyatşünaslarımız qarşısında mühüm vəzifələr qoyur. Həmid Araslı bu vacib vəzifənin öhdəsindən çox vicdanla gəlmiş və öz tədqiqatlarında bu dövr ədəbiyyatımızın araşdırılmasına xüsusi diqqət ayırmışdır. 115 III FƏSİL FOLKLOR ÖRNƏKLƏRİNİN VƏ ƏDƏBİ ABİDƏLƏRİN NƏŞRƏ HAZIRLANMASI, ŞƏRHİ MƏSƏLƏLƏRİ Həmid Araslının mətnşünaslıq fəaliyyəti. H.Araslının çoxşaxəli zəngin elmi yaradıcılığında onun özündə dəqiqlik, yüksək peşəkarlıq və s. bu kimi üstün cəhətləri birləşdirən mətnşünaslıq fəaliyyəti də əhəmiyyətli rol oynayır. Mətnşünaslıq sahəsində də çox məhsuldar çalışan Həmid Araslının bu istiqamətdə gördüyü işlər mətnşünaslıq elmində ayrıca bir epoxa təşkil edir. O, müxtəlif illərdə Məhsəti Gəncəvi, İmadəddin Nəsimi, Şah İsmayıl Xətai, Məhəmməd Füzuli, S aib Təbrizi, Qövsi Təbrizi, Molla Vəli Vidadi, Molla Pənah Vaqif və b. klassiklərimizin əsərlərini təkrar-təkrar nəşr etdirmiş, bu istiqamətdəki axtarışları ilə klassik irsimizin öyrənilməsinə yeni ruh və nəfəs gətirmişdir. Elə bu səbəbdəndir ki, onun tərtib etdiyi mətnlər alimlər tərəfindən daha diqqətəlayiq və mötəbər mənbə hesab edilir. Həmid Araslı şifahi xalq ədəbiyyatımızın zəngin nümunələri olan “Kitabi-Dədə Qorqud”, “Koroğlu” və b. dastanları, eləcə də ədəbiyyatımızın qədim və orta əsrlər dövrünü bəzəyən dahi Nizami, Füzuli, Nəsimi, Qövsi Təbrizi, Saib Təbrizi və b. şairlərimizin yaradıcılığını orijinal mətnlərdən tədqiq etməklə kifayətlənməmiş, eyni zamanda digər xalqların, xüsusən də Şərq xalqlarının ədəbiyyatını da daim diqqət mərkəzində saxlamış, Firdovsi, Cami, Hafiz, eləcə də böyük özbək şairi Əlişir Nəvai irsini də müqayisəli şəkildə araşdırmaqla məşğul olmuş, bu şairlərin yaradıcılığının əsasını təşkil edən klassik mətn nümunələrini orijinaldan oxuyub izləmişdir. 116 O, orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatının əlaqələrinə məhz bu prizmadan yanaşaraq, ədəbi əlaqələrin ilkin tədqiqatçılarından biri kimi geniş şöhrət tapmışdır. Alim “Nizami və Nəvai” adlı əsərində Türk dünyasının bu iki dahi sənətkarını “müqayisə etmiş, hər iki şairin əsərlərinin geniş təhlilini vermişdir” (158, 230). Alim Əlişir Nəvainin “Fərhad və Şirin” poemasına yazdığı “Böyük şair” adlı ön sözündə Əlişir Nəvainin özbək xalqının XV əsrdə yetirdiyi sənətkarlar içərisində dün yəvi şöhrət qazanıb, bütün Yaxın Şərq xalqları tərəfindən sevilən, şair, alim, mütəfəkkir, bacarıqlı dövlət xadimi və mədəniyyət hamisi kimi təqdir edilən görkəmli şəxsiyyət olduğunu diqqətə çatdıraraq yazır: “Həyatını xalqın səadəti uğrunda mübarizəyə sərf edib, yorulmaq bilmədən çalışan Əlişir Nəvai (1441-1501) XV əsrdə çiçəklənməkdə olan özbək mədəniyyətinin ən mühüm ədəbi abidələrini yaradan qüdrətli bir sənətkardır. Hələ kiçik yaşlarından bir çox mühüm siyasi hadisələrin şahidi olub böyüyən şair, məktəb yoldaşı Hüseyn Bayqaranın hakimiy yəti zamanı, dövlət vəzifəsində olduğu illərdə bütün imkanlardan istifadə edərək xalqın mənafeyi və mədəniyyətin inkişafı üçün çalışmışdır. Zəngin bir irsə malik olan Nəvai... gəlirini elm və mədəniyyətin inkişafına, məktəb və mədrəsələrin tikilməsinə və ehtiyacına sərf etmiş, bir sıra elmi əsərlərin yaranmasına imkan yaratmışdır. Öz xeyirxah məsləhətlərilə ölkənin siyasi qüdrətini möhkəmləndirməyə çalışan Nəvai, həyatı dəfələrlə təhlükədə olsa belə, yenə də əzmindən dönməyən bu alovlu vətənpərvər, xüsusən özbək ədəbi dilinin əsaslanıb təkmilləşməsi uğrunda daha ciddi mübarizə aparıb, bu dili Yaxın Şərqdə ən görkəmli dillər səviyyəsində şöhrətləndirmişdir” (12, 3). “XIII- XVI əsrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatı” adlı tədqiqat işində klassik ədəbiyyatımızın Əvhədi, Əssar, Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|