Vüsal SƏFİyeva
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
12 ağzı, bayatı, haxışta, sevgi, layla, qaynana-gəlin sözləri” (Abbaszadə Mirzə Abbas, Bakı, “Kaspi” mətbəəsi, 1914), “Milli nəğmələr” (Mirzəzadə Ağa Həsən, Bakı “İran”, 1919), “Nağıllar məcmuəsi” (İsmayılov Kərim- bəy, Orucov qardaşları mətbəəsi, 1911), “Şagirdlərə bəxşiş” – nağıllar məcmuəsi (Axundov Nəsrullah, Bakı, 1915) və başqa kitabları göstərmək olar” (162, 60). Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatının formalaşmasında böyük əmək sərf edənlərdən biri də Eynəli Sultanovdur. E. Sultanov ömrünün sonuna qədər folklorşünaslıq fəaliyyətini davam etdirmiş, XX əsrin əvvəllərində rus mətbuatında, Sovet hakimiyyəti illərində isə “Dan ulduzu” jurnalında folklorun ayrı-ayrı problemlərinə dair bir sıra məqalələrlə çıxış etmişdir. Xalq ədəbiyyatımızın toplanması, nəşri, rus dilinə tər- cüməsi və yayılmasında fəal iştirak edən ziyalılardan biri də Mahmud bəy Mahmudbəyov idi. İstər E.Sultanov, istərsə də M. Mahmudbəyovun şifahi xalq yaradıcılığı nümunələrinin toplanması, nəşri və araşdırılması sahəsində məhsuldar fəaliyyətləri Azərbaycan folklorşünaslığı tarixində uğurlu addımlar sayılır. Bu dövrdə atalar sözlərindən ibarət ilk məcmuəni (1899) nəşr edən M. Qəmərlinskinin fəaliyyəti də diqqətəlayiqdir. Görkəmli tədqiqatçı-alim, öz çoxşaxəli ya radıcılığı ilə seçilən Firudin bəy Köçərli Azərbaycan folklorşünaslıq elminin inkişafında təkcə toplayıcılıq fəaliyyəti ilə yox, həm də folklorşünaslığımızın yaradıcısı kimi xüsusi yer tutur. XX əsrin əvvəllərində şifahi xalq ədəbiyyatımızın həm toplanıb nəşr edilməsi, həm də öyrənilməsi, qiymətləndirilməsi sahəsində uğurlu işlər görülmüşdür. Bu ba xımdan R. Əfəndiyev, A. Şaiq, S. Hüseyn, N. Nərimanov, A. Şahtaxtlı, T. Bayraməlibəyov, Ə. Ağayev 13 və başqalarının fəaliyyəti xüsusilə diqqətəlayiqdir (162, 60). XX əsrin əvvəllərində Cəlil Məmmədquluzadənin böyük səyləri ilə mətbuatda adını xalqın müdrik qəhrəmanının adından götürən, Bakıda, Təbrizdə və Tiflisdə qısa fasilələrlə 25 il nəşr həyatı yaşayan “Molla Nəsrəddin” dərgisi görünməyə başlamışdı. Bu dərgi həmin dövrdə cəmiyyətin ictimai bəlalarını, cəhaləti ifşa edərək xalqı maarifləndirməklə yanaşı, adından da göründüyü kimi, həm də xalqın hikmətli, müdrik kəlamlarının toplanması və dərci işində bilavasitə iştirak etmiş, maarifçilik tariximizdə layiqli yerini tutmuşdur. Dərginin səhifələrində C. Məmmədquluzadə ilə yanaşı, Ə. Haqverdiyev, A. Şaiq, S.M. Qənizadə, A. Səhhət, M. Ə. Sabir, Ə. Nəzmi, Ə. Qəmküsar və başqalarının şifahi xalq ədəbiyyatının ayrı-ayrı problemlərinə həsr olunmuş məqalələri, eləcə də topladıqları xalq ədəbiyyatı nümunələri yer alırdı. 1923- cü ilin noyabrın 2-də “Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyəti” kimi bir elmi təşkilat komitəsi yaradılmışdır. 1929-cu ilədək bu adla fəaliyyət göstərən qurum 1933- cü ildən SSRİ Elmlər Akademiyasının Zaqafqaziya Filialının tərkibində “AzOZFAN” adını daşımışdır. AzOZFAN 1936-cı ildən SSRİ EA-nın Azərbaycan Filialı adlandırılmış, 1945-ci ildən bu günədək isə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası kimi akademik fəaliyyətini sürdürmüşdür (99, 46-48). Təbii ki, bu qurumun uzun illər ərzində müxtəlif adlarla adlandırılması yalnız protokol xarakterli dəyişikliklər idi, yəni qurumun məhsuldar fəaliyyətində mahiyyət dəyişməmiş, xalq yaradıcılığı nümunələrinin toplanması, nəşri və tədqiqi məsələləri əsas inkişaf istiqamətləri arasında olmuşdur. 14 Çox görkəmli dövlət və mədəniyyət xadimləri, ziyalılar bu cəmiyyətin işində yaxından iştirak etmiş, gərgin fəaliyyətə başlamışdılar. C. Ağamalıoğlu, R. Axundov, M. Quliyev, D. Bünyadza də, Q. Musabəyov, S. M. Əfəndiyev, Ü. Hacıbəyov, H. Zeynallı, V. Xuluflu, T. Şahbazi, C. Məmmədquluzadə, Ə. Haqverdiyev, S.M. Qənizadə, H. Cəbiyev, rus alimlərindən V.V. Bartold, A.N. Samoyloviç, N.Y. Marr, İ.İ. Meşşaninov və başqalarının fəaliyyətini qeyd etmək yerinə düşərdi. Xalq ədəbiyyatı sahəsində çalışan şəxslərdən cəmiyyətin tərkibində prof. A. Baqri, H. Zeynallı, V. Xuluflu, A. Sübhanverdixanov, yazıçılarımızdan C. Məmmədquluzadə, Ə. Haqverdiyev və başqaları da bu gərgin əməyin daşıyıcıları sırasında idilər (162, 63). Qurumun geniş fəaliyyətindən bəhs edən akademik İsa Həbibbəyli yazır: “Tanınmış ictimai xadim və publisist Həbib Cəbiyevin rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat İnstitutunda Dil, Ədəbiyyat və İncəsənət Bölməsinə əvvəlcə professor Bəkir Çobanzadə və dosent Əli Nazim Mahmudzadə, daha sonra isə professor Vəli Xuluflu başçılıq etmişlər. Cəmi üç il müddətində fəaliyyət göstərən bu İnstitutda Folklor şöbəsi ilə yanaşı, Tənqid və ədəbiyyatşünaslıq, Müasir ədəbiyyat şöbələri – seksiyaları əsasında bütövlükdə milli ədəbiyyatın geniş surətdə tədqiqinə ciddi şəkildə diqqət yetirilmişdir” (94). XX əsrin əvvəllərində folklorumuzun toplanması, nəşri və tədqiqi kimi əhəmiyyətli bir məsələyə xüsusi di qqət və həssaslıqla yanaşan və bu işdə yaxından iştirak edən ziyalılarımız arasında elmi-nəzəri fəaliyyəti ilə diqqəti cəlb edən, ədəbiyyatşünas-tənqidçi, “Folklor komissiyası”nın sədri, “Azərbaycan atalar sözü və məsəlləri” (1926), “Azərbaycan tapmacaları” (1928) kitablarının müəllifi Hənəfi Zeynallı da var idi. H. Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|