Water problems: science and technology

SU PROBLEMLƏRİ: ELM VƏ TEXNOLOGİYALAR
Əbilov F.A., Ağarzayev T. M. Su şəbəkələrində baş 
vermiş qəzaların təyini, təmir prosesi və istifadə...
SU TƏCHİZATI, TULLANTI VƏ YAĞIŞ SULARI 
SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
3/2016
82
Cədvəl 2.a. Borunun kəsilməsi ilə təmir: Borunun bir hissəsinin 
dəyişdirilməsini tələb edən hallar
Cədvəl 2.b. Borunun kəsilməməsi ilə təmir: Hər növ boru üzərində dəlik və
balaca çatların təmiri
Borunun
növü
İstifadə olunan 
diametrlər
Elementlər
Çuqun 
Fibrosement
PVC 
Polad 
İstənilən diametr Çoxdiametrli və ya böyük tolesanslı
bilərzik (simetrik və ya azaldılmış)
Toleranssız bilərzik (Gibault növü)
Təmir bilərziyi
Paslanmayan poladdan olan elastiki
halqa (xamut)
PVC
İstənilən diametr İkiqat kəsimli oymaq
Cədvəl 2.c. Boruda su olarkən və olmadan aparılan təmi
Borunun növü İstifadə olunan 
diametrlər
Elementlər
PE 
(su olmadan
İstənilən 
diametr
Elektroqaynaq edilə bilən bilərzik
və ya oymaq
PE 
(su olarkən və ya
olmadan)
İstənilən 
diametr
Özü bloklanan paslanmaz poladdan
olan elastik bilərzik (akisal güclərə
müqavimətli
Öz-özünə blok olan bilərzik (akisal
güclərə müqavimət)
DN › 90mm
Öz-özünə blok olan oymaq 
(mexaniki əlaqə)
Borunun
növü
İstifadə olunan 
diametrlər
Elementlər
Çuqun
Fibrosement
PVC
PRFV
Polad
İstənilən diametr
Ayrılmış halqa
Təmir bilərziyi (halqası)
Paslanmayan poladdan olan elastiki
halqa (xamut)
PVC
İstənilən diametr
İkiqat kəsimli oymaq

---

Nəticə
İstismar zamanı boruların duzgün yerləşdirilməsi, istehsalçı şirkətin göstərişlərinə
diqqət yetrilməsi, eləcə də montaj quraşdırma işləri zamanı mövcud normalara riayət
edilməsi, borudakı təzyiqlərin düzgün tənzimlənməsi borudan istifadə müddətini
artıracaq, baş verə biləcək qəza risklərini azaldacaqdır.
Təmir prosesi zamanı qeyd olunmuş ardıcıllıqların gözlənilməsi işin operativ
olaraq aradan qaldırılmasına və ətrafdakı kommunikasiya və infrastrukturlara ziyan
dəyməməsinə, eləcə də su istifadəçilərinin rifahının təmin olunmasına zəmin yaradır.
Təmir  prosesi  zamanı  istifadə  olunan  aksesuarlar  duzgün  seçilərək  istifadə
edildikdə məsrəf xərcləri tənzimlənmiş olar eləcə də qəzanın keyfiyyətli şəkildə
aradan qaldırılması təmin olunar, yenidən həmin xəttdə qəzanın baş verməsi və əlavə
investisiya yatırılması riski azalmış olar.
Ədəbiyyat siyahısı:
1. Абилов Ф.А., Гусейнова Н.Х. К вопросу сокращения неучтенных потерь
воды  в  системах  водоснабжения  питьевой  воды.  Su  problemləri:  elm  və
texnologiyalar” Beynəlxalq resenziyalı elmi jurnal. № 4. Bakı, 2015, 64-77 s.
2. Запорожец С.В. Оценка надежности насосных станций водоснабжения и
АЭС: Дис.канд. тех. наук. М., 1979.
3. General Report 4. Recent techniques in leak detection. IWSA 17th Congress-Rio
de Janeiro, 1988.
4. SUEZ Environnement şirkəti ilə "Azərsu" ASC-nin Bakıda birgə təşkil etdiyi
“Sızmaların aşkarlanması işi üzrə materiallar, strategiya və onun təşkili” adlı
təlimin materialları. Barselona, 2015.
5. Aqua Development Network, Agbar, Barcelona, 2015.
Əbilov F.A., Ağarzayev T. M. Su şəbəkələrində baş 
vermiş qəzaların təyini, təmir prosesi və istifadə...
SU PROBLEMLƏRİ: ELM VƏ TEXNOLOGİYALAR
SU TƏCHİZATI, TULLANTI VƏ YAĞIŞ SULARI 
SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
3/2016
83

---

SU PROBLEMLƏRİ: ELM VƏ TEXNOLOGİYALAR
3/2016
84
Giriş
Təbii suları təmizləmək, orada olan asılı hissəcikləri çökdürmək və suyu durult-
maq  məqsədi  ilə  flokulyasiya  və  koaqulyasiya  üsulları  tətbiq  edilir.  Bu  zaman
kimyəvi  reagentlərdən  istifadə  olunur.  Suyun  emalında  tətbiq  olunan  kimyəvi
reagentlər dispers sistemin stabilliyini pozur, yəni suda çirkləndirici asılı hissəcikləri
birləşdirib yapışmaqla pambıqvari çöküntü əmələ gətirir. Təbii sularda hidrofob kol-
loidlər üstünlük təşkil edir və onların əmələ gətirdiyi suspenziyanın davamlılığı
hissəciklərin elektrik yükündən asılıdır. Hidrofob kolloidlərin destabilizasiyası isə
üzvi polimerlərin (reagentlərin) əlavə edilməsi nəticəsində baş verir. Bu reagentlər
ikiqat elektrik təbəqənin diffuz hissələrinin sıxılması nəticəsində kolloid hissəcik-
lərin  arasında  itələmə  qüvvəsini  azaldır.  İtələmə  qüvvəsinin  neytrallaşması
nəticəsində məhlulun yüngülcə qarışdırılması hissəciklərin qarşılaşmasına və cazibə
qüvvəsinin təsiri ilə yapışmasına bununla da iri aqlomeratların yaranmasına səbəb
olur və bu zaman flokulyasiya prosesi baş verir (Mark J.Hammer, 1979; С.В. Ов-
чаренко, А.В. Головко, 2001).
Məhluldan hissəciklərin səthində adsorbsiya olunan müsbət yüklənmiş ionların
əmələ gətirdiyi elektrostatik itələmə qüvvəsinin təsiri ilə ayrı-ayrı hissəciklər bir-
birindən müəyyən məsafədə saxlanırlar. Flokulyasiya prosesini sürətləndirmək üçün
tətbiq olunan reagentlər (flokulyantlar) hissəciklər arasında körpü rabitəsi yaradır,
bu da daha iri lopaların yaranmasına gətirib çıxarır.
(Səh. 84-96)
QUDYALÇAYIN SUYUNUN FL-2949 VƏ 
LT-31 REAGENTLƏR İLƏ DURULDULMASI
TEXNOLOGİYASI
1
Abdullayev Ş.N., 
2
Qasımov Z.Z., 
1
Əliyeva X.Ə., 
1
Nəsirov E.H.
1
“Azərsu” ASC, “Sukanal” Elmi-Tədqiqat və Layihə İnstitutu, [e-mail]
2
“Azərsu” ASC, Bakı şəhəri, [e-mail]
Abstract. By the basing on the results of researches (ГОСТ 2761-84 "Источники
централизованного хозяйственно-питьевого водоснабжения")  the Gudyalchay
waters can be attributed to the III class of source waters. PWC FL-2949 and LT-31
reagents have analogical influence in cleaning and transparenting actions and in
technological regulation each of them can be used.  
Açar sözlər: Qudyalçay, sutəmizləyici qurğu, koaqulyasiya, flokulyasiya, durul-
ducu.
İÇMƏLİ SU EMALI VƏ TULLANTI SULARIN 
TƏMİZLƏNMƏSİNDƏ İNNOVATİV TEXNOLOGIYALAR
UOT  628.314.2

---