Azərbaycan

92 
 
Cədvəl 6-1 Seçilmiş səhiyyə göstəriciləri, ən son mümkün il 
 
Göstərici  
Azərbaycan 
AB-15 
(Q. Avropa) 
AB-12 
(ġ. Avropa) 
MDB 
 
 
Səhiyyənin 
nəticə 
göstəriciləri 
Gözlənilən ömür uzunluğu 
65.5 
79.4 
73.9 
65.8 
Körpə ölümü səviyyəsi 
(hər 1000 diri doğulana) 
43** 
4.2 
9.2 
26.3 
Ana ölümü 
(hər 100000 diri doğulana) 
82 
5.6 
7.3 
27.4 
Qan dövranı sisteminin 
xəstəliklərindən ölüm (yaĢ 
qrupları standartlaĢdırılmıĢdır, 
hər 100000 nəfərə) 
551.6 
197.0 
467.9 
766.8 
 
Səhiyyə 
sistemi 
göstəriciləri 
Ambulator müəssisələr üzrə 
gəliĢlərin sayı 
(ildə adambaĢına) 
2.2* 
6.5 
7.7 
8.7 
Səhiyyəyə nağd ödəniĢlər 
(ümumi səhiyyə xərclərinin 
nisbəti, faizlə) 
73.3* 
15.0 
25.3 
38.1 
Mənbə: ÜST/Avropa Səhiyyə hamı üçün məlumat bazası, *=Azərbaycan YSQS, 2008-ci il və **=DSS, 
2006-cı il 
 

---

93 
 
Son islahat təşəbbüsləri 
 
6.8
 
1990-cı  illərin  əvvəllərində  dövlət  səhiyyəsinin  Sovet  Semaşko  modelinin  başa 
çatmasından  sonra
25
  son  zamanlaradək  Azərbaycanın  səhiyyə  sektorunda  geniş  islahatlar 
həyata keçirilməmiş və burada parçalanma müşahidə olunur. Tibb iĢçiləri göstərilən xidmətlər 
deyil  verilən  töhfələr  müqabilində  maliyyələĢdirilir  və  beləliklə,  səmərəlilik  və  keyfiyyətin 
yaxĢılaĢdırılması  stimulları  azdır;  səhiyyənin  maliyyələĢməsinin  dominant  forması  Ģəxsi  nağd 
ödəniĢlərdir.  Təminat  məsələsinə  gəldikdə,  sistem  həddən  artıq,  lakin  dağılmaqda  olan 
infrastrukturdan, köhnəlmiĢ avadanlıqdan, təchizatçıların muxtariyyətinin məhdud olmasından və 
ixtisaslı  səhiyyə  xidməti  təchizatçılarının  tələblərə  cavab  verməyən  qarıĢığından  əziyyət  çəkir. 
Profilaktik  ilkin  tibbi  yardım  konsepsiyası  zəif  inkiĢaf  etdirilmiĢdir,  lakin    geniĢ  xəstəxana 
infrastrukturunun  səmərəlilik  göstəriciləri  də  aĢağıdır.  Siyasət  səviyyəsində  dövlətin  nəzarət 
funksiyası zəif olmuĢdur. 
 
6.9
 
Ambisiyalı (səhiyyə) islahatı planı 2007-08-ci ildə başlanmışdır. 2008-ci ilin yanvarında 
Azərbaycan  Prezidenti  Səhiyyə  maliyyələĢməsinin  islahatı  üzrə  Ölkə  Proqramını  imzalamıĢdır. 
Bu çərçivə ardınca qəbul edilmiĢ digər sənədlərlə birgə bir sıra mühüm addımlara yol açmıĢdır, o 
cümlədən:  (a)  Ġcbari  Tibbi  Sığorta  üzrə  Dövlət  Agentliyinin  (ĠTSDA)  yaradılması;  (b)  dövlətin 
təminat  verdiyi  əsas  müavinət  paketi  (ƏMP)  konsepsiyasının  yaradılması;  (c)  vəsaitlərin 
ayrılması  və  xidmət  göstərənin  haqqının  ödənilməsinin  yeni  mexanizmi,  ĠTSDA  bunun 
çərçivəsində  xidmət  göstərənlərlə  müqavilələr  imzalayacaq  və  istifadə  olunan  güc  əsasında 
maliyyələĢməni  dayandıracaq;  (d)  dövlət  müəssisələrində  rəsmi  ödəniĢlərin  (az  olmasına 
baxmayaraq)  ləğvi  (dərmanların  əksəriyyətinin  pasiyentlərin  Ģəxsi  xərcləri  ilə  ödənilməsinin 
saxlanması ilə). 
 
HaĢiyə 6-1: Avropa və Mərkəzi Asiya (AMA) regionunda səhiyyədən məmnunluq 
 
Qallup sosial tədqiqat kompaniyası dünyanın 100-dən artıq ölkəsində bir sıra məsələlər, o cümlədən, 
sağlamlıqdan və səhiyyə xidmətlərindən məmnunluq üzrə mütəmadi reprezentativ sorğular həyata 
keçirir. AĢağıdakı qrafikdən görünür ki, Ģəxslərdən öz sağlamlıqlarından məmnun olub-olmamaları 
soruĢulduğu zaman, Azərbaycan 71 faizlə AMA regionu üzrə orta göstəriciyə yaxındır. Lakin onların 
səhiyyə xidmətlərinə çıxıĢ və onların keyfiyyətindən məmnunluqları haqqında soruĢulduğu zaman onların 
cəmi 40 faizi razı olduğunu bildirmiĢdir ki, bu da region üzrə orta göstəricidən aĢağıdır. 
 
                                                 
25
  Rusiyanın  BolĢevik  Partiyasının  üzvü  olan  Nikolay  Aleksandroviç  SemaĢko  1918-ci  ildə  Dövlət 
Səhiyyəsinin  Əhali  üzrə  Komissarı  olmuĢdur.  O,  Semaşko  modeli  kimi  tanınan  səhiyyə  sistemini  icad 
etmiĢdir ki, burada səhiyyə xidmətləri mərkəzləĢmiĢ və dövlət büdcəsindən maliyyələĢən olmuĢdur. 
 

---

94 
 
 
 
 
6.10
 
Buna baxmayaraq, hələ 2009-cu ilin əvvəlinə bu addımlar tam fəaliyyətə gətirilməli və 
bir çox detallar işlənilməlidir. Buraya ƏMP-nin, o cümlədən, onun dəqiq tərifinin və xərclərinin, 
ĠTSDA  üçün  maliyyələĢmə  mexanizmi  və  maliyyə  məbləğinin  qəbulu,  həmçinin,  pasiyentlərin 
ġX  olmadan  ƏMP-nin  ödənilməsi  üçün  əlavə  maliyyələĢmənin  lazım  olub-olmaması  daxildir. 
Dərmanların  ƏMP-yə  daxil  edilməsi  (yaxud  ən  azı  ambulator  dərman  müavinəti  formasında 
qismən daxil edilməsi) həm fiskal, həm də yoxsulluq perspektivindən xüsusilə mühüm məsələdir 
və aĢağıda daha geniĢ müzakirə ediləcəkdir. Əczaçılıq siyasəti sahəsində strategiya, ümumiyyətlə, 
hazırda  hazırlanma  prosesindədir.  Ġslahat  prosesində  davam  edən  qeyri-müəyyənliklərə 
baxmayaraq,  Azərbaycanda  ayrıca  hüquqi  Ģəxs  olan,  vəsaitləri  toplayan  və  strateji  məqsədlər 
üçün  bölüĢdürən  səhiyyə  xidmətlərinin  vahid  fəal  alıcısı  perspektivi  irəliyə  doğru  mühüm 
addımdır. 

---