Azərbaycan

97 
 
 
 
Diaqram 6-6
 Vəsait kvintilləri üzrə risk faktoru göstəriciləri 
 
 
 
6.18
 
Səhiyyə  xidmətlərinin  təmin  edilməsində  bərabərliyə  gəlincə,  qeyd  etmək  lazımdır  ki, 
yoxsullar  qeyri-yoxsullara  nisbətən  səhiyyə  xidmətlərindən  daha  az  istifadə  edirlər.  Bu,  həm 
ambulator,  həm  də  stasionar  xidmətə  aiddir.  Cədvəl  6-3  kvintillər  üzrə  ambulator  və  stasionar 
xidmətdən  illik  adambaĢına  istifadəni  əks  etdirir.  Orta  hesabla,  ən  yoxsul  kvintildəki  fərd 
ambulator  xidmətdən  ildə  bir  dəfədən  cüzi  artıq  istifadə  edir.  Cədvəl  6-5  göstərir  ki,  ümumi 
istifadənin təqribən üçdə-biri ən varlı kvintilin payına düĢdüyü halda, ən yoxsul kvintilin payına 
cəmi  10  faiz  düĢür.  Hətta  bu  mənzərə  də  bərabərsizliyin  miqyasını  kiçildir,  çünki  yuxarıda 
göstərildiyi  kimi,  qeyri-yoxsulların  ümumi  sağlamlıq  vəziyyətlərinin  yaxĢı  olması  baxımından: 
səhiyyə  xidmətlərindən  ehtiyac  əsasında  ―bərabər‖  istifadə  yoxsullar  tərəfindən  istifadə 
səviyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına gətirib çıxara bilərdi. Bu xüsusiyyət bir məlumatla 
da  təsdiq  olunur  ki,  ən  varlı  kvintildə  Ģəxsin  (özünün  müəyyənləĢdirdiyi)  xəstəlik  və  ya  qəza 
zamanı tibbi yardımdan istifadə ehtimalı ən yoxsul kvintildəkindən (göstərilməmiĢdir) 50 faizdən 
çox  yüksəkdir.  Ġstifadə  sahəsindəki  bu  bərabərsizliklər  prioritet  olan  təcrübəli  səhiyyə  iĢçisi 
tərəfindən prenatal qayğı, uĢağın tam vaksinasiyası kimi ana və uĢaqlara xidmətə də aid olunur. 
 
Cədvəl 6-2
 Ġstehlak kvintilləri üzrə illik adambaĢına istifadə səviyyələri 
Kvintil 
AdambaĢına illik ambulator xidmət 
AdambaĢına illik stasionara qəbul 
1 
1.15 
0.056 
2 
1.57 
0.064 
3 
1.95 
0.068 
4 
2.51 
0.083 

---

98 
 
5 
4.01 
0.108 
Bütün kvintillər 
2.24 
0.076 
 
 
Diaqram 6-7
 Ġstifadə nisbətləri 
 
 
 
 
6.19
 
Bəzi  faktlara  görə,  xidmətə  fiziki  çıxış  (yaxınlıq)  yoxsulların  xidmətlərdən  daha  az 
istifadəsinin  səbəblərindən  biridir.  Ən  yaxın  tibb  məntəqəsinə  30  dəqiqəlik  məsafəsi  olan 
əhalinin  nisbətində  kvintillər  arasında  az  fərq  olsa  da  (ən  yoxsul  kvintildə  87  faizdən  ən  varlı 
kvintildə  94  faizədək)  (YSQS,  2008-ci  il),  ən  yoxsul  kvintildə  qadınların  67  faizi,  ən  varlı 
kvintildə isə 14 faizi səhiyyə məntəqəsinə qədər olan məsafəni problem kimi göstərmiĢdir (DSS, 
2006-cı il). Ġstifadə Bakı və digər Ģəhərlərdə kənd yerlərinə nisbətən daha yüksəkdir (Cədvəl 6-4). 
 
Cədvəl 6-3
 Xidmətlərdən istifadənin Ģəhər-kənd xüsusiyyətləri  
 
 
Ambulator xidmətlərdən istifadə 
(adambaĢına illik gəliĢlər) 
Stasionardan istifadə 
(adambaĢına illik qəbullar) 
Bakı 
2.78 
0.084 
Digər Ģəhərlər 
2.22 
0.073 
Kənd yerləri 
1.94 
0.073 
Ölkə 
2.24 
0.076 
Mənbə: YSQS, 2008-ci il 
 

---

99 
 
6.20
 
Güclü sübutlar vardır ki, maddi imkan yoxsulların səhiyyə xidmətlərindən istifadəsinə 
əsas  maneədir.  Əvvəlki  bölmədə  göstərilmiĢdir  ki,  səhiyyəyə  yüksək  nağd  ödəniĢlər 
Azərbaycanda bəlkə də səhiyyə sektorunda islahatların ən mühüm problemidir. Növbəti bölmədə 
maliyyə  cəhətdən  müdafiəyə  bütövlükdə  səhiyyə  sisteminin  vəzifəsi  kimi  baxılacaqdır,  hazırkı 
bölmədə isə maliyyə cəhətdən çıxıĢ imkanları daha yaxĢı səhiyyə göstəricilərinə nail olmağın əsas 
maneəsi kimi  əks etdirilmiĢdir. Diaqram 6-6  kvintillər üzrə maliyyə  məhdudiyyətlərinin istifadə 
baxımından nisbi əhəmiyyətini əks etdirir.
26
 Lakin o da qeyd edilməlidir ki, xidmətlərdən istifadə 
edənlər  arasında  xidmət  göstərənlərə  qeyri-rəsmi  ödəniĢlər  varlılar  arasında  yoxsullara  nisbətən 
daha geniĢ yayılmıĢdır. 
   
Daiqram 6-6 Səhiyyə xidmətlərindən istifadənin maliyyə çətinlikləri  
 
 
 
 
6.21
 
Nəticədə  xidmətlərdən  məmnunluq  və  xidmətin  güman  edilən  keyfiyyəti  ilə  bağlı 
göstəricilər  kiçik  bərabərsizliyin  olduğunu  əks  etdirir  (6-7  və  6-8  saylı  diaqramlar).  Bu, 
xidmətlərdən istifadənin qeyri-kliniki aspektlərini (məsələn, gözləmə vaxtı, xidmət göstərənlərin 
yanaĢması və s.) əks etdirdiyi qədər, həm də tibbi xidmətin keyfiyyətini əks etdirir. Nəticələrdən 
görünür  ki,  yoxsullar,  bəzi  baĢqa  ölkələrdə  olduğu  kimi,  xidmət  göstərənlər  tərəfindən  sistemli 
diskriminasiyaya məruz qalmırlar. Lakin bu göstəricidə kənarlaĢmanın olmamasına baxmayaraq, 
keyfiyyətin  ya  ―orta‖,  ya  da  ―pis‖  olması  haqqında  təsəvvürlər  geniĢ  yayılmıĢdır  (cəmi  25  faiz 
Ģəxs ―yaxĢı‖ olduğunu göstərir) ki, bu da xidmətlərdən istifadənin nisbətən aĢağı səviyyəsinin və 
səhiyyə  mütəxəssisinə  müraciət  etmədən  əczaxanalar  vasitəsilə  özünümüalicəyə  meylliliyin 
səbəblərindən biri ola bilər.  
                                                 
26
 Nəzərə almaq lazımdır ki, diaqramda YSQS-nin istehlak kvintilləri DSS-nin vəsait kvintilləri ilə 
birləĢdirilmiĢdir. 

---

100 
 
 
 
Diaqram 6-7 Ġstehlak kvintilləri üzrə xidmətdən məmnunluq/razılıq 
 
 
0%
 
10%
 
20%
 
30%
 
40%
 
50%
 
60%
 
70%
 
80%
 
1
 
2
 
3
 
4
 
5
 
Kvintill
ə
r üzr
ə
 s
ə
hiyy
ə
 xidm
ə
tl
ə
rind
ə
n m
ə
mnunluq 
 
Xidm
ə
td
ən razıdır
 
 
Xidm
ə
td
ə
n na
razıdır
 
 
M
ə
nb
ə
: KdHSS 
 

---