Azərbaycan

95 
 
 
6.11
 
Səhiyyə  xidmətlərinin  göstərilməsi  sahəsində  islahatlar  da  davam  etməkdədir.  Həm 
stasionar,  həm  də  ilkin  tibbi  yardım  sistemlərinin  optimallaĢdırılması  çərçivəsi  və  normalarının 
əsasını formalaĢdıran baĢ plan hazırlanmıĢdır. Pilot regionlarda bu Ģəbəkələr ictimai Ģəbəkələr və 
avadanlıqlara  investisiyalar  vasitəsilə  infrastrukturun  təkmilləĢdirilməsinə  məruz  qalacaq, 
təchizatçılar  yenidən  təlim  keçəcək  və  idarəetmə  islahatları  həyata  keçiriləcək.  ĠTSDA-nın  və 
onun  təchizatçılarla  müqavilələrinin  yaradılması  alıcı/təchizatçı  bölgüsünün  yaradılması  və 
beləliklə  də  təchizatçılar  üçün  muxtariyyət  tədbirinin  baĢlanması  istiqamətində  nəzərə  çarpan 
addım kimi çıxıĢ edəcəkdir. 
 
6.12
 
Bununla  yanaşı,  digər  islahat  təşəbbüslərinin  geniş  silsiləsi  davam  etdirilməkdədir. 
Bunlardan  bir  çoxu  Dünya  Bankı  tərəfindən  maliyyələĢdirilən  Səhiyyə  sektorunda  islahatlar 
layihəsi  çərçivəsində  həyata  keçirilməkdədir.  Bunlara  Səhiyyə  Nazirliyinin  daxilində  səhiyyə 
siyasəti  və  planlaĢdırma  bölməsinin  yaradılması,  akkreditasiya  və  lisenziyalaĢdırma 
proseduralarının  təkmilləĢdirilməsi  sahəsində  tədbirlər,  səhiyyə  informasiya  sistemlərinin 
təkmilləĢdirilməsi və tibbi təhsil islahatları daxildir. 
 
6.13
 
Bütövlükdə,  Azərbaycan  səhiyyə  sektorunda  əhəmiyyətli  islahatlar  dövrünü  başlayır. 
Davam  edən  bu  proses  haqqında  aydın  fikir  yürütmək  çox  tezdir,  lakin  onun  yoxsulluq  və 
səhiyyəyə  Ģübhəsiz  ki,  mühüm  təsirləri  olacaq.  Bərabərliyin  qorunması  üçün  təhlükəsizlik 
tədbirlərinin  ehtiyatla  icra  edilməsi  və  nəticələrin  diqqətlə  monitorinqinin  aparılması 
müvəffəqiyyət üçün Ģansları artıracaqdır. 
 
C. 
Sağlamlıq göstəriciləri 
 
6.14
 
Hər  bir  səhiyyə  sisteminin  əsas  məqsədi  əhali  arasında  səhiyyə  göstəricilərinin 
təkmilləşdirilməsidir  və  biz  bərabərlikdə  maraqlı  olduğumuz  üçün  bu,  həmin  göstəricilərin 
təkcə səviyyəsini deyil, həm də bölgüsünü nəzərdə tutur. Səhiyyə göstəriciləri müxtəlif üsullarla 
ölçülə bilər. Bundan əvvəlki bölmədə körpə və ana ölümü (hər iki MĠM) sahəsində son meyllər 
əks etdirilmiĢdi, lakin bunlar nisbətən nadir hadisələrdir və odur ki, bərabərlik linzası vasitəsilə 
təhlil etmək nisbətən çətindir. Həm xəstəlik, həm də ölüm üzrə bəzi baĢqa göstəricilər də vardır 
ki,  Azərbaycanda  səhiyyənin  aydın  meyllərinə  dair  dəlilləri  təmin  edir.  Bu  fəsildə  səhiyyə 
göstəriciləri və onların determinantlarında bərabərliyə qısa nəzər salınmıĢdır. 
 
6.15
 
Azərbaycanda  varlı  və  yoxsullar  tərəfindən  ümumi  sağlamlıq  vəziyyətinin  subyektiv 
qiymətləndirilməsində  mütləq  fərqlər  mövcuddur  (Diaqram  6-3).  Ən  varlı  kvintildəki 
respondentlər ən yoxsul kvintildəkilərdən 2.5 dəfə artıq sağlamlıq vəziyyətlərinin yaxĢı olduğunu 
bildirmiĢlər, yoxsullar isə əksinə, varlılardan 2.5 dəfə artıq sağlamlıq vəziyyətlərinin pis olduğunu 
bildirmiĢlər. Bu cavablar rifahın subyektiv qavranılmasıdır və onlarda bəzi xətalar olsa da səhiyyə 
ədəbiyyatında göstərilir ki, bu, ölüm hallarının nəzərə çarpan proqnoz verəni və hazırkı xəstəlik 
və tibbi xidmətlərdən istifadə göstəricilərinə nisbətən sağlamlıq vəziyyətinin ölçülməsi üçün daha 
etibarlı  vasitədir  (Qertler  və  baĢqaları,  2000-ci  il).  DSS  sağlamlıq  vəziyyətinin  daha  obyektiv 
göstəriciləri, o cümlədən qadın və uĢaqlar arasında anemiya və aĢağı yaĢa görə boy göstəriciləri 
ilə  bağlı  əhəmiyyətli  xəta  aĢkar  etmiĢdir  (DSS,  2006-cı  il).  Bu  nəticələr  Azərbaycanın  səhiyyə 
sektorunda mühüm bir təkmilləĢdirmə sahəsinə iĢarə edir. 
 
 
 

---

96 
 
 
 
 
Diaqram 6-5
 Ġstehlak kvintilləri üzrə sağlamlıq vəziyyətinin subyektiv qiymətləndirməsi 
 
 
 
6.16
 
Sağlamlıq 
vəziyyətində 
bu 
bərabərsizliklərin 
əsasında 
duran 
səbəblərin 
müəyyənləşdirilməsi  siyasətlərin  formalaşdırılması  üçün  vacib  məlumatları  təmin  edə  bilər. 
"Sağlamlığın  bərpası  funksiyasının"  mürəkkəb  həlli  vardır,  lakin  sosial-iqtisadi  Ģəraitə  əlavə 
olaraq, səhiyyə göstəriciləri geniĢ determinantlar silsiləsini, o cümlədən, genetika, davranıĢ, təhsil 
səviyyələri,  çirklənməyə  məruz  qalmaq,  tibbi  yardıma  çıxıĢ  imkanları  (fiziki  və  maliyyə 
cəhətdən),  xidmətlərdən  istifadə,  göstərilən  yardımın  (kliniki  və  qeyri-kliniki)  keyfiyyəti  və  s. 
məsələləri əks etdirə bilər. Bu faktorlardan hər biri üzrə ətraflı məlumatlar mövcud olmadıqda biz 
yalnız  bu  bərabərsizliklərin  müəyyənləĢməsində  müxtəlif  faktorların  nisbi  əhəmiyyətinin  bəzi 
geniĢ nümunələrini təqdim edə bilərik. 
 
6.17
 
Tütündən istifadə və pəhriz kimi davranış məsələləri səhiyyə sisteminin fəaliyyətindən 
asılı  olmayaraq,  səhiyyə  göstəricilərinə  mühüm  təsir  göstərə  bilər.  Azərbaycanda  xüsusilə 
kiĢilər arasında xəstəliklərin geniĢ yayılmasında tütündən istifadə əsas risk faktorudur. Diaqram 
6-4 böyüklər arasında kvintillər üzrə siqaret çəkmənin yayılmasını, tütündən istifadənin yoxsullar 
arasında  daha  çox  yayıldığını  göstərir.  Hipertoniyanın  yoxsullar  arasında  daha  geniĢ  yayılması 
meyli də zəif hiss olunur ki, ağır çəkililik və köklük haqqında bunun əksini demək olar. Siqaret 
çəkmənin  sağlamlığa  təsirindən  əlavə,  ev  təsərrüfatları  büdcəsi  üzrə  məlumatlar  ən  yoxsul 
kvintildə tütün xərclərinin qeyri-ərzaq xərclərinin 16 faizini təĢkil etdiyini göstərir. 
 

---