Kərimov Tofiq Mirzə oglu
Yüklə 3,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
141
min il oktyabrın 26-da Əks Ġnqilabla Mübarizə TəĢkilatı Bakı Möh- kəmləndirilmiĢ Hərbi Müdafiə Rayonu və Bakı General-Quber- natorluğunun tabeçiliyinə verilmiĢdi. O vaxt Bakının general-quber- natoru milliyyətcə çərkəz olan general-mayor Murad Gəray bəy Tlexas (1874-1920) idi. Məhz M. Tlexas həmin qurumun baĢçısı tə- yin edilmiĢdi. Bu qurum və general M. Tlexas birbaĢa Azərbaycan Respublikasının Daxili ĠĢlər Nazirliyinə tabe idi. 1920-ci il martın 6- da Azərbaycan Cümhuriyyəti Nazirlər ġurasının qərarı ilə “istənilən səmərəni” vermədiyindən DĠN-in Əks Ġnqilabla Mübarizə TəĢkilatı (Tarixi ədəbiyyatda DĠN-in Əks-KəĢfiyyat Ġdarəsi adlandırılır) ləğv edilmiĢdi. Bu haqda Nazirlər ġurasının həmin tarixli iclasında daxili iĢlər naziri Mustafa bəy Vəkilov informasiya vermiĢdi (Qeyd: hadi- sələrin sonrakı gedişi göstərmişdi ki, Əks-İnqilabla Mübarizə Təşki- latının ləğv edilməsi ozamankı şəritdə bir qədər tələsik qərar idi və mənfi nəticələrə səbəb olmuşdu...Onun mövcudluğu hələ zəruri idi...). ... Artıq yuxarıda qeyd olunduğu kimi Azərbaycan Xalq Cüm- huriyyətinin ilk xüsusi orqanının rəhbəri Məmmədbağır ġeyxzamanlı sovet hakimiyyəti elan olunduqdan sonra bolĢeviklər tərəfindən həbs olunaraq, 1920-ci il mayın 29-da güllələnmiĢdi... M.F. Fəttah Musəvi vəzifədə ikən hələ 5 sentyabr 1919-cu ildə öldürülmüĢ... və yerinə Mahmud bəy Səfikürdski (1898-1977) təyin olunmuĢdu. ...7-ci sahə polis pristavı Volski axtarıĢ aparılan evin sahibi A. Qriqoryantsı dindirərkən o bildirmiĢdi ki, həmin Ģeylər 1 ay bun- dan qabaq burada yerləĢmiĢ Ermənistan Diplomatik Missiyasına məxsusdur... AxtarıĢla bağlı protokol tərtib olunmuĢdu. Ermənistan Diplomatik Missiyasının nümayəndəsi Efiancians bunu təkzib edə- rək protest vermiĢdi. Lakin baĢqa real bir fakt onun protestini faĢ etmiĢdi. Belə ki, 1919-cu il iyunun 13-də Bakı Polismeysterliyi tərə- findən Parapet bağındakı (keçmiĢdə bu bağa “Quru bağ” deyirdilər. Sovet dövründə K. Marks adına bağ adlanırdı. Ġndi Fəvvarələr bağıdır) müqəddəs Qriqori erməni kilsəsinin zirzəmisindəki anbardan xeyli silah, o cümlədən pulemyot, patronlar, hərbi ləvazımat, xəstəxana avadanlığı və əsgər paltarları gizlədildiyi aĢkar edilmiĢ və protokollaĢdırılmıĢdı. Həmin Ģeylərdən bir qismi arabalarda “baĢqa yerə” aparılarkən polis tərəfindən yaxalanmıĢdı... O zaman rəsmi 142
dövlət qəzeti “Azərbaycan” bu haqda ertəsi günü çıxan 213-cü sayında yazmıĢdı. Ermənistan Respublikasının Bakıdakı Diplomatik Nümayəndəliyi iyunun 16-da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Xarici ĠĢlər Nazirliyinə etiraz məktubu ilə müraciə etmiĢdi. Məktubda bildirilirdi ki, güya nümayəndəliyin bundan xəbəri yoxdur. Lakin bu, özünü sığortalamaqdan baĢqa bir Ģey deyildi. Məsələ burasında idi ki, erməni kilsəsinin altındakı zirzəmidən (“qızıllı kilsə”, yaxud Alek- sandr Nevski kilsəsi (Ġndiki Fəvvarələr meydanı ilə üzbəüzdə yer- ləĢir...) axtarıĢ vaxtı həm də ermənilərin Azərbaycana qarĢı fəaliyyət göstərən ağqvardiyaçı zabit, ”Xəzəryanı hökumət”in baĢçısı, general Lazar Biçeraxovla yazıĢmalarını təsdiq edən sənəd (vərəqə) də tapıl- mıĢdı. Vaxtı ilə general V. Tomsonun baĢçılığı ilə ingilislər Bakıya gələndə “biçeraxovçular” - ruslar və ermənilər sevinmiĢdilər...
Azərbaycan hökumətinin baĢçısı və daxili iĢlər naziri N. Yu- sifbəyli iyunun 16-da Parlament qarĢısındakı çıxıĢında ermənilərin gizli fəaliyyəti barədə məlumat vermiĢ və izahat tələb etmiĢdi. Er- mənistan Respublikasının Azərbaycandakı Diplomatik Nümayəndə- liyi isə Azərbaycan hökumətinin sorğusuna cavab olaraq bildirmiĢdi ki, kilsədən tapılan “Ģeylər” general Denikinin ağqvardiyaçı ordusu ilə əlaqəsi olan poruçik ArĢak Sarkisovun “iĢi”dir. O, bu əlaqəni Denikinin ordusunda xidmət edən “dostu” S. Balayansla birgə edib. Odur ki, Ermənistan Diplomatik Missiyası onların hər ikisinin cəzalandırılmasını Azərbaycan Cümhuriyyətinin hərbi naziri S. Mehmandarovdan xahiĢ edir və bunu “ədalətli” sayır... 143
Azərbaycan DĠN-in saxta pul kəsilməsinə qarĢı mübarizəsi ilə əlaqədar daha bir fakt üzərində dayanaq. Bakıda Ġlizar adında bir nəfər Ģübhəli Ģəxs qismində polis tərəfindən həbs edilmiĢdi. Onun mənzilindəki çarpayının altından 100.000 min manat pul, möhtəkirlik məqsədilə gizlədilmiĢ çoxlu brilyant üzük tapılmıĢdı. Ġlizarın “dost- ları” da daxil olmaqla 5 nəfərdən ibarət pul möhtəkirliyi ilə məĢğul olan qrupdan üst-üstə 22 milyon köhnə Nikolay pulu da aĢkar edilərək götürülmüĢdü. Bununla yanaĢı, Armiyanski (sovet dövründə Qorki) və Kamenistı (sovet dövründə ġors) küçələrinin tinindəki bi- nada qəlp pul hazırlayanlar da yaxalanmıĢdı. Merkuri (sovet döv- ründə “ġaumyan” adlanırdı. Sonra Azərbaycan prospekti olub. Ġndi Zərifə Əliyeva prospektidir) və Budaqov (indiki Bülbül prospekti) küçələrinin tinində 400.000 manat hökumət pulunu aparan inkasatora əli silahlı cinayətkarlar hücum edərkən polisin yaxınlaĢdığını görüb aradan çıxmıĢdılar. Naberejnı küçəsində (indiki Neftçilər prospekti) gəmi tərsanəsi ilə üzbəüz binada 8 nəfər naməlum Ģəxs cinayət- axtarıĢ polisi məmurunun libasında və saxta vəsiqə ilə axtarıĢ keçirib, buradan xeyli cavahirat və qızılı qarət edib aparmıĢdılar. Polis onların izinə düĢə bilmiĢ və bu hadisənin üstünü açmıĢdı... Cinayətkarlıqla mübarizədə polis əməkdaĢları və məmurları xidmət baĢında həlak da olurdular. Belə hallarda Azərbaycan höku- məti DĠN-in təqdimatı üzrə onların ailələrinə yardım kəsirdi. Məsə- lən, N.Yusifbəylinin nazir olduğu dövrdə Daxili ĠĢlər Nazirliyinin 1919-cu ildə Gəncə, Nuxa və digər qəza rəisləri və Ģəhər polismeys- terlikləri ilə yazıĢmaları nəticəsində həmin ilin yanvarında cinayət- karlarla mübarizədə həlak olmuĢ Gəncə polisinin qorodovoyu Əli Kərbəlayı Məsim oğlunun və Nuxa həbsxanasının nəzarətçisi Baba Hacı Sadıx oğlunun ailələrinə birdəfəlik təqaüdlər təyin edilmiĢdi. Azərbaycan Məhkəmə Palatası prokuroruna Bakı Ģəhərinin 1-ci sahə polisi rəisi tərəfindən yazılmıĢ raportunda bildirilirdi ki, bu il iyun ayının 19-da, gecə Bayıl küçəsində yaĢayan bir varlı Ģəxsin mənzilinə iki nəfər gəlib özlərini polis kimi təqdim etmiĢlər. Onlar- dan biri özünü təhriri (axtarıĢ) polisinin rəisi kimi təqdim edib, güya pulemyot axtardıqlarını söyləyib və sübut üçün fotoĢəkil yapıĢdırıl- mıĢ vəsiqə təqdim edib. Lakin axtarıĢa baĢlayandan bir az sonra onlar evin xanımını silahla qorxudaraq, kassanı zorla açdırıb, oradan qızıl Yüklə 3,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|