MiSİr səFƏrov azərbaycan diLİ
Az ərbaycan dili məsələləri
Yüklə 1,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
Az ərbaycan dili məsələləri 163 Ə.ƏBÜLHƏSƏN NƏSRİNİN DİLİ * Sovet dövrü Az ərbaycan ədəbiyyatı yaradıcılarının, bu ədəbiyyatın təməl daşlarını qoyanların bədii yaradıcılıq yoluna n əzəri – filoloji maraq və diqqət son zamanlar xeyli gücl ənmişdir. Sanballı monoqrafiyaların, çoxsəpgili, çox- aspektli t ədqiqat işlərinin yaranması ilə əlamərdar olan bel ə bir maraq və diqqətin ciddi obyektiv elmi səbəbləri vardır. Belə ki, ictimai dünyagörüşcə, şəxsi talecə yeni dövrün yetirm ələri olan bu ədəbi simalar, nəticə etibarilə öz s ənətkar talelərini də həmin cəmiyyətin bədii salna- m əsini yaratmaq işinə həsr etmişlər. Azərbaycan xalqının sosial-m ənəvi tərəqqi uğrunda ardıcıl və inamlı mübarizəsi onların qələmində həmişə parlaq və həyati boyalarla canlandırılmışdır. Bu mənada zəngin həyat və sənət təcrü- b əsinə malik sənətkarlarımızın qələmindən çıxmış bədii əsərləri diqqət mərkəzində saxlamağı, onlardakı ideya- estetik d əyərləri bütün incəlikləri ilə aşkarlayıb üzə çıxarmaq elmi-filoloji vəzifə olmaqdan öncə, ümumxalq ehtiramının ifadəsi və təcəssümü kimi qəbul etmək lazımdır. Sovet dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı yaradıcı- larının bədii irsinə marağı və diqqəti zəruri edən səbəb- l ərdən birini də onlara məxsus sənətkarlıq axtarışlarının bu gün d ə öz əhəmiyyətini itirməyən həyati perspektivlərində, * Qeyd: Kitabın bu hissəsi 1992-ci ildə akademik Afad Qurbanovun redaktorluğu ilə nəşr edilmişdir. Misir S əfərov 164 onların yaratdıqları bədii dil-üslub, bədii təsvir və uifadə vasit ələri cəbbəxanasının yaşarı gücündə və təsirində axtarmaq lazımdır. Ədəbi üslub anlayışının, sözün daha geniş mənasında ədəbi dilimizin zənginləşmə yolları və vasitələri ətrafında elmi qayğıların gücləndiyi müasir mərhələdə isə məsə- l ənin bu cəhəti üzərində təkidlə dayanmağın əhəmiyyəti xüsusil ə böyükdür. M əlumdur ki, müasir filologiya qarşısında duran mühüm m əsələlərdən biri də milli ədəbi dillərin funda- mental tarixinin yaradılması, onun üslublarının inkişaf m ərhələlərinin tipoloji hüdudlarının müəyyənləşdiril- m əsidir. Bu baxımdan bədii üslubun görkəmli nümayən- d ələrinin dil və üslub keyfiyyətlərinin tədqiqi problemin uğurlu həlli üçün həmişə əyani-təcrübi istinad olmuş və istinad olaraq qalır. Az ərbaycan filologiyasında fərdi bədii üslubların öyr ənilməsinə dair az tədqiqat işi aparılmamışdır. Məsə- l ən, son on illiklərdə ədəbiyyatımızın görkəmli nümayən- d ələrindən İ.Nəsimi, Ş.İ.Xətai, M.Füzuli, M.P.Vaqif, M.V.Vidadi, M.F.Axundov, H.B.Z ərdabi, Q.B.Zakir, Ə.B.Haqverdiyev, N.Nərimanov, N.Vəzirov, M.Ə.Sabir, C.M əmmədquluzadə, A.Şaiq, C.Cabbarlı, S.Vurğun, S.R əhimov, Y.V.Çəmənzəminli, S,S.Axundov və başqa s ənətkarların dil və üslubuna aid sanballı tədqiqat işlərinin yaranması bunun canlı təzahürüdür 1 . Bu is ə Azərbaycan 1 N.M əmmədov. “M.F.Axundovun dili”. Bakı, 1946; R.Kazımova “Ə.Haq- verdiyevin hekay ələrinin dili”. Bakı, 1949; M.Cahangirov. “C.Cabbarlı poeziyasının leksikası və qrammatik xü3susiyyətləri”, Bakı, 1952; S.X əlilov. “H.B.Vəzirovun əsərlərinin dili”, Bakı, 1954; Ə.Bağırov. “Azər- b aycan sovet romanlarının dil xüsusiyyətləri (1945-1950-ci illər), Bakı, 1955; S.Murtuzayev. “M.F.Axundov komediyalarının frazeologiyası”, Bakı, Az ərbaycan dili məsələləri 165 ədəbi dilinin ayrı-ayrı mərhələlərinə məxsus bədii dilin, b ədii üslubun tədqiqi deməkdir və əslində, faktlardan göründüyü kimi, t ədqiqat prosesində az-çox bütün mər- h ələlər əhatə olunmuşdur. Lakin Ə.Əbülhəsənin “Dostluq qalası” romanının dili və üslubu ayrıca araşdırma obyekti olmamışdır. Halbuki bədii sənətdə və eləcə də roman janrında orijinal üsluba malik olan Ə.Əbülhəsənin “Dostluq qalası” romanının dili və üslubunun ayrıca t ədqiqat mövzusu kimi götürülməsi bir çox müasir dil probleml ərinin elmi izahı üçün zəngin material verir. Burada fikrimiz ə təkan kimi bəzi məqamlar üzərində ayrıca dayanmağa ehtyac vardır. Məlumdur ki, ayrı-ayrı s ənətkarlar dil vəc üslubca bir-birindən ayrıldıqları kimi, müxt əlif janrlı əsərlər də dil və üslubca fərqlənirlər. 1958; N.Abbasova. “C.Cabbarlının “1905-ci ildə” pyesinin dili və üslubu”, Bakı, 1959; A.Qurbanov. “S.Vurğunun “Vaqif” pyesinin dili və üslubu”, Bakı, 1962; S.Vəliyeva. “C.Məmmədquluzadə hekayələrinin leksikası”, Bakı, 1961; F.Xəlilova. “Mir Cəlalın bədii əsərlərinin bəzi sintaktik-üslubi xüsusiyy ətləri”, Bakı, 1962; M.Məmmədov. “N.Nərimanovun nəsr əsər- l ərinin leksikası və frazeologiyası”, Bakı, 1963; Q.Kazımov. “Ə.Haqver- diyevin dramaturgiya dili”, Bakı, 1965; R.Həsənov. “Y.V.Çəmənzəminlinin hekay ələrinin dili və üslubu”, Bakı, 1967; V.Məmmədova. “Abbas Səhhətin uşaq şeirlərinin dil və üslub xüsusiyyətləri”, Bakı, 1970; R.Məhərrəmova. “Sabirin satirik şeirlərinin leksikası”, Bakı, 1969; N.Abbasova. “C.Cabbarlı pyesl ərinin leksikası”, Bakı, 1974; ŞşŞabanov. “S.Rəhimovun “Şamo” romanının leksikası”, Bakı, 1974; N.Xudiyev. “A.Şaiqin nəsr dili”, Bakı, 1978; F.M əmmədova. “Y.V.Çəmənzəminlinin tarixi romanlarının dil və üslub xüsusiyy ətləri” (“Qızlar bulağı” və “Qan içində” romanları əsasında)”, Bakı, 1979; Z.Məmmədov. “S.S.Axundovun hekayələrinin leksika və frazeologiyası”, Bakı, 1982; T.Hacıyev. “Molla Nəsrəddin”in dili və üslubu”, Bakı, 1983; Y.Seyidov. “Sözün qüdrəti”, Bakı, 1983; M.Adilov. “S ənətkar və söz”, Bakı, 1984; A.Salahov. “İlyas Əfəndiyevin yaradı- cılığının poetikası”, Bakı, 1984; A.Axundov. “Dilin poetikası”, Bakı, 1985 v ə s. Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|