MiSİr səFƏrov azərbaycan diLİ
Yüklə 1,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Misir S əfərov
Misir S əfərov 156 tin sonunda türkoloji dilçiliy ə dair biblioqrafiyalar da verilmişdir. Türkoloji dilçiliyin, o cüml ədən Azərbaycan dilçi- liyinin üfüql əri genişlənir, yeni məzmunlu, yeni dəyərli əsərlər meydana gəlir. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, yaxın gələcəkdə Azərbaycan dilçiliyində türkoloji dilçi- liyin tarixi mük əmməl və elmi şəkildə araşdırılacaq, yeni- yeni elmi-t ədqiqat əsərləri yazılacaq, çoxcildli elmi biblioqrafiyalar t ərtib ediləcəkdir. Ümidvarıq ki, gərgin z əhmət, xeyirxah niyyətlə tərtib edilmiş “Türkoloji dilçiliy ə dair biblioqrafiya” türk yazılı abidələrinin, əlyaz- malarının, elmi irsinin çoxcildli biblioqrafiyalarının hazır- lanması yoluna işıq salacaqdır. 2005 Az ərbaycan dili məsələləri 157 DOKTOR ÇOBANZADƏ ”TÜRK-TATAR LİSANİYYATINA MƏDXƏL” Az ərbaycanda elmi dilçiliyin yaradıcısı, türkoloq, dilçi, ədəbiyyatşünas, pedaqoq və ictimai xadim B əkir Çobanzadənin “Türk-tatar lisaniyyatına mədxəl” əsəri (Bakı, “Aspo- liqraf”, 2006, 180 s əh.) türk dillərinin tarixi, fonetik v ə qrammatik prinsipləri haqqında elmi fikirl əri əks etdirən qiymətli mənbədir. Əsər türk-tatar dill ərinin ümumi məsələləri ilə yanaşı, nəzəri dilçiliyin bir sıra problemlərini d ə əhatə edir, ərəb qrafikalı əlifba ilə nəşr edilmişdir. Bakı Slavyan Universiteti türkologiya kafedrasının müdiri, filologiya elml əri namizədi, dosent Nuridə Novru- zova bu əsəri ərəb qrafikalı əlifbaya çevirmiş və yeni kitab t ərtib edərək nəşr etdirmişdir. Kitaba yazdığı “B.Çoban- zad ə: həyatı, elmi və pedaqoji fəaliyyəti. “Türk-tatar lisanatına mədxəl” əsəri adlı ön sözdə B.Çobanzadənin h əyatı, elmi-pedaqoji fəaliyyəti haqqında məlumat vermiş, bu əsərin yeni əlifba ilə nəşr edilməsinin və ümumiyyətlə, kitabın təkrar nəşr olunmasının səbəbini də izah etmişdir: “Kitabın əski Azərbaycan əlifbası ilə çap olunması ondan çox m əhdud dairədə istifadə olunmasına səbəb olurdu. Kitabın yeni, latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası ilə çapa hazırlanmasında əsas məqsədimiz bu qiymətli mənbənin Misir S əfərov 158 Az ərbaycan oxucuları üçün istifadəsini asanlaşdırmışdır” (s əh.20). Kitab türk dilçiliyinin ümumi probleml ərinə həsr edilmişdir. Əsərdə dilçilik tarixi, dillərin geneoloji və morfoloji t əsnifi, dilçiliyin bir sıra nəzəri problemləri araşdırılır. Dosent N.Novruzova “Türk-tatar lisanatına m ədxəl” əsərini yeni latın qrafikalı əlifba ilə nəşr etdirm əklə B.Çobanzadənin həyatı və elmi irsinə maraq göst ərən tədqiqatçıları, filoloji elm və türkologiya sah əsində çalışan mütəxəssisləri, aspirant və dissertantları, el əcə də bu sahə ilə maraqlananları yeni elmi nailiyyətlə sevindirmişdir. Əsərin elmi redaktoru AMEA-nın müxbir üzvü, professor Nizami C əfərovdur. B.Çobanzad ə bu əsəri Krımda yaşayarkən yazmış- dır. Sonra o, Bakıya köçmüş və 1924-cü ilin sentyabrında Xalq Maarif Komissarlığı Metodşurasının tövsiyəsi ilə n əşr etdirmişdir. Kitabın ümumi həcmi 212 səhifə olmaqla başlanğıc, 10 hissə və kitabiyyatdan ibarətdir. B.Çobanzad ə “Başlanğıc”da əsərin yazılma səbə- bini göst ərərək onu türkoloji elm sahəsinə marağın artması, Rusiyada şərq fakültələrinin açılması və türklərin tarixin ə, mədəniyyətinə, dillərinə, abidələrinin öyrənilmə- sin ə marağın genişlənməsi ilə əlaqələndirərək yazır: “Bunun ən böyük səbəbi türkoloji tədqiqatının və üsul- larının getdikcə genişlənməsi, dərinləşməsi olsa da başqa mühüm bir s əbəb daha vardır. Bin doqquz yüz beş inqi- labından sonra Rusiya türk-tatarları bin doqquz yüz səkkiz inqilabdan sonra osmanlı türkləri arasında öz dillərinin, tarixl ərinin və mədəniyyətlərinin tədqiqi məsələsi günün m əşğuliyyətlərindən birisi olmuşdur... on yeddinci sənənin Az ərbaycan dili məsələləri 159 inqilabından sonra Bakıda, Krımda, Daşkənddə, Qazanda Şərq fakültə-institutları qurulmuş və hər müstəqil və yaxud muxtariyy ətlə cümhuriyyətlərin maarif komissarlıqları – v əkalətləri yanında çalışmaqda bulunan elmi şuralar meydana g ətirilmişdir ki, bunların cümləsi türkolojiyə ayrı bir diqq ət və xüsusi bir əhəmiyyət verməkdədirlər” (s əh.22. Qeyd: bu və bundan sonra göstərilən səhifələr əsərin yeni nəşrindəndir). B.Çobanzad ə bu kitabı yazmamışdan əvvəl möv- zunun t ədqiqi tarixi ilə maraqlanmış, özünə qədər bu mövzuda yazılan əsərlər haqqında məlumat vermiş, həmin əsərlərin müsbət və mənfi cəhətlərini qeyd etmiş, lakin h ələ görüləcək işlərin çox olduğunu da göstərmişdir. O, türkoloji elm ə marağın artmasını görmüş, dünya dilçili- yind ə əldə edilmiş nailiyyətlərin türk-tatar dillərinə tətbiq olunmasının vacibliyini xüsusi qeyd etmişdir: “Bundan başqa, türkoloji tədqiqatın təməl səbəblərinə vara bilmək v ə bu xüsusda tənqid və təhlili bir nöqteyi nəzər sahibi ala bilm ək üçün ümumi Lisaniyyatın səs və şəkil bəhsləri və bunların türk-tatar dilinə tətbiqi xüsuslarıyla da aşina olmaq lazımdır. Əsərimiz işdə bu ehtiyacı və nöqtələri n əzəri-etibara alaraq tərtib olunmuşdur” (səh.23). “Türk- tatar lisaniyyatına mədxəl” əsərində dilçiliyə aid külli miqdarda terminl ərdən istifadə edilmişdir. Bu terminl ər daha çox rus və latın dilindədir. Müəllif bu terminl ərin çətin başa düşüləcəyini nəzərə alaraq, ya ərəb, fars dilində olan terminlərlə izah edir, ya fa onların qarşılığını verir. Bunun səbəbini müəllif belə açıqlayır. “İndi kitabımızın tərtib üsuluna və üslubi cəhətinə gələcək olursaq, burada əsərin ümumi və şümullu bir fayda gətirə bilm əsi üçün İstanbul türkcəsində yazılmış və mümkün olduğu qədər ərəbcə və farsi təbirlərdən qaçılmışdır. Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|