N. Mammadov monoqrafiya 2013+60ч90 N. Mammadov
Yüklə 2,76 Kb. Pdf görüntüsü
|
öndər hər şeyi ölçüb-biçərək, xarici siyasətdə Rusiya amilinə ayrıca yer ayırdı. Bu siyasət nəticəsində artıq keçən əsrin 90-cı illərinin sonunda Rusiya-Azərbaycan əlaqələri strateji xarakter almağa başladı. Azər- baycanın enerji siyasətindən əvvəllər narazı olan Moskva getdikcə başa düşürdü ki, müasir tarixi dövrdə təcrid siyasəti səmərəsizdir. Ona görə də, Rusiya iqtisadi sahədə Azərbaycanla əlaqələrini daha da genişləndirməyə qərar verdi. Doğrudur, “Əsrin müqaviləsi”ndən Rusiyanın “Lukoyl” şirkəti çıxdı, ancaq bununla müsbət heç nəyə nail ola bilmədi. Azərbaycan neftinin bir qismini Rusiya ərazisindən Qərbə nəql edə biləcəyini sübut etdi. Aparılan danışıqlar nəticəsində Novorossiysk istiqamətində Azərbaycan neftinin nəqlinə başlandı. Bu istiqamətdə neftin ixracı zaman-zaman artırılır. Sonra Rusiya Azərbaycan qazını almaq üçün fəaliyyətə başladı. Bu sahədə də müsbət nəticələr əldə edilib və hazırda Rusiya Azərbaycandan qaz alır. Həyata keçirilən praqmatik siyasət nəticəsində 2006-cı ildə Rusiya Azərbaycanı xarici siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biri olduğunu bəyan etdi. 2008-ci ildə iki ölkə arasında əmtəə dövriyyəsi 2 milyard dollara yaxınlaşdı. Bu göstərici hər il artmaqda davam edir. 2009-cu ilin yayında isə Rusiya ilə Azərbaycan arasında Dostluq və Strateji Tərəfdaşlıq Müqaviləsi imzalandı. 2009-cu ildə Rusiya Prezidenti Dmitri Medvedevin Azərbaycana səfəri zamanı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bildirdi: “Bizim ölkələr arasında heç bir problem yoxdur... Həm ikitərəfli əməkdaşlıqda, həm də regional məsə- lələrdə Rusiyanın və Azərbaycanın baxışları bir çox cəhətdən üst-üstə düşür... Bizim münasibətlərimizi məhz strateji tərəfdaşlıq termini ilə ifadə etmək olar” (3.2.1, s.37). Doğrudan da, son illər Rusiya-Azərbaycan münasibətləri dinamik inkişaf edir. İqtisadi və humanitar sahələrdə əməkdaşlıq yüksək sə- viyyəyə qalxmışdır. Azərbaycan Dağlıq Qarabağ məsələsinin həllində də Rusiyaya böyük önəm verir. D.Medvedev prezidentliyi müddətində Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin görüşlərini təşkil etmişdir. Təəssüf ki, Ermənistan tərəfinin qeyri-konstruktiv mövqeyi nəticəsində 113 bu görüşlərdə elə bir irəliləyiş əldə olunmamışdır. Lakin bu faktın mühüm geosiyasi mənası vardır. Rusiya Cənub Qafqazda Azərbaycan məsələsinə daha çox önəm verməyə başlamışdır. Moskva Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin olunması zərurətini qəbul etmişdir. Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin getdikcə daha konstruktiv xarakter alacağı ölkə rəhbərliyinin çoxvektorlu xarici siyasət yeritməsi ilə izah edilə bilər. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2012-ci il mayın 5-də Bakıda keçirilən “Xəzərin neft və qazı, neft emalı və neft kimyası” adlı beynəlxalq sərgi və konfransın açılışında bəyan etdi: “Azər baycan tam müstəqil siyasət yeridir. Bunun əsasında iqtisadi müstəqillik və hakimiyyətlə xalqın birliyi durur” (3.3.2). İlham Əliyev Azərbaycanın 7 istiqamətdə enerji ixrac etdiyini bildirib. Enerji ixracı marşrutlarının şaxələnməsi müasir tarixi dövr üçün ciddi geosiyasi əhəmiyyət kəsb edir. Prezident ona görə birmənalı qeyd edir ki, “Azərbaycanın müstəqilliyi tam və qeyd- şərtsizdir” (3.3.2). Bütün bunlar Azərbaycanın uzunmüddətli qaz strategiyasını reallaşdırmağa hazır olduğunu göstərir. O cümlədən, Rusiya ilə münasibətlərdə ölkəmizin tam müstəqil mövqe nümayiş etdirəcəyinə şübhə yoxdur. Şimal qonşumuz öz növbəsində Azər- baycanla əməkdaşlığı dərinləşdirmək və genişləndirməkdə maraqlıdır. Cənub Qafqazda Rusiya-Azərbaycan münasibət lərinin bütövlükdə bölgənin geosiyasi mənzərəsində həlledici rol oynayacağını proq- nozlaşdırmaq olar. Cənub Qafqazın enerji ehtiyatlarının 85 faizinə, insan ehtiyatlarının isə 65 faizinə malik olan Azərbaycan təbii olaraq, bu bölgənin aparıcı dövlətidir. Yaxın perspektivdə Azərbaycan regionun geosiyasi mənzərəsinin dəyişməsində həlledici rol oynayan dövlət kimi qəbul ediləcək. Rusiya Cənub Qafqazın geosiyasi simasını müəyyənləşdirən Azərbaycanla münasibətlərini təbii ki, Ermənistan və ya Gürcüstanla olan münasibətlərdən fərqli meyarlar üzərində qurmalıdır. Gözləmək olar ki, həmin amil Cənub Qafqazda tarixi geosiyasi dəyişikliklərin yeni mərhələsinin qayəsini təşkil edəcəkdir. 114 Azərbaycanın Türkiyə və İranla münasibətlərinin inkişafına da həmin bucaq altında baxmaq lazım gəlir. Türkiyə Azərbaycana həm etnik, həm də mədəni-tarixi baxımdan yaxın dövlətdir. Heydər Əliyevin məşhur “bir millət, iki dövlət” prinsipi bu yaxınlığı dolğun əks etdirir. Lakin əksər hallarda insanlar bu deyimin ikinci hissəsinin mənası və əhəmiyyətini arzu olunan səviyyədə dərk etmirlər. Türkiyə və Azərbaycan etnik baxımdan eyni olsalar da, iki fərqli dövlətlərdir. Buna görə də, milli hiss və duyğularla dövlət siyasətini ayıran xətti qəbul etmək gərəkdir. Yəni iki qardaş dövlət hər şeydən öncə bir- birlərinin müstəqil dövlət olaraq inkişafında və güclənməsində maraqlı olmalıdırlar. Keçən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində Azər- baycanda Türkiyəyə iki ifrat münasibət vardı. Əvvəlcə A.Mütəllibov iqtidarı Türkiyəni lazımi dərəcədə qiymətləndirə bilmədi. Sonra isə Ə.Elçibəy ifrat dərəcədə Türkiyə amilinə önəm verdi. Hər iki yanaşma o zaman dünyada gedən prosesləri nəzərə almadan, müxtəlif addımların atılması ilə müşayiət olunurdu. Yalnız Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıdandan sonra qardaş ölkə ilə iki müstəqil dövlət səviyyəsində münasibətlər qurulmağa başlandı. Nəticədə, qısa bir zamanda Türkiyə ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlıq sürətlə inkişaf etdi. Türkiyə Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan ilk dövlətdir. 2010- cu il sentyabrın 15-də “Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Res- publikası arasında Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının qurulması haqqında Birgə Bəyannamə” imzalandı. Bəyannamə iki dövlət arasındakı əlaqələrin dünyada mövcud olan ən yüksək səviyyəsini nümayiş etdirir. İki qardaş ölkənin rəhbərlərinin yaratdığı Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurası daimi toplantılarını keçirir və əməkdaşlığın inkişaf templəri saxlanılır. 1993-cü ildən başlayaraq, Azərbaycanla Türkiyə demək olar ki, bütün sahələr üzrə əməkdaşlıq sazişləri imzalayıblar. Onların sıralanması uzun bir siyahını təşkil edərdi. Burada əsas məqam ondan ibarətdir ki, iki ölkə siyasət, iqtisadiyyat, mədəniyyət, ordu quruculuğu və başqa sahələr üzrə əməkdaşlığı ilbəil gücləndirir. Türkiyə və Azərbaycan rəhbərləri vaxtaşırı qarşılıqlı səfərlər edirlər. 115 Yüklə 2,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|