Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qriqori Sergeyeviç Qolitsin
- 1901-ci il, Duma seçkiləri
688 tək-tənha millətin əsas müdafiəçisi kimi fəaliyyət apa rır dınız. İndi, maşallah, ağzından alov çıxan Əlimərdan bəy kimi zi ya lılarımızın sayı artıb. Onlarla birgə dağı-dağ üstə qoymaq olar, – dedi. Mirzə Abuturabsa Əlimərdan bəyi əməlli-başlı təriflədi: ”İndi də Əlimərdan bəyin fəaliyyəti çoxlarının yuxusunu ərşə çəkib”. Həsən bəy Mirzə Abuturab kimi Bakının adlı-sanlı bir insanının Əlimərdan bəyi tərifləməsindən məmnun qalaraq söhbətə qoşuldu: – Bilirsiniz, Abuturab bəy, indi Dumada təmsil olunanların təkcə təhsilli olması yetmir, onlar həm də əcnəbi dilləri bilməlidirlər. Təhsilli olmaq və dil bilmək Duma üzvünün üstünlüyünü ikiqat artırır. Keçən dəfə mən orada ermənilərin fəallığını gördüm. Elə bil Bakıya gəlmələr biz idik, yerli adamlar onlar. Bizim oradakı nüfuzlu milyonçularımız – Hacı Ağamusa, Şəmsi bəy, İsa bəy və başqalarının olması da yaxşı haldır. Çünki onlar Dumada tək adi üzvlər kimi deyil, həm yerli mühiti, iqtisadiyyatı gözəl bilən, şəxsi nüfuzu ilə ad-san qazanan insanlardır, – deyə qeyd etdi. Soltan Qənizadəsə məclisdə kənar adamların olmamasından istifadə edərək Həsən bəyə söylədi ki, ermənilər son dövrdə Bakıya kütləvi köç edirlər. Həm də tək Bakıya deyil, Borçalıya, Axalkələki və azərbaycanlılar yaşayan digər torpaqlara. Onun fikrinə görə, bu məsələ hətta imperiyanın mərkəzində müzakirə olunub və dəstəklənib. Guya, Knyaz Qolitsin 155
də onların siyasi məqsədlərini, gizli toplantılar həyata keçirmək istədiklərini imperatora çatdırıb, guya “özbaşına plan hazırladıqları üçün ermənilərin bu hərəkəti imperatorun xoşuna gəlməyib”. Həsən bəy ona cavab verdi: – Elə mən də, “Əkinçi” də ermənilərin güdazına getmədikmi? Yanımda çalışan Minasovu qubernatorun otağında öz gözlərimlə gördüm. Bu adam pulla onlara çuğulluq edirdi. 155
müharibəsi iştirakçısı. Qafqazın idarə edilməsindəki əməyinə görə 1904-cü ildə “Müqəddəs Vladimir ordeni” ilə təltif olunub.
689 1901-ci il, Duma seçkiləri 1901-ci ilin oktyabr-noyabr aylarında Rusiyanın mərkəzi əya - lətlərində, xüsusən də, Sankt-Peterburq, Moskva və başqa iri şəhərlərdə başlanan sosial-demokrat hərəkatı getdikcə öl kə ziyalılarının ictimai-siyasi fəallığını gücləndirirdi. Odur ki, hakimiyyət orqanları bəzi qabaqlayıcı tədbirlər görməyə başlamışdılar. İmperiyanın bütün ərazilərində olduğu kimi, ucqarlarda da, o cümlədən sənaye şəhəri Bakıda bütün fəal ziyalıları nəzarətə götürərək izləyir, onlar tərəfindən irəli sürülən qabaqcıl təklifləri, idarəçiliklə bağlı səslənən iradları ciddi araşdırır, ictimai fikrə təsir edən bütün ideya və təşəbbüsləri diqqət mərkəzində saxlayırdılar. Əlimərdan bəy Həsən bəylə qarşıdan gələn şəhər dumasına seçkiləri müzakirə edir, bu istiqamətdə fəaliyyət planıı hazırlayır, qəzetlərdə məqalələrlə çıxış edirdilər. Onun rəhbərlik etdiyi “Kaspi” qəzeti qubernatorluq tərəfindən nəzarətə götürülmüş, az qala, məqalələrdəki hərflərin şriftini belə zərrəbinlə yoxlayırdılar. Həsən bəyin sağlamlığında son zamanlar yaranan bəzi nara- hatlıqlar, onun fəal ictimai-siyasi proseslərdə bir qədər ləngliyi Duma seçkiləri ərəfəsində qubernatorluğa tamamilə sərf edirdi. Amma son zamanlar Həsən bəydən daha alovlu nitqilə seçilən Əli mərdan bəyin siyasi həyatda zühur etməsi, onun əsaslı dəlil lə rə söykənən məntiqli çıxışları şəhər rəhbərliyinin yuxusunu qa çırmaqda idi. Şəhər pristavı söyləyirdi ki, bu adam artıq təkcə bizim zənn etdiyimiz kimi maarifçi-ziyalı deyil, həm də inqilabçı, millətçidir. Həsən bəy Əlimərdan bəyin fəaliyyətindən həmişə qürurla bəhs edərdi. O, kefinin kök vaxtı qızı Pərisoltana söyləyirdi: “Qızım, Allah səni onun taleyinə təkcə ömür-gün yoldaşı deyil, həm də qoruyucu göndərib, ondan muğayat ol!” Sonra da əlavə edərdi: “Bilirsən, insan var, yalnız özü və ailəsi üçün doğulub, insan da var, vətən üçün, el üçün, xalq üçün, hətta bütün bəşəriyyət üçün doğulub. Bax, qızım, sənin Mərdanın həmin el üçün dünyaya gələnlərdəndir, onu qorumaq vəzifəsi sənə həvalə olunub. Bunu heç zaman unutma!” Pərisoltan da cavabında zarafatla atasına: “O zaman bilsəydin ki,
690 o sən deyən – el üçün doğulan adamlardandır, yəqin məni istə mə yə gələndə ondan “başlıq pulu” da tələb etməzdin, deyilmi?” – söylərdi. Sonra da öz zarafatını yumşaltmaq üçün əlavə edərdi: “Amma ata, onu da söyləyim, vallah, Mərdan sizin eyninizdir, siz həm xasiyyətcə, həm də zahiri cəhətdən elə bil ata-övladsınız”. Həsən bəy də bu “başlıq xəcalətindən” bir az qızararaq özünə haqq qazandırmağa çalışardı: – Qızım, o “başlıq pulu” təkcə mənim istəyim deyil. Onu icad edən ata-babalarımız çox ağıllı adamlar olublar. Bilirsən də, əslində, adətə görə, qız evi həmin pulu oğlan evindən özü üçün deyil, qızının da gələcək ailəsi üçün tələb edir. Bu pul valideynlərin bəri başdan yeni ailənin ilkin ailə büdcəsinin yaranması üçün göstərdiyi yardımdır. Məsələ burasındadır, mən qız atası kimi tələb etdiyim həmin pulu oğul atası əvəzinə ödədim. Bu da dediyim ki- mi, gənc ailələrə ata-ananın ərməğanı sayılır. Hətta valideynlər im- kanı çatan qədər o pulun üstünə də əlavə edərək ya qızına cehiz alır, ya ev alır, yaxud da qızıl şəklində gələcəyə saxlayır. Yəni “başlıq pulu” istəmək heç də o demək deyil, başlıq verilməsə, toy olmayacaq. Bu işdə həm də istənilən qıza münasibət aydınlaşır, sevgi sınağa çəkilir, qız istəyənin çətinliklərə dözümü yoxlanılır. Həmin tələb və ona qarşı tərəfin münasibəti ortaya çox şeylər çıxa- rır. Burada istənilən, umulan şey təkcə böyük sevgidir, adət-ənənəyə əməl etməkdir. Bizim toy da məhz bunu göstərdi. Sən, hər halda, bilirsən, ananın elçiliyini də mən özüm etmişəm, kəbinini də özüm kəsdirmişəm. Bizdən nə “başlıq” istəyən oldu, nə də “başlıq” verən. Hənifə xanım işdə müdirə kimi gimnaziyanın işlərini uğurla icra edirdi, bu da onun neçə illik pedaqoji təcrübəsinin göstəricisi idi. Bakı Qızlar Gimnaziyasında təhsil almaq istəyənlərin həm sayı, həm də coğrafiyası getdikcə genişlənirdi. Bakı şəhərindən gələnlərlə yanaşı, Azərbaycanın müxtəlif yerlərindən, o cümlədən Gürcüstandan, Rusiyanın müsəlmanlar yaşayan şəhərləri Həştər- xan, Kazan, Bağçasaraydan təhsil almaq məqsədilə qızlarını gim- na ziyaya qoymaq istəyənlərin sayı yetərincə idi. Bu məqsədlə Bakıya gələn şagirdlər, onların valideynlərinin bir çoxu Həsən bəyin evinə təşrif buyurur, sənədləşmə işlərini tamamlayaraq pansionata yerləşirdilər.
Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|