Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
714 düşünürəm ki, biz də gərək bu şəraitdən stifadə edək. Sonra Əlimərdan bəy məclisdə əyləşən qonaqlara əlində bir dəstə qəzet tutan gənc oğlanı – Üzeyir Hacıbəyovu təqdim etdi, Sankt-Peterburqda, Tiflisdə, Bakıda dərc olunan müxtəlif mətbuat orqanlarındakı məlumatlarla məclis əhlini tanış etməyi ondan xahiş etdi. Əlimərdan bəy bildirdi ki, Üzeyir bəy Qori müəllimlər se- minariyasını bitirərək Hadrutda müəllim işləyir. Qardaşı Ceyhun bəy də çox istedadlı gənc, qələm sahibi kimi gənc yazarlar arasında tanınmağa başlamışdı. Əhməd bəysə əlavə etdi ki, Üzeyir həm də yaxşı musiqiçidir, mahnılar bəstələyir. Üzeyir bəy təvazökarlıqla məclis əhlinə təşəkkür etdi. Sonra sözə başlayaraq on-on beş dəqiqə içərisində, demək olar, Rusiya imperiyasındakı bütün siyasi-sosial vəziyyəti, bu vəziyyətlə bağlı mətbuatda gedən yazılanları diqqətə çatdırdı. Onun məlumatından belə aydın oldu ki, hökumət Rusiyadakı mövcud böhranlı vəziy- yə ti, baş verən sosial-siyasi və milli-etnik iğtişaşları nə qədər gizlətməyə çalışsa da, bəzi faktları mətbuat səhifələrindən tapmaq mümkündür. Üzeyir bəyə təşəkkür edən Həsən bəy: – Hə, dostlar, indi müzakirəyə başlaya bilərik, – deyib üzünü otaqda əyləşənlərə tutdu, – məlumatlardan da göründüyü kimi bu müharibə və rusların biabırçı məğlubiyyəti səbəb deyil, olsa-olsa nəticədir. Rusların Port-Artur 166
məğlubiyyəti həm rus xalqının bu rejimə qarşı kütləvi narazılığını, həm də imperiya əsarətində inləyən xalqların müstəqillik qazanmaqda qərarlı olmasını ortaya qoydu. Xalqların istismarına, insanlara dininə və dilinə, milli-etnik ayrılığına görə fərqli yanaşmalara son qoyulmalıdır. Bu qədər ayrı- seçkilik və milli-dini istismar bəsdir. Əhməd bəy: – Məncə, biz hazırda daha çox mətbuatdan bəhrələnərək, ictimaiyyəti fəallaşdırmalıyıq. Bakıdakı müəyyən müsəlman cə- miyyətlərində, Hacı Zeynalabdinin müəssisələrində xaricdə təhsil 166
715 alıb qayıtmış gənclərimiz işləyir, onları səfərbər edərək isti- qamətləndirməliyik, bu gənclərin bəziləri fəaliyyətsizdir, çalış ma- lı yıq ki, onlar fəallaşsınlar və mətbuat səhifələrində görünsünlər. Həsən bəy: – Gördünüzmü, o gün bizim bəzi yaramaz erməni qlasnılarını. Son zamanlar ermənilərin fəallaşmağı elə-belə, təsadüfi hal hesab oluna bilməz. Onları da bizim üstümüzə yönəldənlər var. Dumada biz onların hər bir hərəkətinə fəal cavab verməliyik. Əlimərdan bəy: – Məndə olan məlumata görə, dekabrın 12-də Sankt-Peter burq- da rus-yapon müharibəsindən sonrakı vəziyyət müzakirə olunub və belə bir qərara gəlinib ki, həm əhalinin mövcud narazılıqlarını yatırmaq, həm də diqqətini yayındırmaq üçün 11 bəndlik “Vətəni xilas” adlı proqram qəbul edilsin, guya əhalinin adından imperatora təqdim olunsun. Bununla paralel olaraq mərkəzdən başlayaraq əyalətlərə qədər bütün strukturlarda hakimiyyəti möhkəmləndirmək istiqamətində də ciddi tədbirlər görəcəklər. – Əgər Nikolay belə dövlət qoruyandısa, niyə ermənilərin bu qədər azğınlaşmasının qarşısını almır? Müharibədə qələbə çalan yaponlara erməni patriarxının adından təbrik teleqramı göndərmələrini hamı bilir. Biz buna oxşar bir şey etsəydik, bütün xalqımızı Sibirə sürgün edərdilər. Amma ermənilərə “gözün üstə qaşın var” deyən də olmadı, – Əhməd bəy çox əsəbi halda söhbəti davam etdirdi. – Doğrudan da, bu teleqramlar bizdən getsəydi, indi Bakı qan içində üzürdü, – Həsən bəy əlavə etdi. Əlimərdan bəy: – Mən bir daha diqqətinizi 12 dekabr “Vətəni xilas” proq- ra mına cəlb etmək istəyirəm. Orada Rusiyanın bütün əhalisi üçün müəyyən güzəştlərin tətbiq edilməsi nəzərdə tutulub. Deyi- rəm, bəlkə, imperator hakimiyyətinin zəifləməsindən doğan bu yumşaldıcı fərmanından yararlanaraq biz də bəzi məsələləri Du- ma da gündəmə gətirək. Fürsətdən istifadə edərək illərdən bəri ça lış dığımız məsələlərin həllinə nail olaq. Məsələn, mən Cənubi Qafqazda yaşayan müsəlmanların hüquqlarının imperiyanın əra- 716 zi sində yaşayan digər qeyri-müsəlman əhalisinin hüquqları ilə eyniləşdirilməsi tələbini irəli sürərəm, çarın fərmanına istinad edə- rək əsaslandıraram, sizsə çıxış edərək məni dəstəkləyərsinizmi? Həsən bəy, nə deyirsiniz? Həsən bəy və məclisdəki digər ziyalılar Əlimərdan bəyin bu təklifini alqışladılar, belə qərara gəldilər ki, növbəti Dumada danışdıqları kimi də hərəkət etsinlər. Yanvar ayının 18-də Duma iclası çox gərgin keçdi. Əlimərdan bəy əsaslı hüquqi və siyasi dəlillərlə çıxış etdi, imperator II Niko- la yın “humanistliyindən”, onun fərmanı ilə qəbul olunmuş “Vətəni xilas” proqramının əhəmiyyətindən, yerlərdə bununla bağlı müəy yən addımlar atmağın zəruriliyindən ürəkdolusu bəhs etdi. Əlimərdan bəy çıxışını kifayət qədər təsirli notlarda tamamlayaraq sonda qeyd etdi ki, yer üzündə insanlar Tanrı tərəfindən eyni sevgilə yaradılıb. Fərqlilik həyatda ancaq əməllərə görə yaranıb. Kimi bu həyatda xeyirxah əməllərinə görə, iman və vicdanı ilə fərqlənib. Kimisi isə pisliyi və pis xislətiylə. İnsan yer üzünə çılpaq gəlir, dünyanı çılpaq da tərk edir. Heç kim dünya malını özüylə qəbirə aparmır.
Əlimərdan bəy onu da vurğuladı ki, zülmün, ədalətsizliyin ca vabı çox pis olur. İnsanları dini mənsubiyyətinə görə fərqlən- dir mək, ayrıseçkilik etmək çox pis nəticələr verə bilər. Gəlin biz də imperator II Nikolaydan, onun fərmanı ilə qəbul olunmuş proqramdan nümunə götürüb bu ədalətsizliyi aradan qaldıraq. Cənubi Qafqazdakı dini ayrı seçkiliyə birdəfəlik son qoyaq! Duma üzvü Melikyan hamıdan qabaq söz alaraq dedi: – Əlimərdan bəy, siz nə təklif edirsiniz, imperator həzrətlərinin mənsub olduğu bir dinlə musurmanlara eyni hüquqmu verək? Ara, deyəsən, bu Dumada sizə çox üz verilib haa. Bunlara baxın, nə təklif edirlər… Əhməd bəy dərhal söz alaraq, erməninin tutarlı cavabını verib yerində oturtdu. O söylədi ki, bu cənab Melikyandan soruşan la- zım dır, sən imperator həzrətlərini və onun millətini, dinini be- lə sevirdinsə, minlərlə müharibə şəhidinin qanı qurumamış ya- pon imperatoruna ermənilər adından təbrik göndərən erməni Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|