Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Adil xan Ziyadxanov
- Şəmsi Əsədullayev
- İsa bəy Əbdülsalam bəy oğlu Hacınski
691 1901-ci ilin oktyabr-noyabr aylarında həm də Bakı şəhər Dumasına seçkilər keçirilirdi. Haşımov meydanının qurtaracağında və Velikoknyaz 156 küçəsinin başlanğıcında yerləşən tunc qapılı sərraf dükanının qarşısında bir dəstə adam bu mövzuda mübahisə edirdilər. Mübahisə gərginləşdikcə meydana toplaşan insanların sayı da artırdı. Meydandakı ticarət cərgələrində ona bitişik küçədə valyutalar satılır, yaxud mübadilə edilir, qızıl və digər qiymətli metalların ticarəti aparılırdı. İnsanlar bu məkanda özlərini dünyanın ən sərbəst şəhərlərindəki kimi rahat və təhlükəsiz hiss edirdilər. Meydandakı mübahisənin mövzusunu uzaqdan eşidən Həsən bəylə Əhməd bəy Ağayev ayaq saxlayıb mərc edən iki gəncə qulaq asmağa başladılar: – Mən deyirəm, Stepan seçiləcək. – Mənsə deyirəm, Əlimərdan bəy. Ala, onun yerişi, duruşu, ağayana baxışı bəsdir ki, Dumada otursun. – Yaxşı, sən deyən olsa, mən sənə bir quzunu təndirdə kabab etdirib qonaqlıq verəcəm. Yox, mən deyən olsa, sən məni kürəyində Duma binasının qarşısınacan aparassan. Əhməd bəylə Həsən bəy qəribə səslənən bu mərc mübahisəsinə ürəkdən güldülər. Həsən bəy: – Bizim dəliqanlının məqsədi, deyəsən, bu erməninin kürəyinə minməkdir. Əhməd bəy: – İndi bilərik… – Cavan oğlan, bu dükan kimindir? Mərc gələn oğlanlardan biri qabağa çıxdı: – Bizimdir, buyurun! – Siz hər gün burda olursunuz? – Necə bəyəm? – Biz necə öyrənək ki, sizin mərcdə kim uddu? – Bilərsiniz, bir-iki günə erməninin kürəyində mənim şəklimi “Qış klubu”nun, mehmanxanaların, meydanların ən gözəgəlimli yerlərindən asılı görəcəksiniz. Onda bilərsiniz. Həsən bəy: 156
İndiki Həsən Əliyev küçəsi 692 – Siz Dumada Əlimərdan bəydən nə gözləyirsiniz? – Vallah, sözümüzü deməyə bir adam olmadığı belə bir za- man da Əlimərdan bəyi Allah özü Dumaya göndərib. Onun Həsən bəy adında qayınatası da bir vaxtlar Dumada qlasnı olub. Ondan Dumada yaman çəkinirmişlər. İndi də Əlimərdan bəy gəlib. Biz onu istəyirik. Gəncdir, çalışqandır, millətini də canı-könüldən sevəndir. Həsən bəy sağollaşıb uzaqlaşarkən gülə-gülə: – Əhməd, dostum, qocalığı boynuma almasam da, bu hə qi- qətdir. İndi biz gedək “Kaspi”də Əlimərdanın işlərini yün gül- ləş dirməyə. Hər birimiz qaynar qazana dönən Bakının üzə çıxan xeyirli məsələləri ilə məşğul olub, millətə xidmət etməliyik. Əhməd bəy: – Xalq ona inanırsa, demək, seçiləcək. Atam deyərdi: “El ağ- zı, fal ağzıdır”. Əlimərdanın seçilməsi tək bizim üçün yox, bütün Rusiyada yaşayan müsəlmanlar üçün də bir nicat yolu açacaq. Əlimərdan bəy bu dəfəki seçkidə hamıdan çox səs toplasa da, nədənsə onun adı siyahıya düşməmişdi. Komissiyadakılar bu nun səhvən olduğunu söyləsələr də, təsdiq məsələsi getdikcə yubanırdı. Odur ki, həm Əlimərdan bəy, həm də Həsən bəyin ailəsi çox əsəbi və gərgin günlər keçirirdi. Hətta Əlimərdan bəy Tiflisdə yerləşən Qafqaz mülki hissəsinin baş rəisinə şikayət məktubu da göndərmişdi. Onlar da tezliklə bu məsələyə əncam çəkiləcəyini bildirmişdilər. Əlimərdan bəy Duma iclaslarında iştirak etsə də, onun təsdiqini 1902-ci ilin fevralına qədər yubatdılar. Artıq o da əvvəlki gərginliyi unutmuşdu. Axşamlar o, qayınatası Həsən bəylə, ziyalı dostlarından Adil xan Ziyadxanov, 157
Mövsüm bəy Xəlilov, Fərrux bəy Vəzirov, Səfərəliyev qardaşları, 158 milyonçu dostlarından Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Musa Nağıyev, Şəmsi Əsədullayev 159
, İsa bəy 157
Adil xan Ziyadxanov (1872-1954) – Cavad xanın nəticəsidir. Qafqaz Müsəlman Şurasının yeddi üzvündən biri olub. Cümhuriyyət dönəmində Xarici İşlər nazirinin müavini olub. 158
Səfərəliyevlər ailəsi – Bakı xanlığı Rusiya İmperiyasının tərkibinə keçəndən sonra şəhərdə işləyən Bəy Komissiyasında əsil-nəcabətlərini təsdiqləyə bilmiş bəy ailələrindəndir. 159
Şəmsi Əsədullayev (1840-1913) – dövrün tanınmış neftxudası olmuşdur, uğurlarının əhatəlilyinə görə “Nobellərin qənimi” deyirdilər. 693 Hacınski
160 və başqaları ilə görüşərək, Dumada azərbaycanlıların xeyrinə, Bakının inkişafı naminə irəli sürəcəkləri təklifləri, qaldı ra- caqları məsələləri müzakirə edir, məsələlərin həlli yollarını onlarla birlikdə axtarırdılar. Dumanın növbəti iclasında üzvlər arasından dörd nəfərin namizədliyi irəli sürülərək komissiya sədrliyinə seçki keçirildi. Namizədlər – keçmiş sədr Konstantin İretsk, 161 Əlimərdan bəy Topçubaşov, Stepan Fagianoso və İlya Rayçenkodan ibarət idi. Əlimərdan bəy səs çoxluğu ilə Dumanın komissiya sədri seçildi. Bu xəbərdən əksər Bakı ziyalıları bayram sevinci yaşayırdı. Həsən bəy və dostları onu ürəkdən təbrik etdilər. Əlimərdan bəyin evi bu günlərdə eynən qayınatası Həsən bəyin evi kimi qonaq-qaralı idi. Bir ucu İrəvan, Borçalı, bir ucu Tatarıstan – onu tanıyan, tanımayan hər kəs bu evə imdad dalınca gəlir, müşkülə düşən işlərini Duma sədri və hüquqşünas Əlimərdan bəyin köməyilə həll etməyə çalışırdılar. Həsən bəyin son vaxtlar səhhətində yaranan narahatlıqlar da Əlimərdan bəyin qayğılarını artırmışdı. Bir sözlə, Əlimərdan bəy öz səhhətinin qayğısına qal- madan gecə-gündüz xalq üçün işləyir, bütün məsələləri müsbət həll etməyə çalışırdı. Həsən bəy isə xəstə olsa da, fəaliyyətindən qalmır, həyati məsləhətləri ilə həm Əlimərdan bəyin Dumadakı, qəzetdəki işlə- ri nə yardım edir, həm də Hənifə xanıma dəstək olmağa çalışırdı. Əlimərdan bəy hərdən evdə yarızarafat-yarıciddi tərzdə Hənifə xanımla Pərisoltana söylərdi: “Həsən bəy sahildəki mayakdır, bizsə səfərdən geri dönən gəmi. İraq-iraq, mayak olmasa, gəmilər hara üzdüyünü müəyyən edə bilməz, azar, dənizdə itib batar. Gərək biz hamılıqca onu qoruyaq! Keçirdiyi iflic onun səhhətində ciddi izlər buraxsa da, görürsünüzmü, o, qətiyyən xəstəliyə tabe olmaq istəmir. Əzizlərim, sizdən xahişim bu “mayak”ı qoruyaq, Allah eləməsin, biz onu itirsək, gəmimiz dəryalara qərq olar”. 160
– məmur 161 Konstantin İretski – (1842-1918) Bakı şəhər dumasının başçısı Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|